Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 5/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gersdorf
SSN Halina Kiryło
w sprawie z powództwa A. N.
przeciwko Satelitarnemu Centrum Operacji Regionalnych S.A.
o wynagrodzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 28 czerwca 2011 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 sierpnia 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego
Sądowi Okręgowemu .
2
Uzasadnienie
Wyrokiem zaocznym z 7 grudnia 2009 r. Sąd Rejonowy Wydział Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych oddalił powództwo A. N. przeciwko Satelitarnemu
Centrum Operacji Regionalnych S.A. o wynagrodzenie ze stosunku pracy – 48
409,09 zł. W sprawie ustalono, że powód został powołany 9 września 2008 r. na
członka rady nadzorczej pozwanej spółki przez Prezesa Agencji Mienia
Wojskowego. Powód był członkiem rady do 1 sierpnia 2009 r., nie zawierając z
pozwanym umowy o pracę. Powierzona funkcja polegała na uczestnictwie w
posiedzeniach rady nadzorczej pozwanej spółki w wymiarze jednego/dwóch dni w
miesiącu. Jednocześnie czasie powód pozostawał w stosunku pracy z Akademią
Wychowania Fizycznego, gdzie sprawował funkcję kanclerza.
Przedstawiony stan faktyczny Sąd I instancji ustalił na podstawie
dokumentów złożonych przez powoda. Sąd I instancji odmówił powodowi dania
wiary w zakresie, jakim twierdził, że powierzona funkcja członka rady nadzorczej
była funkcją odpłatną. Powód nie przedstawił żadnego dowodu na poparcie
twierdzeń w tym zakresie. Podkreślono, że Sąd nie jest zobowiązany do działania
za stronę w przedstawianiu dowodów, w szczególności, gdy jest ona
reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Sąd nie podzielił
przekonania powoda o pozostawaniu w stosunku pracy na podstawie powołania z
racji nieprzedstawienia dowodów w tym zakresie. Powołanie powoda na członka
rady nadzorczej doprowadziło jedynie do nawiązania stosunku organizacyjnego.
Zgodnie z art. 68 § 1 k.p. stosunek pracy na podstawie powołania nawiązuje się w
przypadkach określonych w odrębnych przepisach. Art. 385 § 1 k.s.h. nie jest takim
przepisem.
Apelację od wyroku zaocznego Sądu I instancji wniósł powód, zarzucając
naruszenie przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania: art. 392
k.s.h., art. 230 k.p.c., art. 468 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie, art. 472 § 1
k.p.c., art. 232 k.p.c., art. 339 § 2 k.p.c. przez ich błędną wykładnię, art. 233 § 1
k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego i
nie wzięcie pod uwagę okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia. Powód wniósł też
o przeprowadzenie dowodu z dokumentu – pisma Satelitarnego Centrum Operacji
3
Regionalnych S.A. z 21 lipca 2009 r. potwierdzającego otrzymanie wynagrodzenia
przez powoda jako członka rady nadzorczej. Wniesiono o zmianę zaskarżonego
wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego 48 409,09 zł wraz z ustawowymi
odsetkami od dnia wymagalności poszczególnych świadczeń do dnia zapłaty,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I
instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy Wydział Pracy wyrokiem z 26 sierpnia 2010 r. oddalił
apelację. W uzasadnieniu wyroku podniesiono przede wszystkim, że art. 339 § 2
k.p.c. pozwala przyjąć za prawdziwe twierdzenia powoda o okolicznościach
faktycznych przytoczonych w pozwie, jeśli nie budzą wątpliwości co do ich
zgodności z prawdziwym stanem rzeczy lub nie są ze sobą sprzeczne. W tym
wypadku Sąd Rejonowy słusznie powziął wątpliwość co do okoliczności
faktycznych podniesionych przez powoda dotyczących dochodzonego
wynagrodzenia. Powód swoje roszczenie oparł wyłącznie na twierdzeniach
przedstawionych we wniesionym pozwie. Twierdzeń tych nie poparł jednak poprzez
złożenie dokumentów w szczególności potwierdzających otrzymanie jakiejkolwiek
kwoty tytułem wynagrodzenia. Uczynił to dopiero pełnomocnik powoda na
rozprawie apelacyjnej, składając uchwałę Nr 3 z 28 stycznia 2004 r.
Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy pozwanej. Uchwała
ustalała wynagrodzenie członków rady nadzorczej w wysokości 5 000 zł
miesięcznie. Sąd Okręgowy oddalił powyższy wniosek pełnomocnika powoda na
podstawie art. 381 k.p.c. Podkreślono, że powód (co sam przyznał) był w
posiadaniu powyższego dokumentu już 5 sierpnia 2009 r. Rozprawa przed Sądem
Rejonowym odbyła się później, t.j. 29 listopada 2009 r. W cenie Sądu Okręgowego
dla rozstrzygnięcia sporu, bez większego znaczenia była kwestia niewypłaconego
powodowi wynagrodzenia przez pozwaną, jako powołanemu członkowi rady
nadzorczej. Nie był to bowiem stosunek pracy na podstawie powołania z k.p., a
jedynie powołanie wynikające ze stosunku organizacyjnego z k.s.h. Sąd pracy nie
był właściwy do zasądzenia ewentualnego wynagrodzenia niewypłaconego
powodowi przez stronę pozwaną, a wynikającego ze stosunku członkostwa w
radzie.
4
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego złożył powód. Zaskarżył
wyrok w całości, zarzucając mu naruszenie:
1) art. 217 § 1 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 381 k.p.c. w związku z art. 232
k.p.c., art. 236 k.p.c., art. 241 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. przez oddalenie i
nie przeprowadzenie przez Sąd zgłoszonych przez powoda wniosków dowodowych
dla wyjaśnienia faktu przysługiwania powodowi wynagrodzenia z tytułu piastowania
funkcji członka rady nadzorczej, które znajdują się w aktach sprawy i mają istotny
wpływ na wynik tej sprawy;
2) art. 217 § 1 k.p.c., art. 227 k.p.c. w związku z art. 232 k.p.c. w związku z
art. 468 § 1 i 2 k.p.c., art. 473 k.p.c. przez brak podjęcia przez Sądy I i II instancji
czynności wyjaśniających, w tym brak przeprowadzenia z urzędu dowodów przez
Sądy I i II instancji,
3) art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez brak
ustosunkowania się przez Sąd II instancji do niektórych zarzutów apelacji, w
szczególności do wniosku o przeprowadzenie dowodu z dokumentu — pisma
Satelitarnego Centrum Operacji Regionalnych S.A. z 21 lipca 2009 r., które zostało
odebrane przez pełnomocnika powoda w 5 sierpnia 2009 r., tj. po wniesieniu
powództwa i nie mogło zostać zgłoszone wcześniej. Ani pozwany, ani Sąd nie
podnosili w toku procesu, że sporna jest kwestia otrzymywania przez powoda
wynagrodzenia jako członka rady nadzorczej. Pismo z 21 lipca 2009 r. jest
dowodem uznania części długu i przyznaniem przez pozwanego, że powód miał
otrzymywać miesięczne wynagrodzenie w kwocie 5 000 zł,
4) art. 235 k.p.c. w związku z art. 224 § 1 k.p.c. przez nie przeprowadzenie
wyczerpującego postępowania dowodowego, nie uwzględnienie zgłoszonego w
postępowaniu apelacyjnym wniosku dowodowego mającego istotne znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy,
5) art. 6 k.c. oraz art. 3 k.p.c. i art. 232 k.p.c. przez oddalenie przez Sądy I i II
instancji wniosków dowodowych i dowodów przedłożonych przez powoda przy
braku jakiejkolwiek aktywności dowodowej pozwanego.
Zarzucono także naruszenie prawa materialnego, tj. art. 392 § 1 k.s.h.
Wniesiono o uchylenie wyroku Sadu Okręgowego z 26 sierpnia 2010 r. w całości i
5
przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się mieć uzasadnione podstawy.
Skarżący zarzucił naruszenie wielu, wskazanych przepisów prawa
procesowego oraz art. 392 § 1 k.s.h. Podniósł także potrzebę wykładni przepisu art.
39 § 1 k.s.h. oraz to, że skarga jest oczywiście uzasadniona.
W pierwszej kolejności należy mieć na uwadze, że powód domagał się
zasądzenia wynagrodzenia ze stosunku pracy. Natomiast sądy obu instancji
przyjęły, że powoda nie łączył ze spółką stosunek pracy z powołania. Z tego
powodu została też oddalona apelacja. Sąd Okręgowy stwierdził, że tym samym
sąd pracy nie jest właściwy do zasądzenia niewypłaconego powodowi
wynagrodzenia wynikającego ze stosunku członkostwa w radzie nadzorczej.
W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że zarzut naruszenia art. 392 § 1
k.s.h. nie jest uzasadniony. Przepis ten stanowi bowiem, że członkom rady
nadzorczej może zostać przyznane wynagrodzenie określone przez statut lub
uchwałę walnego zgromadzenia.
Zarzuty naruszenia wielu (wskazanych w skardze) przepisów procesowych
nie mają zasadniczego znaczenia. Dotyczą one bowiem kwestii istnienia stosunku
pracy. Sąd Okręgowy nie zajmował się natomiast zasadnością roszczenia o
wynagrodzenie powoda, które mogło wynikać z innej podstawy (pełnienia funkcji
członka rady nadzorczej). Jest oczywiste, że wynagrodzenie to nie musi wynikać
jedynie z nawiązania stosunku pracy. Sądy obu instancji skupiły swoją uwagę na
rozstrzygnięciu istnienia stosunku pracy, a nie na tym, czy powód zasadnie
domagał się wynagrodzenia.
Zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia miało w tej sytuacji to, że Sąd
Okręgowy rozstrzygnął w zaskarżonym wyroku o wynagrodzeniu powoda za
wykonaną pracę. W związku z powyższym konieczne było rozważenie
dopuszczalności tegoż rozstrzygnięcia. Możliwość taką daje podniesienie zarzutu
oczywistej zasadności skargi i wyrażony w jej uzasadnieniu zarzut naruszenia art.
6
464 § 1 k.p.c. Skarżący podnosi także, że już Sąd pierwszej instancji wyraził w tej
kwestii wątpliwości. Skarżący ma więc rację, że Sąd ten powinien przekazać
sprawę sądowi właściwemu. W tej sytuacji Sąd Najwyższy był upoważniony do
rozważenia, czy nie doszło w tym przypadku do naruszenia art. 366 k.p.c., choć w
skardze nie zarzucono wprost jego naruszenia.
Należy stwierdzić, że oddalenie apelacji powoda od wyroku oddalającego
powództwo o zasądzenie wynagrodzenia za pracę jedynie z tego powodu, że praca
była świadczona poza stosunkiem pracy narusza art. 366 k.p.c. Wyrok ten zamyka
bowiem powodowi możliwość wystąpienia z tym samym roszczeniem przeciwko
temu samemu pozwanemu w postępowaniu przed sądem cywilnym. Można w tym
miejscu jedynie zauważyć, że roszczenie powoda o wynagrodzenie z tytułu
pełnienia funkcji nie było bezpodstawne.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony został pogląd, że sąd pracy
nie może oddalić powództwa o wynagrodzenie za faktycznie wykonaną pracę
jedynie z tej przyczyny, że nie była ona świadczona w ramach stosunku pracy.
Roszczenia o charakterze cywilnoprawnym nie mogą więc być oddalone przez sąd
pracy, a powinny być przekazane do rozpoznania w postępowaniu („zwykłym”)
cywilnym (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 7 marca 2006 r., I PK 146/05, OSNP
2007 nr 5-6, poz. 67, z 21 stycznia 2003 r., I PK 21/02, OSNP 2004 nr 13, poz. 226,
z 9 września 2004 r., I PK 659/03, OSNP 2005 nr 10, poz. 139).
Tak więc sąd pracy może oddalić powództwo, gdy przesłanką takiego
rozstrzygnięcia jest cywilnoprawny charakter stosunku łączącego powoda z
pozwanym jedynie w przypadku roszczeń, które mogą być wywodzone jedynie ze
stosunku pracy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2006 r., I PK 98/06,
OSNP 2007 nr 21-22, poz. 309).
Należy również podkreślić, że zgodnie z art. 187 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. pozew
powinien zawierać dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności
faktycznych uzasadniających żądanie. Pozew nie musi natomiast określać
podstawy prawnej żądania, której ocena należy do sądu. Sąd powinien więc ocenić
zasadność roszczeń powoda. W tym przypadku ocena ta powinna dotyczyć więc
zasadności roszczenia o wynagrodzenie z tytułu sprawowanej funkcji członka rady
nadzorczej. Wynika z tego, że powództwo nie powinno być oddalone jedynie z tej
7
przyczyny, że stron nie łączył stosunek pracy. W wyroku z 23 lipca 2009 r., II PK
25/09, (OSNP 2011 nr 5-6, poz. 76) Sąd Najwyższy stwierdził wprost, że sąd pracy
nie może oddalić powództwa o wynagrodzenie za pracę faktycznie wykonaną tylko
z tej przyczyny, że zawarta przez strony umowa nie była umową o pracę, lecz
umową prawa cywilnego. W takiej sytuacji sąd pracy przekazuje sprawę do
rozpoznania w „zwykłym” postępowaniu cywilnym. Jak powinien w tej sytuacji
postąpić sąd pracy rozstrzygano w wyroku Sądu Najwyższego z 25 listopada 2004
r., I PK 42/04 (OSNP 2005 nr 14, poz. 209).
Tak więc ustalenie, że stosunek prawny, z którego zostało wywiedzione
roszczenie nie jest stosunkiem pracy nie jest równoznaczne z bezzasadnością
powództwa o wynagrodzenie. Oznacza to, że tylko na tej podstawie nie może ono
być oddalone. Także w niniejszej sprawie jest oczywiste, że dochodzone
wynagrodzenie nie jest wyłącznie uzależnione od ustalenia, że strony sporu łączył
stosunek pracy. Natomiast oddalenie powództwa tylko z tej przyczyny rodzi powagę
rzeczy osądzonej dla sprawy, która mogłaby być rozpoznawana przez sąd cywilny.
Z tych względów, na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c., orzeczono jak w
sentencji.