Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 287/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 sierpnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Roman Kuczyński
w sprawie z wniosku R. Ż.
przeciwko Wojskowemu Biuru Emerytalnemu
o wysokość świadczenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 sierpnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 21 kwietnia 2010 r.,
oddala skargę.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 21 kwietnia 2010 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację
wnioskodawcy R. Ż. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 2 września 2009 r., którym oddalono jego odwołanie od decyzji
Wojskowego Biura Emerytalnego z dnia 16 stycznia 2009 r., odmawiającej
2
ponownego ustalenia wysokości świadczeń emerytalnych po dniu 1 stycznia 1999
r. i wypłaty wraz z odsetkami kwot wynikających z różnicy między świadczeniami w
wysokości żądanej, a ustalonej prawomocnymi decyzjami waloryzacyjnymi z dnia 5
czerwca 2002 r., 6 marca 2003 r., 8 marca 2004 r., 1 marca 2006 r., 1 marca 2008
r.
Od powyższej decyzji wnioskodawca złożył odwołanie domagając się jej
uchylenia, a także stwierdzenia nieważności wszystkich prawomocnych decyzji
waloryzacyjnych wydanych po dniu 1 stycznia 1999 r. oraz zobligowania organu
emerytalnego do ponownego ustalenia wysokości emerytury, wypłaty wyrównania
świadczenia i odsetek.
Sąd pierwszej instancji, oddalając wyrokiem z dnia 2 września 2009 r.
odwołanie wnioskodawcy, ustalił następujący stan faktyczny; wnioskodawca ma
ustalone prawo do emerytury wojskowej od dnia 16 kwietnia 2002 r. Wojskowy
organ emerytalny dokonywał waloryzacji świadczenia odwołującego się na
podstawie art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 roku o zaopatrzeniu
emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r.
Nr 8, poz. 66 ze zm.). Wskazany przepis stanowił, iż emerytury i renty podlegają
waloryzacji w takim samym stopniu i terminie, w jakim następuje wzrost uposażenia
zasadniczego żołnierzy zawodowych pozostających w służbie i zajmujących
analogiczne stanowiska. Treść powołanego przepisu uległa zmianie z dniem
wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst; Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz.
1227 ze zm.), o czym stanowił art. 159 pkt 1 tej ustawy. Od dnia 1 stycznia 1999 r.
do waloryzacji emerytur i rent żołnierzy zawodowych stosuje się zasady
przewidziane przez przepisy ustawy o emeryturach rentach z FUS. W dniu 29
grudnia 2008 r. wnioskodawca złożył wniosek o ponowne ustalenie wysokości jego
świadczeń emerytalnych wypłacanych przez wojskowy organ emerytalny po dniu 1
stycznia 1999 r. oraz wypłacenie wraz z odsetkami kwot, które wynikają z różnicy
między wysokością przysługujących mu – w jego ocenie - świadczeń a wysokością
świadczeń wypłaconych. Ponadto domagał się stwierdzenia nieważności
prawomocnych decyzji waloryzacyjnych wydanych po dniu 1 stycznia 1999 r.
3
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego, pełnomocnik
wnioskodawcy zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez błędną
wykładnię art. 6 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 roku o zaopatrzeniu emerytalnym
żołnierzy oraz ich rodzin i przyjęcie, że przepis ten w brzmieniu nadanym przez art.
159 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ma
zastosowanie do osób, które uzyskały prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia
1999 r., oraz błędną wykładnię art. 6 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy oraz ich rodzin w związku z art. 2, art. 32,
Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, a także przepisów postępowania – art. 379
k.p.c. z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej w związku z art. 199 k.p.c.,
mające istotny wpływ na wynik sprawy z uwagi na nieuwzględnienie przez Sąd
Apelacyjny nieważności postępowania wynikającej z niedopuszczalności drogi
sądowej przed sądem powszechnym w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji
waloryzacyjnych, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
rozpoznania Sądowi drugiej instancji, wraz z orzeczeniem o kosztach zastępstwa
procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Oceniając na wstępie kwestię podniesionej nieważności postępowania,
przede wszystkim, trzeba przypomnieć, że stosownie do art. 32 ust. 2 ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin decyzje
ostateczne, od których nie zostało wniesione odwołanie do właściwego sądu, mogą
być z urzędu przez wojskowy organ emerytalny zmienione, uchylone lub
unieważnione, na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 14 czerwca
1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego. Na tle tego przepisu Sąd
Najwyższy w uchwale z dnia 7 kwietnia 2010 r., II UZP 3/10 (OSNP 2010 nr 17-18,
poz. 217), przyjął, że w sprawie z odwołania od decyzji Wojskowego Biura
Emerytalnego odmawiającej stwierdzenia nieważności decyzji tego Biura podjętej
po 1 stycznia 1999 r., droga sądowa przed sądem powszechnym jest
niedopuszczalna. Stanowisko to jednak nie zostało w orzecznictwie
zaakceptowane. Sąd Najwyższy w składzie powiększonym podjął w dniu 23 marca
4
2011 r., uchwałę I UZP 3/10, (dotąd niepublikowana), której nadano moc zasady
prawnej, według której od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (organu
rentowego) wydanej na podstawie art. 83a ust. 2 ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr
205, poz. 1585 ze zm.) w przedmiocie nieważności decyzji przysługuje odwołanie
do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Uchwała ta mimo, że odnosi
się do powołanego w niej przepisu ustawy systemowej, będzie oczywiście miała
zastosowanie także do stwierdzenia nieważności decyzji w oparciu o art. 32 ust. 2
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy oraz ich rodzin, co – w
okolicznościach sprawy oznacza, że podniesiony w skardze zarzut nieważności
postępowania, ze względu na orzekanie przez sądy powszechne w sprawie, która
nie należy do ich kompetencji, nie jest uzasadniony. Innymi słowy uznanie przez
Sąd Apelacyjny, że brak podstaw do stwierdzenia nieważności decyzji
waloryzacyjnych wydanych po dniu 1 stycznia 1999 r. jest procesowo w pełni
uprawnione.
Przechodząc do zarzutów naruszenia prawa materialnego, prezentowanych
w skardze kasacyjnej, trzeba stwierdzić, że podnoszona w skardze kwestia została
rozstrzygnięta w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 1999 r., K
4/99 (OTK 1999 nr 7, poz. 65). W powołanym orzeczeniu Trybunał stwierdził, że
art. 159 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach, zrównujący w art. 6 ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych zasady waloryzacji świadczeń
wojskowych z zasadami waloryzacji przewidzianymi w przepisach ustawy o
emeryturach i rentach, nie narusza wyrażonej w art. 2 Konstytucji RP zasady
ochrony praw nabytych. Wskazane orzeczenie jednoznacznie odnosi się przede
wszystkim do osób, którym przed dniem 1 stycznia 1999 r. przysługiwało prawo
podmiotowe do świadczenia z zaopatrzenia wojskowego nabyte albo na podstawie
indywidualnego aktu organu władzy, albo wprost na podstawie ustawy. W
uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że poprzez zmianę metody
waloryzacji przysługujących świadczeń (ich podwyższania) nie doszło do
pozbawienia prawa do świadczeń ani ich waloryzacji, natomiast naruszenie
oczekiwań określonej grupy świadczeniobiorców co do przewidywanego poziomu
przyszłych świadczeń nie stanowi samo przez się naruszenia prawa do waloryzacji,
5
a w konsekwencji - niezgodnego z ustawą zasadniczą arbitralnego ograniczenia
zasady ochrony praw nabytych. Nie budzi wątpliwości, że ustawa o emeryturach i
rentach nie zmodyfikowała sposobu waloryzacji wojskowych świadczeń
emerytalno-rentowych z mocą wsteczną, ale na przyszłość, a sam mechanizm
(metoda) podwyższania ustalonych już świadczeń nie jest równoznaczny z prawem
do waloryzacji i nie jest jego istotą, o czym wyżej była mowa. Nie jest również trafny
pogląd skarżącego, że prawo do świadczenia emerytalno-rentowego obejmuje
prawo do konkretnego sposobu zarówno jego obliczania jak i waloryzowania. Czym
innym jest bowiem ukształtowane prawo podmiotowe do świadczenia emerytalno-
rentowego i sposobu ustalenia podstawy wymiaru jego wysokości, a czym innym
sposób waloryzowania (podwyższania) na przyszłość ustalonego już świadczenia.
W uzasadnieniu wyroku z dnia 1 września 2010 r., II UK 97/10 (dotąd
niepublikowany), Sąd Najwyższy wskazał m.in., powołując się na stanowisko
wyrażone w wskazanym wyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego, że „przy
wprowadzonej kompleksowej i gruntownej zmianie systemu ubezpieczeń
społecznych zasada równości uzasadnia modyfikację sfery dotychczasowych
uprawnień, chyba że miałyby one uzasadnienie w treści obowiązujących przepisów
konstytucyjnych, co jednak nie ma miejsca w rozpatrywanej sprawie”. W ocenie
Trybunału, „istotna podmiotowo różnica (podstawa zróżnicowania statusu
prawnego) ma tu miejsce do czasu pozostawania w służbie (…), natomiast później
osoba taka staje się przede wszystkim emerytem i winna zasadniczo podlegać
ogólnym regulacjom dotyczącym tej grupy osób.”. Należy więc przyjąć, że
dostosowanie po dniu 1 stycznia 1999 r. mechanizmów waloryzacji emerytur
wojskowych do powszechnych, jednolitych i równych dla wszystkich
ubezpieczonych reguł waloryzowania świadczeń emerytalno-rentowych nastąpiło w
drodze uprawnionej ingerencji ustawodawcy, który nie naruszył tzw. ekspektatyw
maksymalnie ukształtowanych, do jakich nie zalicza się stosowania na przyszłość
mechanizmów waloryzowania tych świadczeń. Tego typu mechanizmy mogą być
zatem legislacyjnie modyfikowane z mocą ex nunc. Ustawodawca nie tylko był
legitymowany, ale nawet zobowiązany do realizacji zawartej w art. 32 ust. 1
Konstytucji RP zasady równości wobec prawa wszystkich obywateli znajdujących
się w podobnej sytuacji prawnej (tu: posiadających status emeryta), a w
6
szczególności do zapewnienia zasady równości wszystkich ubezpieczonych
niezależnie od systemu ubezpieczeń społecznych (zaopatrzeniowego lub
powszechnego), któremu podlegają. W takim postrzeganiu normatywnym,
określona data zakończenia służby wojskowej i uzyskanie uprawnień z wojskowego
zaopatrzenia emerytalnego nie jest usprawiedliwionym kryterium zróżnicowania
wojskowych uprawnień zaopatrzeniowych dla utrzymania korzystniejszego
mechanizmu waloryzacji „starszych” emerytur wojskowych w porównaniu do tego
samego typu świadczeń, które uprawnieni nabywają po dniu 1 stycznia 1999 r. i
które następnie miałyby podlegać mniej korzystnym sposobom waloryzacji (...)”.
Tym samym zarzuty skargi nie mogą zostać uznane za usprawiedliwione.
Z tych wszystkich względów na podstawie art. 39814
k.p.c. Sąd Najwyższy
oddalił skargę kasacyjną.