Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 50/11
POSTANOWIENIE
Dnia 9 września 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
SSA Marek Machnij
w sprawie ze skargi Z. L. o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem
Sądu Apelacyjnego z dnia 23 maja 2007 r., w sprawie z powództwa Powiatowego
Urzędu Pracy w P.
przeciwko Z. L.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 września 2011 r.,
zażalenia skarżącego na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 grudnia 2010 r.,
1) uchyla zaskarżone postanowienie w części obejmującej
odrzucenie skargi o wznowienie postępowania z udziałem
Powiatu P. i w tym zakresie skargę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając
temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego,
2) oddala zażalenie w pozostałym zakresie.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z 14 grudnia 2010 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę o
wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem tego Sądu z 23
maja 2007 r. Skarga ta została oparta m.in. na przesłance nieważności
postępowania z powodu braku zdolności sądowej powoda – Powiatowego Urzędu
Pracy w P. (art. 401 pkt 2 k.p.c.), bowiem jako przeciwników procesowych skarżący
wskazał Powiatowy Urząd Pracy w P. oraz Powiat P. – Powiatowy Urząd Pracy w
P. Sąd Apelacyjny uznał, że skarga o wznowienie postępowania skierowana
przeciwko tym podmiotom jest niedopuszczalna. Po pierwsze, Powiatowy Urząd
Pracy w P. nie posiada zdolności sądowej, przez co skarga podlega w stosunku do
niego odrzuceniu na podstawie art. 406 k.p.c. w zw. z art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. Po
drugie, Powiat P. – Powiatowy Urząd Pracy w P. nie był stroną postępowania,
którego wznowienia żąda skarżący, przez co skarga w stosunku do niego nie może
zostać wniesiona.
W zażaleniu na postanowienie z 14 grudnia 2010 r., skarżący zarzucił
naruszenie art. 406 k.p.c. w zw. z art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c., wnosząc o jego
uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania
oraz o zasądzenie kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest częściowo zasadne. Trafnie stwierdził Sąd Apelacyjny, że
skarga o wznowienie postępowania skierowana przeciwko Powiatowemu Urzędowi
Pracy w P., będącemu powiatową jednostką organizacyjną nieposiadającą
osobowości prawnej jest niedopuszczalna. Brak zdolności sądowej tej jednostki
organizacyjnej miał więc charakter pierwotny i nieusuwalny. Sąd Najwyższy
w składzie rozpoznającym zażalenie podziela wniosek sformułowany przez Sąd
Najwyższy w postanowieniach z 11 marca 2009 r. (I CZ 9/09, niepubl.) oraz
15 stycznia 2010 r. (I CZ 98/09, niepubl.), wydanych w związku z poprzednią
skargą Z. L. o wznowienie postępowania, że kwestia zdolności sądowej,
stanowiąca przesłankę wznowienia postępowania w oparciu o art. 401 pkt 2 k.p.c.,
warunkuje także samą dopuszczalność takiej skargi na podstawie art. 199 i art.
1099 w zw. z art. 406 k.p.c. (tak również Sąd Najwyższy w postanowieniu
z 3 grudnia 2008 r., V CSK 339/08, OSNC-ZD 2009, nr 3, poz. 79, BSN 2009, nr 2,
poz. 13). W efekcie złożenia skargi o wznowienie postępowania nie jest zatem
3
dopuszczalne wszczęcie postępowania z udziałem takiej struktury organizacyjnej,
która zdolności sądowej nie ma i nie miała. Orzeczenie wydane w stosunku do
podmiotu pozbawionego zdolności sądowej w sposób pierwotny i nieusuwalny
w rażący sposób przeczyłoby podstawowym regułom postępowania cywilnego,
w oczywisty sposób naruszając prawo. Funkcjonowanie w obrocie orzeczenia o tak
wysokim stopniu wadliwości mogłoby pociągnąć za sobą szereg dalszych ujemnych
następstw, zarówno dla interesów prywatnych, jak i interesu publicznego.
Postępowanie ze skargi o wznowienie postępowania służby przy tym badaniu,
w jakim stopniu na wynik sprawy wpłynęły wady, którymi dotknięte było
prawomocnie zakończone postępowanie i usuwaniu skutków tych wadliwości, a nie
ich utrwalaniu. W konsekwencji, wznowienie postępowania z uwagi na brak
zdolności sądowej strony możliwe jest zasadniczo jedynie w razie uzyskania przez
nią zdolności sądowej po uprawomocnieniu się orzeczenia. Sąd Apelacyjny trafnie
odrzucił zatem skargę o wznowienie postępowania stosownie do art. 410 § 1 zd. 1
k.p.c., o ile miała ona prowadzić do wznowienia postępowania z udziałem jednostki
organizacyjnej pozbawionej zdolności sądowej.
Inaczej ocenić natomiast trzeba zasadność zażalenia co do części
rozstrzygnięcia odrzucającego skargę o wznowienie postępowania w stosunku do
Powiatu P. Wydanie tego rozstrzygnięcia przez Sąd Apelacyjny z poprzestaniem
wyłącznie na argumencie, że podmiot ten nie brał udziału w postępowaniu, którego
dotyczy skarga o wznowienie postępowania nastąpiło przedwcześnie. Analizę tego
problemu wypada zacząć od wskazania, że skarga o wznowienie postępowania
złożona została przez pozwanego w sprawie. O tym, w jakim układzie
podmiotowym postępowanie ma się toczyć decyduje powód, bo to on identyfikuje
strony stosunku prawnego, w relacjach pomiędzy którymi ma istnieć dochodzone w
procesie roszczenie. Strony stosunku prawnego, na tle którego powstało
roszczenie o zapłatę kwoty dochodzonej od pozwanego w prawomocnie
zakończonym postępowaniu oznaczył kierownik jednostki organizacyjnej,
z działalnością której związane było roszczenie, a mianowicie kierownik
Powiatowego Urzędu Pracy w P. Takie oznaczenie powoda zostało zaakceptowane
przez Sądy, przed którymi postępowanie się toczyło, bez wyjaśnienia, czy kierownik
Powiatowego Urzędu Pracy w P. dochodzi roszczenie bezpośrednio na rzecz tej
4
jednostki organizacyjnej czy też na rzecz osoby prawnej, w strukturach której ona
działa. Z oświadczenia Powiatowego Urzędu Pracy w P. w odpowiedzi na skargę o
wznowienie postępowania z 23 listopada 2010 r. (k. 83) wynika jedynie, że
wyrokowi nadana została klauzula wykonalności w stosunku do dłużnika, a
aktualnie toczy się postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko
małżonce dłużnika. Wyrok zasądzający świadczenie został zatem uznany za tytuł
egzekucyjny i po zaopatrzeniu klauzulą wykonalności stał się podstawą egzekucji
przeciwko samemu dłużnikowi. W postępowaniach klauzulowych oraz w
postępowaniu egzekucyjnym kwestia zdolności sądowej wierzyciela ma takie samo
znaczenie jak w procesie. Z akt sprawy nie wynika jednak, na czyją rzecz nadana
została klauzula wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wskazującemu jako
uprawnionego Powiatowy Urząd Pracy w P. ani też na czyją rzecz egzekwowane
są zasądzone kwoty. Informacje te pozwoliłby ocenić, czy wierzycielem
egzekwującym jest Powiatowy Urząd Pracy w P. czy - pomimo nieprecyzyjnego
oznaczenia w tytule egzekucyjnym - Powiat P. W pierwszym przypadku, wobec
braku zdolności sądowej tej jednostki organizacyjnej, postępowanie egzekucyjne
należałoby umorzyć na podstawie art. 824 § 1 pkt 2 k.p.c. Wyrok zasądzający
świadczenie na rzecz Powiatowego Urzędu Pracy w P. nie korzystałby przy tym z
powagi rzeczy osądzonej w stosunku do Powiatu P., który - jako podmiot
posiadający zdolność sądową - mógłby raz jeszcze wytoczyć powództwo o
zasądzenie należności.
Wywód Sądu Apelacyjnego w zakresie odrzucenia skargi o wznowienie
postępowania z udziałem Powiatu P. jest więc niepełny, bo pomija wyjaśnienie
okoliczności istotnych dla oceny w jakim faktycznie układzie podmiotowym toczyło
się prawomocnie zakończone postępowanie, na czyją rzecz należność została
zasądzona i jaki podmiot wierzytelność tę egzekwuje. Ocena możliwości
wznowienia postępowania na rzecz Powiatu P. wymagała rozważenia dalej idących
konsekwencji wydania prawomocnego wyroku w stosunku do podmiotu
pozbawionego zdolności sądowej, w szczególności sposobu prowadzenia
postępowania egzekucyjnego, przekładającego się na zakres powagi rzeczy
osądzonej.
5
Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 39814
i art. 39815
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c.
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzeczono jak w postanowieniu.