Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UO 2/11
POSTANOWIENIE
Dnia 2 sierpnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Roman Kuczyński
w sprawie z wniosku K. G.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o rentę z tytułu niezdolności do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 sierpnia 2011 r.,
skargi wnioskodawcy o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
postanowieniem Sądu Najwyższego,
z dnia 10 listopada 2010 r.,
1. wznawia postępowanie przed Sądem Najwyższym w
sprawie zakończonej postanowieniem z dnia 10 listopada 2010
r., sygn. akt II UZ 29/10,
2. uchyla postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10
listopada 2010 r., sygn. akt II UZ 29/10 i znosi postępowanie w
sprawie objętej tym postanowieniem,
3. zasądza od strony pozwanej na rzecz wnioskodawcy kwotę
150 zł (sto pięćdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów postępowania
ze skargi o wznowienie postępowania.
2
UZASADNIENIE
Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 10 listopada 2010 r. oddalił zażalenie
ubezpieczonego K. G. na postanowienie Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych […] z dnia 10 maja 2010 r., mocą którego odrzucono
jego skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
tegoż Sądu z dnia 19 grudnia 2005 r., sygn. akt III AUa 2896/04.
Ubezpieczony złożył skargę o wznowienie postępowania zakończonego
powyższym postanowieniem Sądu Najwyższego. Jako podstawę wznowienia
wskazano nieważność postępowania, o jakiej mowa w art. 401 pkt 1 k.p.c.,
albowiem w rozpoznaniu zażalenia wziął udział sędzia wyłączony z mocy ustawy, tj.
art. 48 § 3 i art. 413 k.p.c. Skarżący wniósł o wznowienie postępowania, wyłączenie
tegoż sędziego od rozpoznania przedmiotowego zażalenia, uchylenie
zaskarżonego postanowienia i ponowne rozpoznanie sprawy oraz zasądzenie na
rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, że w rozpoznaniu i rozstrzygnięciu
przez Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sprawy
zakończonej prawomocnym wyrokiem z dnia 19 grudnia 2005 r., sygn. akt III AUa
2896/04, brał udział sędzia, który następnie przewodniczył składowi orzekającemu
Sądu Najwyższego w sprawie sygn. akt IIUZ 29/10, której przedmiotem było
zażalenie na postanowienie Sądu drugiej instancji o odrzuceniu skargi o
wznowienie postępowania zakończonego wspomnianym wyrokiem Sądu
Apelacyjnego. Przytaczając poglądy prezentowane w orzecznictwie Trybunału
Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego oraz doktrynie prawa skarżący zauważył, iż
sędzia biorący udział w wydaniu wyroku, którego dotyczy skarga o wznowienie
postępowania, nie może uczestniczyć w żadnej fazie postępowania zainicjowanego
tą skargą. W konsekwencji tegoż postępowanie przez Sądem Najwyższym w
sprawie o sygn. akt II UZ 29/10 dotknięte jest nieważnością. O okoliczności tej
ubezpieczony dowiedział się zaś z chwilą doręczenia mu postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
W rozpoznawanej sprawie ubezpieczony K. G. upatruje podstawy
wznowienia postępowania zakończonego postanowieniem Sądu Najwyższego z
dnia 19 listopada 2010 r. sygn. akt II UZ 29/10 w okoliczności objętej hipotezą
normy art. 401 pkt 1 w związku z art. 48 § 3 i art. 413 k.p.c., a zatem w nieważności
postępowania wskutek uczestniczenia w wydaniu tegoż orzeczenia sędziego
wyłączonego z mocy ustawy. Zarzut tej treści należy uznać za zasadny.
Bezspornym jest, że wspomniane postanowienie Sądu Najwyższego
zapadło z udziałem sędziego, który brał udział w wydaniu wyroku Sąd
Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 grudnia 2005 r.,
sygn. akt III AUa 2896/04, którego dotyczyła skarga o wznowienie postępowania,
odrzucona postanowieniem tego Sądu z dnia10 maja 2010 r., zaskarżonym do
Sądu Najwyższego zażaleniem stanowiącym przedmiot rozpoznania i
rozstrzygnięcia zapadłego w sprawie sygn. akt II UZ 29/10. Tymczasem zgodnie z
art. 48 § 3 k.p.c. sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o
wznowienie postępowania, nie może orzekać co do tej skargi.
Warto podkreślić, że przepisy art. 48 i art. 413 k.p.c. określają w sposób
wyczerpujący sytuacje, gdy sędzia jest wyłączony z mocy ustawy od orzekania w
sprawie. Przepisy te mają gwarancyjny charakter. Służą one realizacji wyrażonej w
art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasady sprawiedliwego
rozpatrzenia sprawy przez niezależny i bezstronny sąd (por. uzasadnienie wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 października 2006 r., SK 42/04, OTK –A
2006, nr 9, poz. 125). Wprowadzenie do Kodeksu postępowania cywilnego
przepisu art. 48 § 3 stanowiło dopełnienie katalogu przyczyn bezwzględnego
wyłączenia sędziego z mocy ustawy.
Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 lipca 2004 r. (SK
19/02, OTK-A 2004, nr 7, poz. 67), oceniając treść art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. wyraził
stanowisko, że ratio legis tego przepisu i podobnych rozwiązań sprowadza się do
eliminowania wszelkich przyczyn, mogących skutkować w otoczeniu jakimikolwiek
wątpliwościami co do bezstronności i obiektywizmu sędziego w rozpoznawaniu
określonej sprawy. Trybunał podkreślił, że nakaz zachowania zewnętrznych
znamion niezawisłości dowodzi, że ważne jest nie tylko, by sędzia orzekający w
4
sprawie zachowywał się zawsze rzeczywiście zgodnie ze standardami
niezawisłości i bezstronności, lecz także by w ocenie zewnętrznej zachowanie
sędziego odpowiadało takim standardom. Reguły wyłączenia sędziego służą
bowiem budowie społecznego zaufania do wymiaru sprawiedliwości. Instytucja
wyłączenia sędziego w równej mierze służy zapewnieniu realnej bezstronności
sądu, jak i umacnianiu autorytetu wymiaru sprawiedliwości przez usuwanie choćby
pozorów braku bezstronności.
Przemawia to za szerokim rozumieniem także podstaw do wyłączenia
sędziego z mocy art. 48 § 3 i art. 413 k.p.c.
Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 26
kwietnia 2007 r., II CSK 536/06 (LEX nr 457809)), pierwszy z wymienionych
przepisów dotyczy sędziego, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego
skargą o wznowienie. W przypadku gdy zaskarżonym orzeczeniem będzie wyrok,
to sędzią który brał udział w jego wydaniu, jest sędzia, który zasiadał w składzie
sądu, przed którym odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie
wyroku, który następnie uczestniczył w niejawnej naradzie sędziów i został
wymieniony w sentencji wyroku. Jeśli przy tym orzeczenie zapadło w sprawie
prowadzonej w kilku instancjach, od rozpoznawania skargi o wznowienie wyłączeni
są wszyscy sędziowie orzekający w sprawie, w której zapadło orzeczenie objęte
taką skargą, w jakiejkolwiek instancji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
8 sierpnia 2007 r., I CZ 87/07, OSNC – ZD 2008, nr 3, poz. 68). Z kolei na
podstawie art. 413 k.p.c. wyłączony jest sędzia, którego udziału lub zachowania się
w procesie poprzednim dotyczy skarga. Sędzią tym nie musi być (ale może) sędzia,
który następnie brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą. Pomimo różnic
w budowie hipotez norm, zarówno przepis art. 48 § 3 k.p.c., jak i przepis art. 413
k.p.c. i wyłącznie te przepisy regulują przyczyny wyłączenia sędziego od udziału w
postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania. Zważyć jednocześnie należy,
że każda z nich nieco inaczej precyzuje zakres wyłączenia. Na podstawie art. 48 §
3 k.p.c. sędzia jest wyłączony od orzekania co do skargi o wznowienie
postępowania, zaś w myśl art. 413 k.p.c. wyłączony jest od orzekania w
postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania.
5
W judykaturze podkreśla się, że zakres pojęcia wyłączenia sędziego
powinien być ujmowany bardzo szeroko. Wyłączenie to dotyczy całego toku
postępowania, aż do prawomocnego zakończenia sprawy. W konsekwencji tegoż,
sędzia wyłączony na podstawie art. 48 § 3 lub art. 413 k.p.c., wyłączony jest od
udziału w całym postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania, na każdym
jego etapie. Wyłączenie to obejmuje wszystkie czynności wchodzące w zakres
badania dopuszczalności wznowienia oraz rozpoznania skargi (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 22 luty 2007 r., IV CSK 9/07, LEX nr 274135; z dnia 26
kwietnia 2007 r., II CSK 536/06, LEX nr 457809; z dnia 3 lutego 2009 r., I PK
161/08, LEX nr 724991).
Przenosząc powyższe rozważania na płaszczyznę niniejszej sprawy należy
stwierdzić, że sędzia, który brał udział w wydaniu wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia
19 grudnia 2005 r., sygn. akt III AUa 2896/04, którego dotyczyła skarga
ubezpieczonego o wznowienie postępowania, podlegał wyłączeniu od orzekania w
sprawie z zażalenia strony na postanowienie o odrzuceniu tejże skargi z powodu jej
niedopuszczalności. Udział sędziego wyłączonego z mocy ustawy od rozpoznania
wspomnianego zażalenia implikował zaś nieważność postępowania przez Sądem
Najwyższym i stanowił podstawę wznowienia postępowania z art. 401 pkt 1 k.p.c.
Mając powyższe na uwadze, z mocy art. 412 § 2 oraz art. 108 § 1 k.p.c.
orzeczono jak w sentencji.