Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 11/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 sierpnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie skargi Arkadiusza R.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego z dnia 18 listopada 2010 r.,
wydanego w sprawie z powództwa Arkadiusza R.
przeciwko Powiatowi P. - Staroście P
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 25 sierpnia 2011 r.,
1) stwierdza niezgodność z prawem prawomocnego
wyroku Sądu Okręgowego z dnia 18 listopada 2010 r.,
zasądza od Powiatu P. - Starosty na rzecz Arkadiusza R.
kwotę 167 zł (sto sześćdziesiąt siedem) tytułem kosztów
postępowania wywołanego wniesieniem skargi.
Uzasadnienie
2
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda Arkadiusza
R. od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 8 lipca 2010 r., oddalającego powództwo o
zapłatę przez Powiat P. – Starostę P. kwoty 425 zł tytułem zwrotu nienależnie
pobranej opłaty w związku z wydaniem karty pojazdu. Sąd Okręgowy podzielił
ocenę Sądu Rejonowego, że w okolicznościach sprawy nie można stwierdzić, iż
odpadła podstawa świadczenia spełnionego przez powoda na rzecz pozwanego.
Obowiązujący w dniu świadczenia (19 maja 2005 r.) przepis § 1 ust. 1
rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości
opłat za kartę pojazdu (Dz.U. Nr 137, poz. 1310 – dalej jako rozporządzenie),
określający jej wysokość na 500 zł, utracił bowiem moc obowiązującą - zgodnie z
wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 stycznia 2006 r., U 6/04 (OTK-A
2006, nr 6, poz. 3) dopiero z dniem 1 maja 2006 r. Wyrok ten stwierdzający jego
niezgodność z art. 77 ust. 4 pkt 2 i 5 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o
ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908) oraz art. 92 ust. 1 i art. 217
Konstytucji działał jedynie prospektywnie, a co za tym idzie do czasu upływu
okresu odroczenia przepis, mimo wadliwości, pozostawał w mocy, stanowiąc
podstawę prawną do pobierania przez organ rejestrujący przy pierwszej rejestracji
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej używanego pojazdu samochodowego
przywiezionego z innego państwa przedmiotowej opłaty za wydanie karty pojazdu.
W związku z podniesionymi w apelacji zarzutami wskazał, że nawet gdyby podzielić
przedstawiony w niej pogląd nawiązujący do postanowienia Europejskiego
Trybunału Sprawiedliwości z dnia 10 grudnia 2007 r., C 134-07 (Dz. U. UE.C 2008,
nr 64, poz. 15), zgodnie z którym pobieraniu tej opłaty sprzeciwia się art. 90 akapit
pierwszy Traktatu Wspólnot Europejskich (WE), to i tak powództwo nie mogło być
uwzględnione, gdyż powód nie sprostał obowiązkowi udowodnienia zasadności
zgłoszonego roszczenia co jego do wysokości.
Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył powód skargą o stwierdzenie jego
niezgodności z prawem, przytaczając jako jej podstawę naruszenie:
3
1) art. 90 akapit 1 Traktatu Wspólnot Europejskich (WE) w zw. z art. 91 ust. 1
i ust. 3 Konstytucji przez nieuwzględnienie zasady pierwszeństwa prawa
Wspólnot Europejskich,
2) 190 ust. 3 w zw. z art. 178 ust. 1 Konstytucji przez błędną wykładnię
i niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie że § 1 ust. 1 rozporządzenia z dnia
28 lipca 2003 r. mimo niezgodności z Konstytucją może być źródłem praw
i obowiązków.
Wnosił o stwierdzenie jego niezgodność z tymi przepisami.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przytoczone w podstawach skargi zarzuty naruszenia przepisów prawa
materialnego uzasadniają wniosek o stwierdzenie niezgodności z prawem
zaskarżonego wyroku oddalającego apelację powoda jako wydanego w rezultacie
ich rażąco błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania. Przyjęta przez Sąd
Okręgowy wykładnia tych przepisów jest niewątpliwie sprzeczna z jednolitymi
poglądami, jakie w kwestiach objętych podstawami wniesionej skargi, ukształtowały
się już wcześniej i funkcjonowały w judykaturze oraz piśmiennictwie w dacie
wyrokowania przez Sąd Okręgowy, a pominiętymi w zupełności w zaskarżonym
wyroku.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zarysowała się rozbieżność zapatrywań
w zakresie zagadnienia oceny mocy wstecznej wyroku Trybunału Konstytucyjnego
stwierdzającego niekonstytucyjność przepisu. Do kwestii tej odnosi się uchwała
Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2007 r., III CZP 35/07 (OSNC 2008 nr 7-8,
poz. 72) i powołany w niej, a także w motywach zaskarżonego rozstrzygnięcia,
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 38/06 (OSNC 2007, nr
2, poz. 31) wyrażający stanowisko, że w razie odroczenia przez Trybunał
Konstytucyjny utraty mocy obowiązującej przepisu uznanego za niezgodny
z Konstytucją, sąd powinien stosować wadliwą normę prawną przy podejmowaniu
rozstrzygnięć zapadających po utarcie jej mocy obowiązującej do zdarzeń, które
nastąpiły przed tą datą oraz - prezentujący odmienny pogląd - wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 12 stycznia 2005 r., I CK 457/04 (nie publ.).
4
Trafne opowiedzenie się przez Sąd Okręgowy za pierwszym z tych
poglądów, nie stanowiło jednak wystarczającej podstawy do zaakceptowania
stanowiska Sądu Rejonowego, że powód był zobowiązany do uiszczenia
przedmiotowej opłaty. Wnioskowaniu takiemu sprzeciwiał się wynik oceny przepisu
§ 1 ust. 1 rozporządzenia z punktu widzenia jego zgodności z przepisami prawa
wspólnotowego, którymi sąd krajowy jest związany, co oznacza, że powinien
odstąpić od stosowania sprzecznych z nimi przepisów prawa krajowego.
Zgodnie z określoną w art. 91 ust. 1 i 3 Konstytucji zasadą pierwszeństwa prawa
wspólnotowego, przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia nakładający opłatę objętą
zakazem wynikającym z art. 90 akapit pierwszy WE, z uwagi na jego
sprzeczność z tym przepisem, stwierdzoną postanowieniem ETS z dnia 10 grudnia
2007 r. C-134/07, nie mógł być w sprawie stosowany i to niezależnie
od wyeliminowanie go z krajowego porządku prawnego w następstwie stwierdzenia
jego niekonstytucyjności wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego o prospektywnym
charakterze (uchwały SN z dnia 16 maja 2007 r., III CZP 35/07 i z dnia 2 czerwca
2010 r., III CZP 37/10, OSNC 2011, nr 1, poz. 2). Wskazać przy tym trzeba
że powołane postanowienie ETS odnosi się do pełnej opłaty za kartę pojazdu
(500 zł) nakładanej na podstawie rozporządzenia z 2003 r. w związku z rejestracją
w Polsce używanego pojazdu samochodowego przywiezionego z innego państwa
członkowskiego, która nie jest nakładana w związku z nabyciem w Polsce
używanego pojazdu samochodowego, jeśli jest on tam już zarejestrowany.
Nie wymagało więc dowodzenia przez powoda w jakiej części opłata pobrana od
niego z tego tytułu była świadczeniem nienależnym.
Niezależnie od tego zarówno Sąd Rejonowy jak i Sąd Okręgowy – wbrew
wyrażonemu przez nie stanowisku - były uprawnione do odmowy zastosowania
przepisu § 1 ust. 1 rozporządzenia z uwagi na jego sprzeczność z ustawą
zasadniczą, co wynika wprost z art. 178 ust. 1 Konstytucji traktującego wyłącznie
o aktach normatywnych rangi ustawowej. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego
dotyczące aktu normatywnego niższego rzędu nie może ograniczać kompetencji
sądu powszechnego w tym zakresie. Uznanie przez sąd powszechny w ramach tej
kompetencji za sprzeczny z Konstytucją lub ustawą przepisu rozporządzenia
uprawnia do odmowy jego zastosowania w rozstrzyganej sprawie także wówczas,
5
gdy Trybunał Konstytucyjny stwierdził już jego niezgodność z Konstytucją i orzekł
o odroczeniu utraty mocy obowiązującej tego przepisu (wyrok SN z dnia
23 kwietnia 2009 r., IV CNP 99/08 nie publ.).
Z tych względów, na podstawie art. 42411
§ 2 k.p.c., a w zakresie kosztów
postępowania na podstawie art. 98 § 1 w zw. z art. 391 § 1, art. 39821
i art. 42412
orzeczono jak w sentencji.
jz
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13