Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 29/10
POSTANOWIENIE
Dnia 10 listopada 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący)
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z wniosku K. G.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
na skutek skargi o wznowienie postępowania,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 listopada 2010 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 10 maja 2010 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Wnioskodawca K. G. wniósł skargę o wznowienie postępowania w sprawie
zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 grudnia 2005 r. Jako podstawę wznowienia
postępowania wskazał art. 403 § 2 k.p.c. i powołał się na późniejsze wykrycie
prawomocnego wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 1999 r., II UKN 622/98,
dotyczącego tego samego stosunku prawnego, który to wyrok ewidentnie dowodzi
naruszenia przez Sądy pierwszej i drugiej instancji prawa procesowego – art. 47710
§ 2 k.p.c., oraz § 8 pkt 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8
2
sierpnia 1997 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy dla celów rentowych
(Dz.U. Nr 99, poz. 612) przy wydaniu decyzji przez organ rentowy – powodujące
nieważność postępowania przed tym organem. W skardze stwierdzono także, że
wykładnia częściowej niezdolności do pracy jest całkowicie rozbieżna i rażąco
sprzeczna z interpretacją art. 12 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze
zm.) dokonaną przez Sąd Najwyższy.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 10 maja 2010 r. odrzucił powyższą
skargę w oparciu o przepis art. 410 § 1 k.p.c., stwierdzając, że nie opiera się ona
na ustawowej podstawie wznowienia. Wskazał, że zgodnie z treścią art. 403 § 2
k.p.c. można również żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia
prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku prawnego, albo
wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby
mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w
poprzednim postępowaniu. Powołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego dotyczy
innych stron, a więc nie stanowi podstawy wznowienia i nie stanowi też środka
dowodowego w rozumieniu przywołanego przepisu. Skarga nie powołuje się też na
żadne okoliczności faktyczne ani środki dowodowe, które mogłyby mieć wpływ na
wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik wnioskodawcy
zarzucił naruszenie art. 403 § 2 k.p.c. w związku z art. 410 § 1 k.p.c., poprzez
przyjęcie, że podana przyczyna nie stanowi ustawowej podstawy wznowienia oraz
naruszenie art. 410 § 2 k.p.c., poprzez odrzucenie skargi na posiedzeniu
niejawnym, co uniemożliwiło wnioskodawcy uprawdopodobnienie okoliczności
stanowiących o dopuszczalności skargi, a także naruszenie art. 405 § 2 zdanie
drugie k.p.c., poprzez rozstrzygnięcie w przedmiocie skargi przez sąd niewłaściwy.
Na tej podstawie skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia,
zniesienie postępowania wywołanego wniesieniem skargi o wznowienie
postępowania i przekazanie sprawy do rozpoznania sądowi właściwemu, tj. Sądowi
Okręgowemu oraz o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego według
norm przepisanych
3
W uzasadnieniu skarżący podniósł, że wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25
maja 2005 r., II UKN 622/98 (OSNAPiUS nr 15, poz. 591) zawiera prawidłową
wykładnię art. 47710
§ 2 k.p.c. i jednocześnie wskazuje, że Sądy orzekające w
sprawie III AUa 2896/04 przepis ten naruszyły, bowiem wnioskodawca przedstawił
szereg nowych dowodów i wystąpił z nowym żądaniem, a Sądy obu instancji nie
przekazały sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu. Ponadto
skarżący w skardze o wznowienie postępowania powoływał się na wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 15 września 2006 r., „w sprawie UK 103/06” jako
potwierdzający okoliczność „błędnej wykładni dokonanej przez Sąd Apelacyjny art.
12 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (odnoszącego się do pojęcia
częściowej niezdolności do pracy)”. Zdaniem skarżącego, powyższe wyroki
„dotyczące tego samego stosunku prawnego, choć na tle odmiennego stanu
faktycznego” są nowymi dowodami w sprawie, które w postępowaniu objętym
skargą o wznowienie postępowania były wnioskodawcy nieznane i nieujawnione.
Odrzucenie skargi postanowieniem na posiedzeniu niejawnym pozbawiło
wnioskodawcę możliwości wykazania na rozprawie prawdziwości podstaw
wznowienia postępowania, a przez to Sąd rażąco naruszył dyspozycję art. 410 § 1
k.p.c. i art. 410 § 2 k.p.c. Skarżący powołał się na ugruntowany, jego zdaniem,
pogląd Sądu Najwyższego, z którego wynika, że w zakresie badania na
posiedzeniu niejawnym podstaw wznowienia mieści się jedynie stwierdzenie czy
skarżący wskazuje podstawę wznowienia i czy odpowiada ona jednej z podanych w
Kodeksie postępowania cywilnego, nie zaś czy podstawa ta rzeczywiście istnieje.
Wskazał na stanowisko wyrażone w postanowieniach Sądu Najwyższego: z dnia 24
marca 1999 r., I PKN 97/98 (OSNAPiUS 1999 nr 9, poz. 308) oraz z dnia 5 grudnia
1996 r., I PKN 28/96 (OSNAPiUS 1997 nr 13, poz. 236) i stwierdził, że „ocena
przesłanek wykrycia prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku
prawnego w sytuacji powoływania się powoda na uchwałę Sądu Najwyższego
miała już charakter badania istnienia ustawowej przesłanki wznowienia z art. 411
k.p.c.”, co również potwierdza postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia
2008 r., III UZ 13/07 – niepublikowane.
Skarżący podkreślił również, że w świetle art. 405 zdanie drugie k.p.c.
sądem, który orzekał co do istoty sprawy, a zatem sądem właściwym do
4
rozpoznania skargi o wznowienie postępowania, był Sąd pierwszej instancji,
bowiem Sąd drugiej instancji oddalił apelację.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest bezzasadne. Zgodnie z treścią art. 405 k.p.c. do wznowienia
postępowania z przyczyn nieważności oraz na podstawie przewidzianej w art. 4011
k.p.c. właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono
orzeczenia sądów różnych instancji, właściwy jest sąd instancji wyższej. Do
wznowienia postępowania na innej podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio
orzekał co do istoty sprawy. W uprzednim orzecznictwie ukształtował się pogląd,
że oddalenie apelacji przez sąd drugiej instancji nie stanowi orzeczenia co do istoty
sprawy, a jest nim wyłącznie orzeczenie reformatoryjne (zmieniające) wskazane
normatywnie w art. 386 § 1 k.p.c. (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 5
grudnia 1996 r., I PKN 28/96, OSNAPUS 1997, nr 13, poz. 236; z dnia 11 kwietnia
2000 r., III CKN 172/00, LEX nr 146180; z dnia 26 lipca 2002 r., III AO 18/02,
OSNAPiUS 2002, nr 21, poz. 1; z dnia 2 lipca 2002 r., I PZ 47/02, OSNAPiUS
2004, nr 9, poz. 159 i z dnia 9 lipca 2003 r., IV CO 7/03, LEX nr 560606).
Równocześnie prezentowano w judykaturze stanowisko odmienne, uznające, że
sąd drugiej instancji oddalający apelację jest sądem orzekającym co do istoty
sprawy w rozumieniu art. 405 zdanie drugie k.p.c. Pogląd ten odwoływał się przede
wszystkim do zasad systemu apelacyjno-kasacyjnego, w którym sąd drugiej
instancji jest zawsze sądem merytorycznym, także wtedy, gdy oddala apelację.
Wyrażony został on między innymi w postanowieniach Sądu Najwyższego: z dnia 5
marca 2001 r., III CO 17/01 (niepublikowane), z dnia 5 czerwca 2001 r., III CO
17/01 (niepublikowane); z dnia 22 grudnia 2003 r., III CO 24/03 (niepublikowane) i z
dnia 21 kwietnia 2004 r., III CZP 11/04 (OSNC 2004, nr 12, poz. 206) oraz w
uchwałach z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98 (OSNC 1999, nr 7-8, poz. 124); z
dnia 13 stycznia 2005 r., III CZP 77/04 (OSNC 2005, nr 12, poz. 200) i z dnia 2
sierpnia 2006 r., III CZP 46/06 (OSNC 2007, nr 5, poz. 69). Sąd Najwyższy
5
opowiedział się jednocześnie za stanowiskiem, że orzeczenie oddalające apelację
jest ostatnim orzeczeniem co do istoty sprawy, jeżeli w wyniku jego zaskarżenia
zostanie oddalona kasacja. Ostatecznie Sąd Najwyższy w uchwale podjętej w
składzie siedmiu sędziów z dnia 3 kwietnia 2007 r., III CZP 137/06 (OSNC 2007 nr
9, poz. 125), rozstrzygając wątpliwości co do znaczenia użytego w przepisie art.
405 k.p.c. sformułowania „sąd, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy”, przyjął,
że sąd drugiej instancji, który oddalił apelację, jest sądem orzekającym ostatnio co
do istoty sprawy w rozumieniu art. 405 zdanie drugie k.p.c., właściwym do
wznowienia postępowania na podstawach określonych w art. 403 k.p.c. Z tych
względów sądem właściwym do rozpoznania przedmiotowej skargi był Sąd
Apelacyjny.
W judykaturze podkreśla się, iż zawarte w art. 410 § 1 k.p.c., w jego
obecnym brzmieniu, uregulowanie wykracza poza normy postępowania wstępnego
ze skargi o wznowienie postępowania. Zastosowanie tego przepisu oznacza, że
przedmiotem badania sądu jest zachowanie terminu do wniesienia skargi oraz
oparcie jej na jednej z ustawowych podstaw wznowienia, a w konsekwencji – także
dopuszczalność skargi z mocy ustawy i legitymacja do dokonania tej czynności
procesowej. Stwierdzenie, na posiedzeniu niejawnym, dopuszczalności wznowienia
nie ogranicza się do analizy, czy wskazane przez skarżącego okoliczności dają się
podciągnąć pod przewidzianą w ustawie podstawę wznowienia, lecz obejmuje
badanie i ustalenie, czy podstawa wznowienia rzeczywiście istnieje. Wskutek
uchylenia art. 411 k.p.c. nastąpiła bowiem eliminacja dwustopniowego
postępowania zainicjowanego wniesieniem omawianego środka zaskarżenia.
Skarga o wznowienie podlega odrzuceniu w trybie art. 410 § 1 k.p.c., jeżeli w
okolicznościach konkretnej sprawy podnoszona podstawa wznowienia nie zostanie
przez sąd stwierdzona (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005
r., IV CO 6/05, Biuletyn Sądu Najwyższego 2005 nr 9, poz. 14). Dla przyjęcia, że
skarga opiera się na ustawowej podstawie wznowienia, nie wystarcza zatem samo
sformułowanie przez skarżącego zarzutów w sposób odpowiadający ustawowo
określonym podstawom wznowienia, jeżeli z uzasadnienia skargi wynika, iż
podnoszona podstawa nie zachodzi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
29 stycznia 1968 r., I CZ 122/67, OSNCP 1968 nr 8-9, poz. 154; z dnia 28
6
października 1981 r., I CO 5/81, OSNCP 1982 nr 5-6, poz. 77; z dnia 30 maja 1996
r., I CRN 101/95, OSNK 1996 nr 10, poz. 138; z dnia 26 marca 1999 r., III AO 5/99,
OSNAPiUS 2000 nr 14, poz. 564; z dnia 28 października 1999 r., II UKN 174/99,
OSNAPiUS 2001 nr 4, poz. 133 i z dnia 16 maja 2007 r., III CSK 56/07, LEX nr
334985).
W przedmiotowej skardze o wznowienie postępowania wskazano jako
podstawę wznowienia przepis art. 403 § 2 k.p.c. i powołano się na późniejsze
wykrycie prawomocnych wyroków Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 1999 r., II
UKN 622/98 oraz z dnia 15 września 2006 r., I UK 103/06 (OSNP 2007 nr 17-18
poz. 261). Oba te wyroki nie dotyczą tego samego stosunku prawnego, którego
dotyczył wyrok wydany w sprawie objętej skargą o wznowienie postępowania. O
tożsamości stosunku prawnego można mówić w sytuacji, gdy wyrok jest tożsamy
zarówno od strony przedmiotowej, jak i podmiotowej, czyli dotyczy tych samych
osób oraz tych samych praw i obowiązków pomiędzy tymi osobami (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2003 r., II UZ 1/00, LEX nr
464485), a taka sytuacja – wbrew stanowisku skarżącego - nie występuje w
przedmiotowej sprawie. Stąd też prima facie wskazywana podstawa wznowienia
postępowania nie występuje. Zgodnie z treścią art. 403 § 2 in principio k.p.c.,
można żądać wznowienia postępowania w razie późniejszego wykrycia
prawomocnego wyroku, jednakże nie jakiegokolwiek, ale jedynie takiego, który
dotyczący tego samego stosunku prawnego.
Z brzmienia przepisu art. 403 § 2 in fine k.p.c. wynika jednoznacznie, że
dotyczy on sfery faktów, a nie sfery prawa. Chodzi w nim o okoliczności faktyczne i
środki dowodowe (dowody), które, jak wynika z art. 227 k.p.c., służą do ustalenia
faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Ta przesłanka
wznowienia postępowania obejmuje podstawę faktyczną wyroku, a nie jego
podstawę prawną. Podstawę prawną wyroku stanowi wskazanie przepisu, na
którym oparto rozstrzygnięcie, przy czym zastosowanie określonej normy prawnej
wiąże się zwykle z koniecznością dokonania jej wykładni. Stąd też wykładnia prawa
nie stanowi ani okoliczności faktycznej, ani środka dowodowego w rozumieniu
omawianego przepisu. Identyczne stanowisko dotyczy wyroków jakichkolwiek
sądów czy trybunałów, w których dokonywana jest wykładnia prawa, nawet wtedy,
7
kiedy wynika z nich odmienna interpretacja przepisów niż ta, jakiej dokonał sąd
rozstrzygający sprawę objętą skargą o wznowienie postępowania. Wykładnia
dokonana w orzeczeniach przez sądy i trybunały dotycząca sfery prawa nie jest ani
okolicznością faktyczną, ani środkiem dowodowym (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 17 listopada 1998 r., II UKN 402/98, OSNAPiUS 1999 r. Nr 24,
poz. 805, gdzie stwierdza się, że wskazanie przez stronę, że przepisy przyjęte za
podstawę prawomocnego wyroku zostały następnie inaczej zinterpretowane w
uchwale Sądu Najwyższego, nie uzasadnia wznowienia postępowania według art.
403 § 2 k.p.c. oraz postanowienie z dnia 22 października 2009 r., I UZ 64/09, LEX
nr 560531).
Z tych względów zasadnie Sąd drugiej instancji odrzucił skargę na mocy art.
410 § 1 k.p.c. jako nieopierającą się na ustawowej podstawie wznowienia.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. art. 39814
k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

II UZ 29/10

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia