Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 7 kwietnia 2010 r.
II UZP 3/10
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Zbigniew
Hajn, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 kwietnia 2010 r.
sprawy z wniosku Jana B. przeciwko Wojskowemu Biuru Emerytalnemu w W. o wy-
sokość świadczenia i wypłatę odsetek, na skutek zagadnienia prawnego przekaza-
nego postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 30 października 2009 r. [...]
„Czy dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie z odwołania od decyzji Woj-
skowego Biura Emerytalnego odmawiającej, na podstawie art. 31, art. 32 ust. 2
ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych
oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz.U. z 2004 r., nr 8, poz. 66 ze zm.) w związku z art.
156 Kodeksu postępowania administracyjnego, wydania decyzji o stwierdzeniu nie-
ważności decyzji Wojskowego Biura Emerytalnego podjętych po 1 stycznia 1999 r. ?”
p o d j ą ł uchwałę:
W sprawie z odwołania od decyzji Wojskowego Biura Emerytalnego od-
mawiającej stwierdzenia nieważności decyzji tego Biura podjętej po 1 stycznia
1999 r., droga sądowa przed sądem powszechnym jest niedopuszczalna (art.
31, art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin - jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r., nr 8,
poz. 66 ze zm. w związku z art. 156 k.p.a.).
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne wyłoniło się na tle na-
stępującego stanu faktycznego. Wnioskodawca Jan B. (urodzony 17 lipca 1947 r.)
uprawniony od 1 października 1997 r. do emerytury wojskowej w wysokości 75 %
2
podstawy jej wymiaru (decyzja o przyznaniu emerytury wojskowej z dnia 21 listopada
1997 r.), w dniu 10 grudnia 2008 r. wystąpił do Wojskowego Biura Emerytalnego w
W. z wnioskiem, w którym na podstawie art. 155, art. 156 § 1 pkt 2, 3 i 7 oraz art. 157
§ 2 k.p.a. i art. 32 ust. 1 oraz art. 48a ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrze-
niu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 2004
r. Nr 8, poz. 66 ze zm.) domagał się: ponownego ustalenia wysokości świadczeń
emerytalnych wypłacanych przez wojskowy organ emerytalny po 1 stycznia 1999 r.,
wypłacenia wraz z odsetkami kwot, które wynikają z różnicy między wysokością
świadczeń ustaloną według pierwotnego brzmienia ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin, a faktycznie wypła-
conymi po 1 stycznia 1999 r., oraz stwierdzenia - stosownie do kompetencji - nie-
ważności decyzji waloryzacyjnych zapadłych po 1 stycznia 1999 r. jako wydanych z
rażącym naruszeniem prawa (art. 156 k.p.a.).
Organ emerytalny po rozpoznaniu powyższego wniosku wydał dwie decyzje;
pierwszą w dniu 16 grudnia 2008 r., odmawiającą (na podstawie art. 31 i art. 32 ust.
2 wojskowej ustawy emerytalnej w związku z art. 156 k.p.a.), wydania decyzji o
stwierdzeniu nieważności decyzji wydanych po 1 stycznia 1999 r., oraz drugą w dniu
17 grudnia 2008 r. odmawiającą ponownego ustalenia wysokości świadczenia eme-
rytalno-rentowego i wypłaty odsetek, na podstawie art. 31, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art.
48a wojskowej ustawy emerytalnej. W uzasadnieniu pierwszej z tych decyzji organ
emerytalny podniósł, że żądanie stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznych, od
których nie zostało wniesione odwołanie do właściwego sądu, winno być rozpatrzone
na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy zaopatrzeniowej, który stanowi samodzielną pod-
stawę prawną do unieważnienia decyzji, ale odbyć się to może tylko z urzędu. Ozna-
cza to, według organu emerytalnego, że wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji
wadliwych na wniosek może się odbyć w ramach tzw. ponownego ustalenia, tj. w
oparciu o art. 32 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej. Jednakże weryfikacja decyzji wyda-
nych po 1 stycznia 1999 r. nie prowadzi do ich wyeliminowania z obrotu prawnego,
bowiem brak przesłanek do stwierdzenia z urzędu nieważności tych decyzji. Przyjęty
sposób waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych jest właściwy, brak też podstaw
do stwierdzenia rażącego naruszenia prawa, co jest przesłanką do zastosowania art.
156 k.p.a. Wobec powyższego, decyzje waloryzacyjne wydane po 1 stycznia 1999 r.
nie mogą być wyeliminowane z obrotu prawnego z formalnego punktu widzenia - na
wniosek, a jednocześnie nie ma podstaw do stwierdzenia nieważności tych decyzji z
3
urzędu. Obie te decyzje stały się przedmiotem odwołania ubezpieczonego do Sądu
Okręgowego-Sądu Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, który wyrokiem z dnia
15 kwietnia 2009 r. oba odwołania oddalił. Sąd ustalił, że ubezpieczony w odwołaniu
domagał się uchylenia w całości decyzji z dnia 16 i 17 grudnia 2008 r., jak również
wszystkich decyzji wydanych po dniu 1 stycznia 1999 r. oraz zobowiązania organu
emerytalnego do przeliczenia pobieranej emerytury wojskowej i wypłacenia wyrów-
nania wraz z odsetkami. Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że decyzją z dnia 21
listopada 1997 r. przyznano ubezpieczonemu, poczynając od dnia 1 października
1997 r., emeryturę wojskową, ustalając wysługę emerytalną w wymiarze 31 lat służby
wojskowej w Wojsku Polskim. Emerytura wynosiła 75 % podstawy jej wymiaru obli-
czonej ostatecznie według stawek obowiązujących w dniu 1 października 1998 r.
Kolejnymi decyzjami dokonywano waloryzacji emerytury.
W odniesieniu do podstawy prawnej rozstrzygnięcia podjętego w stosunku do
odwołania od decyzji z dnia 16 grudnia 2008 r. Sąd Okręgowy podniósł, że niewąt-
pliwie uprawnienie do emerytury wojskowej od dnia 1 października 1997 r. ubezpie-
czony nabył na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrze-
niu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz.U. z 1994 r. Nr 10 poz.
36 ze zm.), której art. 6, normujący waloryzację, w brzmieniu pierwotnym obowiązy-
wał do dnia 31 grudnia 1998 r. Poczynając od dnia 1 stycznia 1999 r. nadane mu
zostało inne brzmienie, a dokonano tego art. 159 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr
162, poz. 1118). Zgodność art. 159 pkt 1 ustawy z Konstytucją Rzeczypospolitej Pol-
skiej była badana przez Trybunał Konstytucyjny, który wyrokiem z dnia 20 grudnia
1999 r., K 4/99, orzekł, że art. 159 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach jest zgodny
z art. 2 Konstytucji RP.
Odnosząc się do powoływania się przez ubezpieczonego na art. 1 ust. 2
ustawy o emeryturach i rentach - uchylony z dniem 1 października 2003 r. - Sąd
Okręgowy stwierdził, że przepis ten nie miał zastosowania do skarżącego, który zo-
stał zwolniony ze służby w dniu 30 września 1997 r. Przepis ten, zdaniem Sądu, nie
miał żadnego wpływu na wydane po dniu 1 stycznia 1999 r. decyzje waloryzacyjne,
których podstawę prawną stanowił art. 6 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnie-
rzy zawodowych, znowelizowany w sposób zgodny z Konstytucją. Sąd Okręgowy
wobec powyższego stanął na stanowisku, że waloryzacje emerytury wojskowej wnio-
skodawcy dokonane po dniu 1 stycznia 1999 r. przez wojskowy organ emerytalny są
4
zgodne z prawem, brak więc podstaw do ponownego ustalania wysokości świadcze-
nia w trybie art. 32 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych.
Z tych też przyczyn, Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, iż żądanie ubezpieczone-
go stwierdzenia nieważności wszystkich decyzji waloryzacyjnych wydanych po dniu 1
stycznia 1999 r. zostało prawidłowo rozpatrzone decyzją z dnia 16 grudnia 2008 r.
Zgodnie z art. 156 § 1 k.p.a. katalog uchybień pozwalających stwierdzić nieważność
decyzji jest zamknięty, ubezpieczony wskazywał jako przyczynę swojego wniosku
rażące naruszenie prawa. W doktrynie i orzecznictwie powszechnie przyjęty jest po-
gląd, że o rażącym naruszeniu prawa można mówić wówczas, gdy jest ono widoczne
od razu, „na pierwszy rzut oka". W ocenie Sądu Okręgowego, nie można mówić, aby
przy wydawaniu decyzji waloryzacyjnych nastąpiło naruszenie prawa. Decyzje walo-
ryzacyjne zapadły w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, przy zastosowaniu
prawidłowych wskaźników waloryzacji. Sąd nie znalazł także podstaw do uznania, iż
zachodzi inna przyczyna nieważności wymieniona w art. 156 § 1 k.p.a.
Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożył wnioskodawca. Apelujący za-
skarżył wyrok w całości, podnosząc zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez
niewłaściwe zastosowanie art. 6 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin w jego brzmieniu obowiązującym na
dzień 1 stycznia 1999 r., a tym samym uznanie, iż zasady waloryzacji emerytury woj-
skowej w nim określone znajdują zastosowanie także w stosunku do osób, które po-
bierały emeryturę w dniu 1 stycznia 1999 r., pomimo braku wyraźnego przepisu usta-
wowego w tym przedmiocie, jak również poprzez błędną wykładnię art. 159 ust. 1
ustawy o rentach i emeryturach w jego brzmieniu na dzień 1 stycznia 1999 r., pole-
gającą na przyjęciu, iż wprowadzona na jego podstawie pośrednio zmiana zasad
waloryzacji emerytur wojskowych obejmuje także te osoby, które pobierały emeryturę
wojskową w dniu 1 stycznia 1999 r. Jeśli chodzi o zarzut naruszenia prawa proceso-
wego, to dotyczył on niewłaściwego zastosowania art. 47714
§ 1 k.p.c., w sytuacji,
gdy podniesione w uzasadnieniu dowody powinny zostać uwzględnione w oparciu o
art. 47714
§ 2 k.p.c. Sformułowany również został zarzut usankcjonowania wadliwych
prawnie decyzji wojskowego organu emerytalnego poprzez orzeczenie, że są wyda-
ne w oparciu o obowiązujące prawo.
Wskazując na te zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku po-
przez uwzględnienie odwołania i zobowiązanie organu emerytalnego do wyliczenia
wysokości waloryzowanych należności wraz z należnymi odsetkami za okres od 1
5
stycznia 1999 r. do dnia wydania wyroku lub uchylenie zaskarżonego wyroku i prze-
kazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania lub uchylenie
wyroku i poprzedzających go decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpozna-
nia bezpośrednio organowi emerytalnemu. W uzasadnieniu apelacji ubezpieczony
skupił się w zasadzie na argumentacji dotyczącej merytorycznej wadliwości decyzji z
dnia 17 grudnia 2008 r., jednakże zakresem zaskarżenia objął także wyrok Sądu
Okręgowego w części oddalającej odwołanie od decyzji odmawiającej wydania decy-
zji o stwierdzeniu nieważności decyzji wydanych po 1 stycznia 1999 r., a wobec tego
Sąd Apelacyjny uznał, że poważną wątpliwość budzi zagadnienie dopuszczalności
rozpoznawania przez sąd powszechny odwołania od decyzji organu rentowego, która
zawiera rozstrzygnięcie o żądaniu ubezpieczonego stwierdzenia nieważności
uprzednio zapadłych decyzji emerytalno-rentowych.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, waga tego zagadnienia wynika z coraz liczniej-
szych wniosków ubezpieczonych zawierających żądanie stwierdzenia nieważności
decyzji wydanych przez organy rentowe w przedmiocie świadczeń emerytalno-ren-
towych oraz praw lub zobowiązań w zakresie ubezpieczeń społecznych, wobec
czego do sądów powszechnych i sądów administracyjnych wpływają odpowiednio
odwołania/skargi od decyzji wydanych w wyniku rozpoznania takich żądań i - jak wy-
nika z orzecznictwa - powstały istotne wątpliwości i rozbieżności w kwestii, czy tego
rodzaju sprawy należą do właściwości sądów powszechnych czy sądów administra-
cyjnych. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, przed wskazaniem istniejących w orzecznic-
twie sądów powszechnych i sądów administracyjnych rozbieżności należy przedsta-
wić rozwiązania ustawowe znajdujące się w poszczególnych ustawach składających
się na system zabezpieczenia społecznego. Przepis art. 83a ust. 2 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z
2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm., zwanej dalej ustawą systemową), dodany od dnia 1
stycznia 2003 r. ustawą z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubez-
pieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 241, poz.
2074), stanowi, że decyzje ostateczne Zakładu, od których nie zostało wniesione od-
wołanie do właściwego sądu, mogą być z urzędu przez Zakład uchylone, zmienione
lub unieważnione na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania
administracyjnego. Jednakże z mocy art. 83a ust. 4 ustawy systemowej, przepisu
między innymi ust. 2 nie stosuje się w postępowaniu o ustalenie uprawnień do eme-
rytur i rent i ich wysokości, co oznacza wyłączenie stosowania trybu przewidzianego
6
w art. 83a ust. 2 ustawy systemowej, w stosunku do emerytur i rent. Takie też stano-
wisko zostało zaprezentowane w glosie K. Ślebzaka do wyroku Sądu Apelacyjnego
w Warszawie z dnia 12 grudnia 2007 r., III AUa 1078/07 (Orzecznictwo Sądów Pol-
skich 2009 nr 7-8, poz. 78). Wzruszenie decyzji organu rentowego w zakresie doty-
czącym ubezpieczenia emerytalnego - jego fazy realizacyjnej - może następować
wyłącznie na zasadach określonych w art. 107 i następnych ustawy o emeryturach i
rentach.
Ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy za-
wodowych i ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66 ze zm., zwana
dalej wojskową ustawą zaopatrzeniową) regulująca zaopatrzenie emerytalne z bu-
dżetu państwa na zasadach analogicznych, jak w przypadku innych służb munduro-
wych, objętych ustawą zaopatrzeniową z dnia 18 lutego 1994 r., zawiera w zakresie
stwierdzenia nieważności decyzji następujące unormowanie, wprowadzone od dnia
30 lipca 2005 r. ustawą z dnia 6 maja 2005 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu eme-
rytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
Nr 130, poz. 1085). Od tego dnia do art. 32 ustawy zaopatrzeniowej wojskowej - od-
powiednikiem tego przepisu w ustawie zaopatrzeniowej służb mundurowych jest art.
33 - dodano ust. 2 w brzmieniu: „decyzje ostateczne, od których nie zostało wniesio-
ne odwołanie do właściwego sądu, mogą być z urzędu przez wojskowy organ eme-
rytalny zmienione, uchylone lub unieważnione, na zasadach określonych w przepi-
sach ustawy Kodeks postępowania administracyjnego". Jeśli chodzi o ustawę za-
opatrzeniową służb mundurowych, to jej art. 33 nie został znowelizowany i brak w
niej przepisu o treści przytoczonej powyżej, wprowadzonego do ustawy zaopatrze-
niowej wojskowej. Z uzasadnienia do projektu ustawy nowelizującej od dnia 30 lipca
2005 r. wojskową ustawę zaopatrzeniową wynika, że wprowadzając przedmiotową
regulację wzorowano się na art. 83a ustawy systemowej.
Przechodząc do rozbieżności w orzecznictwie, zaistniałych na tle przedstawio-
nych unormowań, a więc już po dodaniu art. 83a do ustawy systemowej i po dodaniu
ust. 2 do art. 32 wojskowej ustawy zaopatrzeniowej w ocenie Sądu Apelacyjnego
należy podać, że w sprawach I OSK 1588/06, II GSK 475/07, II GSK 375/06, II GSK
240/08 oraz II GSK 245/08, Naczelny Sąd Administracyjny uznał właściwość sądu
administracyjnego, zaś w sprawach I OSK 297/07, I OSK 1852/07 oraz I OSK
420/08, uznał właściwość sądu powszechnego.
7
Jeśli chodzi o orzeczenia sądów powszechnych zapadłe po dokonaniu opisa-
nych powyżej zmian w stanie prawnym, to Sąd Okręgowy w Elblągu postanowieniem
z dnia 27 lutego 2008 r., IV U 3328/07, stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał do
rozpoznania Ministrowi Pracy i Polityki Społecznej sprawę z odwołania ubezpieczo-
nego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. „o stwierdzenie
nieważności decyzji ZUS". Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego spotkało się z apro-
batą w powołanej już wyżej glosie do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z
dnia 12 grudnia 2007 r. Sąd Okręgowy przyjął, że przepis art. 83a ust. 2 ustawy
systemowej wobec treści jego ust. 4 nie ma zastosowania do sprawy stwierdzenia
nieważności decyzji rentowej. Zastosowanie w takim przypadku znajdują przepisy
Kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 124 ustawy o emerytu-
rach i rentach, co oznacza, że organem właściwym do stwierdzenia nieważności jest
minister do spraw zabezpieczenia społecznego. Sąd Okręgowy podkreślił, że postę-
powanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej nie jest konty-
nuacją rozpoznawania sprawy będącej przedmiotem decyzji administracyjnej, lecz
jest postępowaniem samodzielnym ograniczającym się do ustalenia, czy decyzja jest
dotknięta jedną z wad wymienionych w art. 156 § 1 pkt 1-7 k.p.a. Postępowanie to
kończy się decyzją podejmowaną przez organ administracji publicznej i orzekanie w
tej kwestii byłoby naruszeniem kompetencji właściwego organu administracji publicz-
nej.
Sąd Apelacyjny wskazał także, że w piśmiennictwie pojawił się pogląd, że we-
ryfikacja decyzji organów rentowych nie powinna być pozostawiona wyłącznie kogni-
cji sądów ubezpieczeń społecznych, bowiem ich zadanie polega na merytorycznym
rozstrzyganiu o prawie do świadczeń i ich wysokości, których podstawy zostały okre-
ślone w przepisach materialnego prawa ubezpieczeń społecznych. Sądy powszech-
ne nie mają natomiast kompetencji do badania legalności decyzji organów rentowych
i w tym zakresie celowe wydaje się posiłkowanie się nadzwyczajnymi trybami proce-
dury administracyjnej, gdyż w ten sposób umożliwia się kontrolę decyzji organów
rentowych obarczonych tego rodzaju wadami - przede wszystkim wymienionymi w
art. 156 k.p.a. - które wpływają na postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych, ale nie dają się usunąć w postępowaniu odwoławczym przed sądem
powszechnym (por. także K. Antonów: Wybrane zagadnienia stosowania przepisów
k.p.a. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, Praca i Zabezpieczenie
Społeczne 2007 nr 10, s. 27).
8
Przechodząc do meritum Sąd Apelacyjny podniósł, że Kodeks postępowania
cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu
prawa cywilnego, rodzinnego, pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych, które są sprawami cywilnymi w znaczeniu formalnym, a których defini-
cję zawiera art. 476 § 2 i 3 k.p.c. W rozumieniu tych przepisów sprawą z zakresu
ubezpieczeń społecznych jest sprawa, w której wniesiono odwołanie od decyzji or-
ganów rentowych, dotyczących między innymi ubezpieczeń społecznych i ubezpie-
czenia rodzinnego, emerytur i rent, a także sprawa wszczęta na skutek niewydania
decyzji we właściwym terminie. W ocenie Sądu Apelacyjnego, odnosząc się do uży-
tego przez ustawodawcę określenia „decyzji dotyczących emerytur i rent", ważne
wydaje się stwierdzenie, że posłużenie się takim określeniem oznacza, że wydane
przez organ rentowy decyzje związane z emeryturą bądź rentą będą podlegały za-
skarżeniu do sądu powszechnego. Chodzi o decyzje mające związek z emeryturami i
rentami, odnoszące się do tego przedmiotu. Nie chodzi więc tylko o decyzje w spra-
wach emerytur i rent w wąskim znaczeniu. Przy takim rozumieniu sprawy ubezpie-
czeniowej, jeśli decyzja organu rentowego odnosi się do emerytury czy renty, to
wniesione od niej odwołanie inicjuje sprawę z zakresu ubezpieczeń społecznych,
cywilną w znaczeniu formalnym, a więc rozpoznawaną przez sąd powszechny.
Zgodnie bowiem z art. 2 § 1 k.p.c. do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są
sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych,
oraz Sąd Najwyższy. Przepis ten wyraża zasadę dopuszczalności drogi sądowej i
domniemanie drogi sądowej we wszystkich sprawach cywilnych. Ustawa o zaopa-
trzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych w art. 31 ust. 1 stanowi, że prawo do
zaopatrzenia emerytalnego i wysokość świadczeń pieniężnych z tytułu tego zaopa-
trzenia ustala wojskowy organ emerytalny w formie decyzji, od której - ust. 4 - przy-
sługuje zainteresowanemu odwołanie do właściwego sądu, według zasad określo-
nych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Odwołanie do sądu przysłu-
guje stosownie do art. 31 ust. 5 również w przypadku niewydania przez organ eme-
rytalny decyzji w terminie określonym w ust. 3. Przepis art. 32 ustawy zaopatrzenio-
wej zarówno w ust. 1, jak i 2, odnosi się do decyzji, których wydanie przewiduje art.
31, przy czym w art. 32 w ust. 2 użyto pojęcia „decyzje ostateczne", zaś art. 32 w ust.
1 pojęcia „uprawomocnienia się decyzji".
Pojęcie decyzji ostatecznej wynika z art. 16 § 1 k.p.a. Są to decyzje, od któ-
rych nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji. Od decyzji wydawanych
9
na podstawie art. 31 ustawy zaopatrzeniowej w ogóle nie przysługuje odwołanie w
administracyjnym toku instancji. Tak więc art. 32 ust. 2 dotyczy decyzji wydanych na
podstawie art. 31, od których nie wniesiono odwołania do sądu powszechnego. Mogą
one być - wyłącznie z urzędu - zmienione, uchylone lub unieważnione przez organ
emerytalny, na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 14 czerwca 1960
r. - Kodeks postępowania administracyjnego, czyli wojskowy organ emerytalny sto-
sując zasady przewidziane w tym Kodeksie. może zmienić, uchylić, bądź stwierdzić
nieważność decyzji, niekontrolowanej przez sąd powszechny, której materię stanowi
prawo do zaopatrzenia emerytalnego i wysokość świadczeń pieniężnych z tego za-
opatrzenia. Stwierdzenie nieważności, odmowa stwierdzenia nieważności takiej de-
cyzji bądź odmowa wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności
decyzji wyrażone - w formie decyzji - np. poprzez odmowę wydania decyzji o stwier-
dzeniu nieważności decyzji (jak w niniejszej sprawie), czy odmowę wszczęcia postę-
powania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, następuje na zasadach okre-
ślonych w Kodeksie postępowania administracyjnego. Decyzja wydana na podstawie
art. 32 ust. 2 ustawy poza kontrolą pozostawać nie może. Poważne wątpliwości na-
tomiast budzi kwestia, czy wniesione od niej odwołanie wszczyna postępowanie w
sprawie cywilnej w znaczeniu formalnym w sytuacji, gdy brak jest wyraźnego okre-
ślenia w ustawie, że odwołanie od takiej decyzji przysługuje również do sądu po-
wszechnego i czy ten rodzaj sprawy nosi przymioty sprawy cywilnej wobec tego, że
choć decyzja, od której zostało złożone odwołanie, w ogóle odnosi się do materii za-
opatrzenia emerytalnego (emerytur i rent - art. 476 § 2 pkt 2 k.p.c.), to jednak ma to
miejsce poprzez zastosowanie instytucji właściwych dla procedury administracyjnej,
wobec czego w ramach odwołania od takiej decyzji ocenie siłą rzeczy podlegać bę-
dzie także prawidłowość zastosowania czy odmowy zastosowania tych instytucji,
aczkolwiek w sprawie co do zasady dotyczącej tego samego stosunku prawnego,
którego dotyczy decyzja wydana na podstawie art. 31 ustawy zaopatrzeniowej. W
kontekście powyższego należy podkreślić, że rozstrzygnięcie w przedmiocie unie-
ważnienia decyzji ostatecznej (stwierdzenia jej nieważności), wydane na podstawie
art. 32 ust. 2 wojskowej ustawy zaopatrzeniowej, dotyczy prawa do zaopatrzenia
emerytalnego w sprawie z zakresu ubezpieczenia społecznego. Przyczyną unieważ-
nienia decyzji może być między innymi wydanie decyzji bez podstawy prawnej lub z
rażącym naruszeniem prawa (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.), a wówczas przedmiotem
oceny jest samo prawo zainteresowanego do zaopatrzenia emerytalnego oraz wyso-
10
kość świadczeń pieniężnych z tytułu tego zaopatrzenia, które podlega merytorycznej
ocenie jedynie sądu powszechnego. Konsekwencją wykładni, że sprawą cywilną nie
jest sprawa z odwołania od decyzji wydanej na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy w
związku z art. 31, byłaby sytuacja, że w sprawach dotyczących tego samego stosun-
ku prawnego byłby właściwy sąd powszechny, ale także sąd administracyjny, w za-
leżności od tego, w jakim trybie została wydana decyzja wojskowego organu emery-
talnego. Powyższe przemawia za przyjęciem, że odwołanie od decyzji, której prawną
podstawę wydania stanowi art. 32 ust. 2 ustawy zaopatrzeniowej, wszczyna sprawę
z zakresu ubezpieczeń społecznych w rozumieniu art. 476 § 2 pkt 2 k.p.c.
W opozycji do powyższego znajduje się ugruntowany w orzecznictwie pogląd
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2002 r., II UKN 356/01,
OSNP 2004 nr 5, poz. 52), że: „naruszenie przepisów Kodeksu postępowania admi-
nistracyjnego nie stanowi przesłanki wzruszenia decyzji przez sąd pracy i ubezpie-
czeń społecznych (...). Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu prawa ubezpie-
czeń społecznych skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa material-
nego i kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepi-
sów postępowania, pozostaje poza przedmiotem tego postępowania. W związku z
tym jest oczywiste, że wśród przewidzianych w art. 4779
§ 3, 47710
§ 2 i art. 47714
k.p.c. sposobów rozpoznania odwołania przez sąd nie przewidziano stwierdzania
nieważności decyzji organu rentowego, nawet przy odpowiednim stosowaniu art. 180
§ 1 k.p.a.”. Sąd ubezpieczeń społecznych - jako sąd powszechny - może i powinien
dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę
dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego (por. uchwały
Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1980 r., III CZP 43/80, OSNCP 1981 nr 8,
poz. 142, z dnia 27 listopada 1984 r., III CZP 70/84, OSNCP 1985 nr 8, poz. 108
oraz z dnia 21 września 1984 r., III CZP 53/84, OSNCP 1985 nr 5-6, poz. 65), jako
przedmiotu odwołania. Stwierdzenie takiej wady następuje jednak tylko dla celów
postępowania cywilnego i ze skutkami dla tego tylko postępowania.
W wypadkach innych wad, wymienionych w art. 156 § 1 k.p.a. i w przepisach, do któ-
rych odsyła art. 156 § 1 pkt 7 k.p.a., konieczne jest wszczęcie odpowiedniego postę-
powania administracyjnego w celu stwierdzenia nieważności decyzji i wyeliminowa-
nia jej z obrotu prawnego.
Argumentem przemawiającym za odmową przyznania przedmiotowej sprawie
przymiotu sprawy cywilnej jest również i to (por. postanowienie NSA z 19 grudnia
11
2006 r., I OSK 1588/06), że jeżeli postępowanie sądowe ma polegać na kontroli
działalności organu administracyjnego, to w sprawie wynikającej z działalności lub
bezczynności tego organu właściwy jest sąd administracyjny. Natomiast, jeżeli po-
stępowanie to ma polegać na końcowym załatwieniu sprawy administracyjnej prze-
kazanej sądowi, to w grę będzie wchodziła właściwość sądu powszechnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Analizując przedstawione do rozstrzygnięcie zagadnienie prawne, należy
wstępnie zauważyć, z powołaniem się na treść art. 45, 177 i 184 Konstytucji RP oraz
korespondującego z nimi art. 1 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju
sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.), że po pierwsze, każdy ma
prawo do rozpatrzenia sprawy przez właściwy sąd, po drugie, sądem właściwym jest
sąd powszechny z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych do właściwości innych
sądów, zaś sądami powszechnymi są sądy rejonowe, sądy okręgowe oraz sądy
apelacyjne, które sprawują wymiar sprawiedliwości w zakresie nienależącym do są-
dów administracyjnych, sądów wojskowych oraz Sądu Najwyższego. Z przedstawio-
nych przepisów wynika tzw. domniemanie właściwości sądów powszechnych we
wszelkich sprawach sądowych, z zastrzeżeniem, że właściwość sądów administra-
cyjnych, jest ograniczona do spraw wymienionych w ustawie, co oznacza, że sądy
administracyjne właściwe są tylko wówczas, kiedy przepis szczególny tak stanowi.
Również wstępnie wypada zauważyć, mimo że ma to jedynie pomocnicze
znaczenie dla rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia prawnego, że obecnie
(od dnia 1 stycznia 1999 r.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest państwową jed-
nostką organizacyjną, posiadającą osobowość prawną (art. 66 ust. 1 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z
2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.), a jego kompetencje zostały określone w sposób
niewyczerpujący w art. 68 tej ustawy, według którego Zakład stwierdza i ustala obo-
wiązek ubezpieczenia społecznego, ustala uprawnienia do świadczeń z ubezpieczeń
społecznych oraz wypłaca te świadczenia, z zastrzeżeniem, gdy na mocy odrębnych
przepisów, obowiązki te wykonują płatnicy składek, a także wymierza i pobiera
składki na ubezpieczenia społeczne. Stosownie do art. 68 ust. 1 lit. b tej ustawy,
prawo do świadczeń z ubezpieczenia rentowego powstaje z mocy ustawy, natomiast
organ rentowy ustala czy zostały spełnione ustawowe przesłanki dla nabycia świad-
12
czenia, a także je wypłaca. Decyzje w tym przedmiocie mają więc charakter dekla-
ratoryjny.
Nowe akty normatywne istotnie zmieniające obowiązujący dotychczas system
ubezpieczeń społecznych, utrzymały konstrukcję, w myśl której pierwszeństwo przed
regulacją zawartą w Kodeksie postępowania administracyjnego mają przepisy postę-
powania zawarte w ustawie systemowej, stanowiąc w jej art. 123, że w sprawach
uregulowanych ustawą stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyj-
nego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Ustawa ta nadto przewidziała odrębny, niż
określony przez przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, tryb odwoław-
czy, wskazując w art. 83 ust. 2, że od decyzji organu rentowego wydanych w zakre-
sie indywidualnych spraw dotyczących między innymi ustalania uprawnień do świad-
czeń z ubezpieczeń społecznych oraz wymiaru tych świadczeń przysługuje odwoła-
nie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodek-
su postępowania cywilnego. Podobną regulację odnoszącą się do postępowania w
sprawach o renty i emerytury zawiera ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emerytu-
rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r.
Nr 153, poz. 1227 ze zm.). Według jej art. 124 w postępowaniu w sprawach o świad-
czenia w niej określone stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjne-
go, chyba że ustawa stanowi inaczej. Stosowanie przepisów tego Kodeksu dotyczy
obecnie postępowania przed organem rentowym, i nie wywołuje skutków w sądowym
postępowaniu odwoławczym, które regulowane jest przepisami Kodeksu postępowa-
nia cywilnego, bowiem sprawy z ubezpieczenia społecznego mają (z formalnego
punktu widzenia) charakter spraw cywilnych (art. 1 k.p.c.). Innymi słowy art. 180
k.p.a. (zgodnie z którym w sprawach wynikających z przepisów o ubezpieczeniu
społecznym stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, o ile
ustawy ubezpieczeniowe nie stanowią inaczej), do którego odsyła art. 181 k.p.a.
(stanowiący, że również w postępowaniu odwoławczym należy odpowiednio stoso-
wać art. 180 k.p.a.), nie ma już znaczenia prawnego, co przekonywająco uzasadnił
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 maja 2002 r., II UKN 356/01 (OSNP 2004
nr 3, poz. 52). Stwierdzono w nim, że „organami odwoławczymi określonymi przez
odrębne przepisy, o których mowa w art. 181 k.p.a., są sądy pracy i ubezpieczeń
społecznych, rozpoznające odwołania od decyzji administracyjnych na podstawie
przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, z których wynika, że w sprawach z za-
kresu ubezpieczeń społecznych, zakończonych wydaniem decyzji przez organ ren-
13
towy, postępowanie odwoławcze toczy się według zasad określonych w tym Kodek-
sie. Przepisy te tworzą łącznie system (tryb) rozpoznawania spraw o których mowa,
co zasadniczo wyklucza stosowanie przepisów Kodeksu postępowania administra-
cyjnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2001 r., II UKN 681/00,
OSNP 2003 nr 19, poz. 470). Należałoby więc wnioskować, że przepis art. 181 k.p.a.
uwzględniał istniejące - w chwili jego uchwalenia w dniu 25 sierpnia 1980 r. dekretem
zmieniającym ustawę o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy -
Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. 1980 r. Nr 19 poz. 68) - inne niż
sądy organy odwoławcze, takie jak rady nadzorcze oddziałów Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych oraz Komisję Odwoławczą do Spraw Emerytalnych, określoną w prze-
pisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin. Po likwida-
cji tych organów i ustanowieniu wyłącznie drogi sądowej do wnoszenia odwołań w
sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przepis ten stał się normą pustą.”
Kontroli sądów powszechnych - sądów ubezpieczeń społecznych nie podlegają tylko
te decyzje organów administracji publicznej właściwych w sprawach z zakresu ubez-
pieczeń społecznych, które zostały wydane w warunkach tzw. uznania administracyj-
nego (swobodnego uznania) i które - rodzajowo - zostały wyraźnie wskazane jako
niepodlegające odwołaniu, w przepisach ustaw ubezpieczeniowych. Warto w tym
miejscu zwrócić uwagę, że w wyniku nowelizacji z dniem 1 lipca 2004 r. art. 83 ust. 4
ustawy systemowej (art. 10 pkt 26 i art. 26 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmia-
nie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz
niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 121, poz. 1264), doszło do poszerzenia kręgu de-
cyzji uznaniowych, od których obecnie nie służy odwołanie do sądu ubezpieczeń
społecznych, a właściwość w nich została zastrzeżona dla sądów administracyjnych
(decyzje w sprawach o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia
społeczne).
Gdy chodzi o emerytalne organy wojskowe, którymi są dyrektorzy wojskowych
biur emerytalnych z mocy wydanego na podstawie upoważnienia ustawowego za-
wartego w art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r o zaopatrzeniu emerytalnym
żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66
ze zm.) § 2 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 23 lutego 2004 r. w
sprawie trybu postępowania i właściwości organów w sprawach zaopatrzenia eme-
rytalnego żołnierzy zawodowych oraz uprawnionych członków ich rodzin (Dz.U. Nr
67, poz. 618 ze zm.), można przyjmować że mają one status organów administracji
14
państwowej, co do których organem wyższego stopnia w rozumieniu art. 157 § 1 i
art. 17 pkt 3 k.p.a. jest Minister Obrony Narodowej (art. 2 pkt 21 ustawy z dnia 14
grudnia 1995 r. o urzędzie Ministra Obrony Narodowej (Dz.U. z 1996 r. Nr 10, poz.
56 ze zm. jako organ państwa, do którego zakresu działania należy „wykonywanie
uprawnień naczelnego organu administracji państwowej w stosunku do terenowych
organów administracji wojskowej i innych organów wojskowych”).
Stosownie do art. 83a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,
obowiązującego od dnia 1 stycznia 2003 r., prawo lub zobowiązanie stwierdzone de-
cyzją ostateczną Zakładu ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zaintere-
sowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone
nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które
mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie, zaś - zgodnie z ust. 2 tego przepisu - de-
cyzje ostateczne Zakładu, od których nie zostało wniesione odwołanie do właściwego
sądu, mogą być z urzędu przez Zakład uchylone, zmienione lub unieważnione, na
zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego.
Odpowiednikiem tego przepisu na gruncie ustawy o zaopatrzeniu emerytal-
nym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin jest obowiązujący od dnia 30 lipca 2005 r.
jej art. 32 ust. 2, według którego decyzje ostateczne, od których nie zostało wniesio-
ne odwołanie do właściwego sądu, mogą być z urzędu przez wojskowy organ eme-
rytalny zmienione, uchylone lub unieważnione, na zasadach określonych w przepi-
sach ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego
(jednolity tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.). Tak więc jedyną przesłanką
limitującą dopuszczalność wszczęcia postępowania administracyjnego w przedmio-
cie stwierdzenia nieważności decyzji organu rentowego jest brak merytorycznego
orzeczenia sądu ubezpieczeń społecznych w stosunku do decyzji, jaka miałaby być
przedmiotem takiego postępowania. Ustawodawca tę przesłankę ujął w postaci
stwierdzenia: „decyzje ostateczne, od których nie zostało wniesione odwołanie do
właściwego sądu”, a więc decyzje ostateczne (w toku postępowania administracyj-
nego), od których dopuszczalne było wniesienie odwołania do właściwego sądu
ubezpieczeń społecznych, ale takowe albo nie zostało wniesione, albo nie zostało
przez sąd rozpoznane. Innymi słowy, zarówno art. 83a ust. 2 ustawy o systemie, jak i
jego odpowiednik - art. 32 ust. 2 ustawy o zaopatrzeniu wojskowym, wskazują że nie
jest dopuszczalne prowadzenie postępowania administracyjnego (nadzorczego) w
stosunku do decyzji organów rentowych, jeżeli były one przedmiotem postępowania
15
odwoławczego przed sądem ubezpieczeń społecznych, a tym samym uzyskały sta-
tus decyzji prawomocnych w rozumieniu art. 269 k.p.a. Prowadzi to do ogólnej kon-
statacji, w myśl której decyzje organów rentowych podlegają albo kontroli meryto-
rycznej sądów ubezpieczeń społecznych - co jest regułą, albo kontroli legalności są-
dów administracyjnych.
Niewątpliwie i postępowanie przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych i
przed dyrektorem wojskowego biura emerytalnego ma charakter administracyjny,
istnieje więc podstawa prawna do stosowania w nim art. 180 § 1 k.p.a. Gdyby dopu-
ścić właściwość sądu powszechnego w sprawie o stwierdzenie nieważności decyzji
organu ubezpieczeniowego, należałoby konsekwentnie przyjmować możliwość sto-
sowania w tym postępowaniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego,
gdy tymczasem w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, zakończonych
wydaniem decyzji przez organ rentowy, postępowanie odwoławcze toczy się według
zasad określonych w Kodeksie postępowania cywilnego. Jak trafnie przyjęto w po-
woływanym wyżej postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2002 r., II UKN
356/01, naruszenie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego nie stanowi
przesłanki wzruszenia decyzji przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych, więc
także w tym aspekcie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego nie są
przez ten sąd stosowane. Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu prawa ubez-
pieczeń społecznych skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa mate-
rialnego i kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem
przepisów postępowania, pozostaje poza przedmiotem tego postępowania. W
związku z tym wśród sposobów rozpoznania odwołania przez sąd przewidzianych w
przepisach Kodeksu postępowania cywilnego normujących odwoławcze postępowa-
nie sądowe, nie przewidziano możliwości stwierdzania nieważności decyzji organu
rentowego. W uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 października
2007 r., III CZP 46/07, (OSNC 2008 nr 3, poz.30), przyjęto - z powołaniem się na
utrwalone orzecznictwo, że powszechnie przyjmowane jest uwzględnianie przez
sądy powszechne skutków prawnych orzeczeń organów administracyjnych, która ma
swoje źródło w prawnym rozgraniczeniu drogi sądowej i drogi administracyjnej. „Je-
dyne odstępstwo od związania sądu cywilnego decyzją administracyjną (i to w ogra-
niczonym zakresie), w myśl wypracowanej w judykaturze Sądu Najwyższego kon-
cepcji bezwzględnej nieważności (nieistnienia) decyzji administracyjnej dotyczy przy-
padków kwalifikujących taką decyzję jako akt nieistniejący (pozorny), tj. w razie wy-
16
dania decyzji przez organ oczywiście niewłaściwy lub bez zachowania jakiejkolwiek
procedury albo w przypadku oczywistego braku prawa materialnego administracyj-
nego. Poza tym Sąd Najwyższy wielokrotnie wyrażał pogląd, że sąd w postępowaniu
cywilnym nie jest uprawniony do kwestionowania decyzji administracyjnej, w szcze-
gólności pod względem jej merytorycznej zasadności, i jest nią związany także wów-
czas, gdy w ocenie sądu decyzja jest wadliwa”.
Tak więc, skoro do unieważnienia z urzędu decyzji administracyjnej, niezbęd-
ne jest stwierdzenie jej wad wymienionych w art. 156 § 1 k.p.a. i w przepisach, do
których odsyła art. 156 § 1 pkt 7 k.p.a., konieczne jest wszczęcie odrębnego postę-
powania administracyjnego w celu stwierdzenia nieważności decyzji i wyeliminowa-
nia jej z obrotu prawnego, które to postępowanie ma charakter samodzielny, a jego
istotą „jest ustalenie, czy dana decyzja jest dotknięta jedną z wad wymienionych w
art. 156 § 1 k.p.a., postępowanie to nie jest kontynuacją rozpoznawania sprawy bę-
dącej przedmiotem decyzji administracyjnej” (tak - trafnie - w uzasadnieniu powoły-
wanego wyżej postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2002 r.). Stwierdze-
nie nieważności decyzji administracyjnej nie mieści się w pojęciu „odwołania”, o któ-
rym mowa w art. 31 ust 4 i 5 ustawy o zaopatrzeniu wojskowym, toczącym się we-
dług zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, co - w oce-
nie składu rozpoznającego zagadnienie prawne - dostarcza dodatkowego argumentu
przeciwko stosowaniu przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych przepisów Ko-
deksu postępowania administracyjnego w zakresie, w jakim reguluje on stwierdzenie
nieważności decyzji administracyjnej. W tej części, mimo zmiany stanu prawnego,
zachowało aktualność postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 1999 r.,
II UKN 161/99 (OSNAPUS 2000 nr 14, poz. 562), w którym wprost wykluczono moż-
liwość stwierdzania nieważności decyzji administracyjnej w postępowaniu w spra-
wach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Podobny pogląd został także wyrażony w
wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 grudnia 2007 r., III AUa 1078/07
(OSP 2009 nr 7-8, poz. 78 z aprobującą glosą K. Ślebzaka). Przedstawione stanowi-
ska prawne obecny skład Sądu Najwyższego w całości podziela.
Trzeba też na koniec wspomnieć, że analogiczny pogląd wynika z postano-
wienia Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r., I UK 238/09 (jeszcze niepubli-
kowane). W jego tezie wskazano, że instytucja stwierdzenia nieważności decyzji ad-
ministracyjnej nie mieści się w pojęciu „odwołania” i nie podlega normie art. 83a ust.
2 ustawy systemowej.
17
Mając powyższe na uwadze należy przyjąć, że od decyzji wojskowego organu
emerytalnego odmawiającej wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności
decyzji takiego organu służy odwołanie do sądu administracyjnego, zaś sąd po-
wszechny - sąd ubezpieczeń społecznych, uzyskuje właściwość rzeczową w takich
sprawach na zasadach ogólnych, a więc w sytuacji gdy poprzednio sąd administra-
cyjny uznał swą niewłaściwość. Tym się kierując orzeczono jak w uchwale.
========================================