Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 40/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSA Jolanta Frańczak (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A. L.
przeciwko Urzędowi Kontroli Skarbowej
o wynagrodzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 października 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 14 października 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w O. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Powód A. L. domagał się zasądzenia na jego rzecz od pozwanego Urzędu
Kontroli Skarbowej tytułem zaległego wynagrodzenia za pracę kwoty 49.860 zł wraz
z ustawowymi odsetkami od wskazanych jednostkowych kwot miesięcznego
wynagrodzenia od dnia 1 każdego miesiąca do dnia zapłaty oraz zasądzenia na
jego rzecz kosztów postępowania. W uzasadnieniu żądania powód podał, że
wysokość dochodzonego roszczenia za okres od sierpnia 2007 r. do maja 2008 r.
uzasadniona jest różnicą pomiędzy wynagrodzeniem, które uzyskiwał na
stanowisku Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej a bezpodstawnie ustalonym od
dnia 1 września 2006 r. wynagrodzeniem w nowej, niższej kwocie, ponieważ
dokonana przez pracodawcę zmiana warunków wynagradzania jest niezgodna z
art. 10 ust. 1 b ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów
państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953).
Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nakazem zapłaty w
postępowaniu upominawczym z dnia 10 maja 2010 r. uwzględnił powództwo w
całości.
Od powyższego nakazu pozwany Urząd Kontroli Skarbowej wniósł sprzeciw,
w którym wniósł o odrzucenie pozwu, ewentualnie oddalenie powództwa oraz o
zasądzenie kosztów postępowania, argumentując, że ustalone w wyniku zmiany
warunków płacowych wynagrodzenie powoda jest adekwatne do zajmowanego
przez niego stanowiska. Pozwany podniósł także zarzut powagi rzeczy osądzonej,
albowiem Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 16 października 2007 r. oddalił
powództwo A. L. o zapłatę kwoty 25.777,26 zł dochodzonej tytułem wyrównania
wynagrodzenia za okres od września 2006 r. do stycznia 2007 r. Oddalając
powództwo, Sąd Rejonowy przesądził, że powód nie posiada skutecznego
roszczenia w stosunku do pozwanego pracodawcy wynikającego z łączącego ich
stosunku pracy w związku z odwołaniem go ze stanowiska dyrektora Urzędu
Kontroli Skarbowej oraz przyznaniem wynagrodzenia odpowiedniego dla
zajmowanego stanowiska inspektora kontroli skarbowej III stopnia.
Sąd Rejonowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 20
lipca 2010 r. uwzględnił powództwo w całości.
3
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód po studiach podjął pracę w Izbie
Skarbowej na podstawie mianowania. Z dniem 7 lutego 1992 r. został przeniesiony
do pozwanego Urzędu Kontroli Skarbowej i uzyskał mianowanie na stanowisko
komisarza skarbowego. Pismem z dnia 5 grudnia 2001 r. Minister Finansów
powierzył powodowi pełnienie obowiązków Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej.
Na stanowisko Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej powód został powołany z
dniem 8 lipca 2002 r., a jego miesięczne wynagrodzenie na dzień 1 stycznia 2006 r.
stanowiło kwotę 10.529.14 złotych. W dniu 5 maja 2006 r. Minister Finansów
odwołał powoda ze stanowiska Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej, jednocześnie
informując go, że z dniem 7 maja 2006 r. pozostaje nadal w stosunku pracy z
Urzędem Kontroli Skarbowej na stanowisku inspektora kontroli skarbowej III
stopnia, zachowując do dnia 31 sierpnia 2006 r. prawo do wynagrodzenia w
niezmienionej wysokości. Od dnia 1 września 2006 r. pozwany ustalił powodowi
wynagrodzenie miesięczne w kwocie 5.542.56 złotych. Sąd Rejonowy wskazał, że
powód kwestionując wysokość ustalonego od dnia 1 września 2006 r.
wynagrodzenia pozwem z dnia 21 marca 2007 r. domagał się zasądzenia od
pozwanego Urzędu Kontroli Skarbowej kwoty 25.777,26 zł tytułem wyrównania
wynagrodzenia za okres od września 2006 r. do stycznia 2007 r., ale powództwo
prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 16 października 2007 r. zostało
oddalone.
Dokonując rozważań prawnych Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności
podkreślił, że kluczowym zagadnieniem dla rozstrzygnięcia sprawy pozostawał
podniesiony przez pozwanego zarzut powagi rzeczy osądzonej. W ocenie Sądu
pierwszej instancji wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do
tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia,
a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Zgodnie z treścią art. 366 k.p.c.
granice powagi rzeczy osądzonej obejmują to, co stanowiło przedmiot i podstawę
faktyczną rozstrzygnięcia w chwili wyrokowania. W rozpoznawanej sprawie żądanie
powoda dotyczy należności z tytułu wyrównania wynagrodzenia za inny okres, niż
ten, który był przedmiotem sporu w sprawie prawomocnie osądzonej wyrokiem
Sądu Rejonowego z dnia 16 października 2007 r., ponieważ obejmuje okres od
sierpnia 2007 r. do maja 2008 r., a w poprzedniej sprawie powód domagał się
4
wyrównania wynagrodzenia za okres wcześniejszy, tj. od września 2006 r. do
stycznia 2007 r. W takiej sytuacji procesowej nie zachodzi tożsamość
przedmiotowa roszczenia a tym samym powaga rzeczy osądzonej.
Sąd pierwszej instancji stwierdził w dalszej części swoich rozważań, że
urzędnikowi zatrudnionemu na podstawie mianowania zgodnie z przepisami ustawy
z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych odwołanemu ze
stanowiska dyrektora izby skarbowej i przeniesionemu na stanowisko komisarza
skarbowego, przysługuje wynagrodzenie w dotychczasowej wysokości na
podstawie art. 10 ust. 1 b ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach
urzędów państwowych w związku z art. 138 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r.
o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 49, poz. 483 ze zm.), przy czym chodzi tu
o wynagrodzenie dotychczasowe danego pracownika. Zgodnie z treścią art. 10 ust.
1 b cytowanej powyżej ustawy stanowisko, na które można przenieść urzędnika
państwowego mianowanego zostało określone przez wskazanie na dwie jego
cechy: mianowicie powinno to być stanowisko odpowiadające kwalifikacjom
urzędnika i równorzędne pod względem wynagrodzenia. To ostatnie oznacza, że
urzędnik powinien otrzymywać wynagrodzenie w dotychczasowej wysokości.
Gdyby ustawodawca zamierzał związać to wynagrodzenie z wynagrodzeniem
przypisanym w przepisach płacowych do nowego stanowiska, posłużyłby się
określeniem użytym w art. 10 ust. 1 i 1a tej ustawy, gdzie jest mowa
o wynagrodzeniu stosownym do wykonywanej pracy, ale nie niższym od
dotychczasowego. Przeniesienie z art. 10 ust. 1 b nie zostało ograniczone pod
względem czasowym, odnosi się jedynie do urzędników państwowych
mianowanych a możliwości jego zastosowania zostały zakreślone bardzo szeroko
(ze względu na szczególne potrzeby urzędu), co jest wyrazem szczególnie daleko
idącej podległości tej kategorii urzędników państwowych, kompensowanej
gwarancją zachowania dotychczasowego wynagrodzenia. W tej sytuacji
niedopuszczalne było obniżenie powodowi wynagrodzenia w związku
z przeniesieniem go na stanowisko inspektora kontroli skarbowej III stopnia. Na
rzecz poprawności tak dokonanych rozważań Sąd pierwszej instancji odwołał się
do poglądu Sądu Najwyższego przedstawionego w wyroku z dnia 26 czerwca
2007 r. l PK 18/07 (OSNP 2008 r. nr 15-16, poz. 221).
5
Ponadto Sąd Rejonowy uznał, że dla rozstrzygnięcia sprawy decydujące
znaczenie miał wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2009 r., sygn. l PK 11/09
(OSNP 2011 nr 1-2, poz. 3), w którym przesądzone zostały najważniejsze
wątpliwości powstałe na tle praktycznie tożsamego stanu faktycznego i prawnego.
Wyrok ten, nie dotyczył wprawdzie bezpośrednio powoda (z uwagi na wadliwości
formalne przy zaskarżeniu orzeczenia Sądu pierwszej instancji), jednakże ma on
niebagatelne znaczenie dla interpretacji ustalonego stanu faktycznego w tej
sprawie. Sąd Rejonowy nie podzielił również stanowiska pozwanego odnośnie
wyrażenia przez powoda zgody na nowe warunki pracy i płacy w drodze
porozumienia stron wskutek podpisania pisma z dnia 1 stycznia 2006 r., ponieważ
z istoty porozumienia stron, które może leżeć u podstaw zmiany treści stosunku
pracy wynika, że dochodzi ono do skutku tylko wtedy, gdy obie strony tak
postanowią. Samo pismo informujące pracownika, że w przyszłości zostaną
zmienione warunki pracy i płacy, takim porozumieniem nie jest, nawet wówczas,
gdy pracownik takie pismo podpisał.
Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany Urząd Kontroli Skarbowej
zarzucając:
1. naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie przepisów art. 10 ust. 1 i 1b ustawy z dnia 16 września 1982 r.
o pracownikach urzędów państwowych w związku z art. 111 ust. 1 ustawy
z dnia 24 sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 170, poz. 1218 ze
zm.) poprzez błędne przyjęcie, że przepisy te mają zastosowanie do sytuacji
faktycznej i prawnej powoda;
2. naruszenie przepisów prawa procesowego, a w szczególności art. 233 § 1
k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przez
przyjęcie, że odwołanie powoda przez Ministra Finansów z dniem 5 maja
2006 r. ze stanowiska dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej oraz ustalenie
mu z dniem 1 września 2006 r. wynagrodzenia na stanowisku inspektora
kontroli skarbowej III stopnia ma bezpośredni związek przyczynowo -
skutkowy z przepisami art. 10 ust. 1 i 1b ustawy o pracownikach urzędów
państwowych oraz art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o służbie
cywilnej.
6
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 14
października 2010 r. oddalił apelację i zasądził od pozwanego na rzecz powoda
kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu
apelacyjnym.
Sąd drugiej instancji w pierwszej kolejności wskazał, że problematyka
prawna jaka pojawiła się na tle żądania pozwu, była już bezpośrednio przedmiotem
oceny sądów obydwu instancji w sprawie IV P …/10 (V Pa …/10), w której powód
dochodził wyrównania wynagrodzenia za okres wcześniejszy, prezentując co do
zasady argumentacje tożsame jak w niniejszej sprawie oraz pośrednio w sprawie
V Pa …/08, w której na etapie postępowania apelacyjnego sprawa dotyczyła
powódki B. S. z uwagi na odrzucenie apelacji powoda od niekorzystnego dla niego
rozstrzygnięcia. W sprawach tych Sąd Okręgowy oraz Sąd Najwyższy,
rozstrzygający skargę kasacyjną pozwanego Urzędu Kontroli Skarbowej (II PK
310/08), jednoznacznie i wyraźnie zaakceptowały stanowiska powodów, czego
konsekwencją było zasądzenie na ich rzecz dodatkowych kwot tytułem wyrównania
wynagrodzenia za pracę. Przedmiotowa sprawa różni się od poprzedniej jedynie
okresem, za który powód dochodzi zapłaty wynagrodzenia, ponieważ strony
powołują identyczną argumentację faktyczną i prawną na potwierdzenie swoich
stanowisk procesowych.
W związku z powyższym Sąd Okręgowy ustalenia i rozważania Sądu
pierwszej instancji przyjął za własne, podkreślając, że poinformowanie powoda
o kontynuacji stosunku pracy w charakterze wyłącznie inspektora kontroli
skarbowej wyklucza przyjęcie, iż ta modyfikacja miała charakter dwustronny,
a urzędnikowi zatrudnionemu na podstawie mianowania zgodnie z przepisami
ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych
odwołanemu ze stanowiska dyrektora izby skarbowej i przeniesionemu na
stanowisko komisarza skarbowego, przysługuje wynagrodzenie w dotychczasowej
wysokości zgodnie z treścią art. 10 ust. 1b ustawy z dnia 16 września 1982 r.
o pracownikach urzędów państwowych w związku z art. 138 ustawy z dnia
18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 49, poz. 483 ze zm.), przy czym
chodzi tu o wynagrodzenie dotychczasowe danego pracownika, co uwypuklił Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 26 czerwca 2007 r., I PK 18/07 (OSNP 2008 r. nr 15-
7
16. poz. 221). Sąd drugiej instancji podkreślił, że zgodnie z treścią art. 10 ust. 1b
ustawy o pracownikach urzędów państwowych stanowisko, na które można
przenieść urzędnika państwowego mianowanego zostało określone przez
wskazanie na dwie jego cechy: mianowicie powinno to być stanowisko
odpowiadające kwalifikacjom urzędnika i równorzędne pod względem
wynagrodzenia. To ostatnie oznacza, że urzędnik powinien otrzymywać
wynagrodzenie w dotychczasowej wysokości i niedopuszczalne było obniżenie
wynagrodzenia powoda w związku z przeniesieniem go na stanowisko inspektora
kontroli skarbowej III stopnia po odwołaniu go ze stanowiska Dyrektora Urzędu
Kontroli Skarbowej. Roszczenie powoda nie pozostaje też w sprzeczności
z zasadami współżycia społecznego, bowiem nie ma generalnej zasady współżycia
społecznego, która zakazywałaby przyznanie pracownikowi przeniesionemu na
stanowisko niższe w hierarchii służbowej wynagrodzenia odpowiadającemu
stanowisku poprzednio zajmowanemu.
Wyrok Sądu Okręgowego skargą kasacyjną w całości został zaskarżony
przez pozwanego. Skargę oparto na podstawie:
1) naruszenia przepisów prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie
przepisu art. 10 ust. 1b ustawy z dnia 16 grudnia 1982 r. o pracownikach
urzędów państwowych w związku z art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia
2006 r. o służbie cywilnej polegające na przyjęciu, że powód z dniem 6 maja
2006 r. został przeniesiony w rozumieniu tego przepisu ze stanowiska
dyrektora na stanowisko inspektora kontroli skarbowej, pomimo niespornego
stanu faktycznego, z którego wynika, iż inspektorem kontroli skarbowej
powód był nieprzerwanie przed powierzeniem funkcji dyrektora oraz przez
cały okres pełnienia funkcji dyrektora do nadal oraz, że przepisy te mają
zastosowanie do sytuacji faktycznej i prawnej powoda;
2) niewyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy,
tj., że wolą pozwanego było pozostawienie powoda na stanowisku
inspektora kontroli skarbowej III stopnia z zaproponowanym i doręczonym
powodowi w dniu 23 sierpnia 2006 r. piśmie z dnia 22 sierpnia 2006 r. nr SK-
103/18/2006 wynagrodzeniem adekwatnym dla tego stanowiska pracy oraz,
że powód zaproponowane obniżenie wynagrodzenia przyjął, wskutek czego
8
zostało ono obniżone w drodze porozumienia stron oraz przyjęciu przez Sąd
drugiej instancji, iż z chwilą powołania powoda do pełnienia funkcji dyrektora
utracił on status inspektora kontroli skarbowej, ponieważ integralnym
elementem wykonywania obowiązków dyrektora jako organu kontroli
skarbowej jest posiadanie uprawnień inspektora kontroli skarbowej
w rozumieniu przepisów ustawy o kontroli skarbowej;
3) naruszenia przepisów prawa procesowego, a w szczególności art. 233 § 1
k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przez
przyjęcie, że odwołanie powoda ze stanowiska dyrektora pozwanego Urzędu
Kontroli Skarbowej oraz ustalenie z dniem 1 września 2006 r. wynagrodzenia
na stanowisku inspektora kontroli skarbowej ma bezpośredni związek
przyczynowo - skutkowy z przepisami art. 10 ust. 1b ustawy o pracownikach
urzędów państwowych oraz art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r.
o służbie cywilnej w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy.
Pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesione zostało,
że to, iż stosunek pracy powoda został nawiązany wskutek mianowania na
podstawie przepisów ustawy o pracownikach urzędów państwowych, w żadnym
razie nie przesądza, że odwołanie go ze stanowiska dyrektora automatycznie
powoduje zastosowanie przepisów art. 10 ust. 1b ustawy z dnia 16 września
1982 r. o pracownikach urzędów państwowych w związku z art. 111 ust. 1 ustawy
z dnia 24 sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej. Wskutek powołania powoda na
stanowisko dyrektora nie nastąpiło dorozumiane porozumienie stron wynikające
z faktu, że powód zaakceptował dokonaną zmianę zakresu jego obowiązków
pracowniczych a także warunków wynagradzania. Taki scenariusz w ocenie
pozwanego odbiega od rzeczywistości, ponieważ pozwany urząd jest każdorazowo
reprezentowany przez dyrektora, powołanie nowego dyrektora poprzedza
odwołanie jego poprzednika, a zatem nie istnieje możliwość zaakceptowania lub
niezaakceptowania nowo powołanego dyrektora lub kwestionowania jego
wynagrodzenia. Na podstawie akt osobowych powoda, zgodnie z pismem Biura
Kadr i Szkolenia Ministerstwa Finansów z dnia 28 grudnia 2001 r., od dnia
9
7 grudnia 2001 r. każdorazowo wysokość wynagrodzenia powoda ustalana była
przez Ministra Finansów. W związku z powyższym pozwany nie miał żadnych
uprawnień do ustalania wynagrodzenia, a do „porozumienia stron" doszło pomiędzy
Ministerstwem Finansów a powodem. Powód po odwołaniu ze stanowiska
dyrektora oraz ustaleniu nowego wynagrodzenia, nie kwestionował warunków pracy
i płacy kontynuując świadczenie pracy, co oznacza, że zmiana treści stosunku
pracy nastąpiła w trybie porozumienia stron wskutek zaakceptowania
zaproponowanych przez pozwanego w piśmie z dnia 22 sierpnia 2006 r. warunków
pracy i płacy. Nie do zaaprobowania jest pogląd, że pracownik, który przez jakiś
okres czasu zajmował stanowisko dyrektora, z którego został następnie odwołany,
przez kilkanaście kolejnych lat, bez względu na rodzaj wykonywanej pracy, zawsze
ma „z góry" zagwarantowane wynagrodzenie należne na stanowisku dyrektora.
Pozwany zarzucił, że zgodnie z art. 60 k.c. w związku z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia
24 sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej oraz art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca
1974 r. Kodeks pracy, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola
osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie
się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny. Powód poprzez swoje
zachowanie w postaci tzw. czynności konkludentnych, tj. przystąpienia do
wykonywania wszystkich obowiązków wynikających ze zmienionej treści stosunku
pracy, pobierania comiesięcznie wynagrodzenia za pracę przez okres sześciu
miesięcy - od 1 września 2006 r. do końca lutego 2007 r.- bez kwestionowania jego
wysokości, akceptował „porozumienie stron" w tym zakresie. Zgodnym
zrealizowanym zamiarem stron stosunku pracy było wyłącznie: po stronie
pozwanego zaproponowanie powodowi konkretnego wynagrodzenia określonego
w piśmie z dnia 22 sierpnia 2006 r. nr SK 103/18/2006 a nie wynagrodzenia
dotychczasowego, a po stronie powoda przyjęcie tej oferty. Wobec tego błędne są
twierdzenia Sądu drugiej instancji, że modyfikacja stosunku pracy miała charakter
jednostronny.
Powód w odpowiedzi na skargę wniósł o nieprzyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania, ponieważ w sprawie nie istnieje potrzeba wykładni przepisów
prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności
10
w orzecznictwie sądów, a w przypadku przyjęcia skargi do rozpoznania o jej
oddalenie i orzeczenie o kosztach postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona przede wszystkim z uwagi na naruszenie
zaskarżonym wyrokiem przepisów prawa materialnego, bowiem naruszenie art. 233
§ 1 k.p.c. nie mieści się we wskazanych w przepisie art. 3983
§ 1 k.p.c. podstawach
kasacyjnych. Zgodnie z § 3 tego przepisu podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być
zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów (por. uzasadnienie
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2005 r., III CSK 13/05, OSNC
2006 nr 4, poz. 76). Art. 3983
§ 3 k.p.c. wprawdzie nie wskazuje expressis verbis
konkretnych przepisów, których naruszenie, w związku z ustalaniem faktów
i przeprowadzaniem oceny dowodów, nie może być przedmiotem zarzutów
wypełniających drugą podstawę kasacyjną, nie ulega jednak wątpliwości, że
obejmuje on art. 233 k.p.c., ponieważ ten właśnie przepis określa kryteria oceny
wiarygodności i mocy dowodów (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 26 kwietnia
2006 r., V CSK 11/06, LEX nr 230204; z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, LEX nr
390123; z dnia 8 stycznia 2008 r., II PK 123/07, LEX nr 442862; z dnia 4 marca
2008 r., II UK 130/07, LEX nr 459312). Niedopuszczalne jest więc oparcie skargi
kasacyjnej na podstawie, którą wypełniają takie właśnie zarzuty.
Przechodząc do zarzutów sformułowanych w ramach pierwszej podstawy
kasacyjnej, a mianowicie naruszenia zaskarżonym wyrokiem prawa materialnego,
stwierdzić należy, że zarzut ten jest zasadny. Zgodnie z art. 10 ust. 1b ustawy
z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (jednolity tekst:
Dz.U. z 2001 r., Nr 86, poz. 953 ze zm.), jeżeli jest to konieczne ze względu na
szczególne potrzeby urzędu, urzędnika państwowego mianowanego można
przenieść na inne stanowisko, odpowiadające kwalifikacjom urzędnika
i równorzędne pod względem wynagrodzenia. Problem interpretacji przytoczonego
przepisu był przedmiotem orzecznictwa Sądu Najwyższego, gdzie między innymi
w wyrokach powołanych przez sądy obu instancji stwierdzone zostało, że
zatrudnionemu na podstawie mianowania zgodnie z przepisami ustawy
11
o pracownikach urzędów państwowych urzędnikowi służby cywilnej odwołanemu ze
stanowiska dyrektora izby skarbowej i przeniesionemu na stanowisko komisarza
skarbowego przysługuje wynagrodzenie w dotychczasowej wysokości czyli
w wysokości przypisanej do stanowiska dyrektora izby skarbowej (por. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 26 czerwca 2007 r., I PK 18/07, OSNP 2008 nr 15-16, poz.
221; z dnia 18 października 2007 r., III PK 45/07, LEX nr 319027; z dnia
18 września 2008 r., II PK 21/08, LEX nr 785523; z dnia 5 maja 2009 r., I PK 11/09,
OSNP 2011 nr 1-2, poz. 3; z dnia 23 czerwca 2009 r., II PK 310/08, LEX
nr 521925).
Do zmiany stanowiska wyrażonego w przytoczonych powyżej orzeczeniach
doszło wobec przedstawienia do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi Sądu
Najwyższego zagadnienia prawnego dotyczącego tego, czy odwołanemu
naczelnikowi urzędu skarbowego po przeniesieniu na inne stanowisko
odpowiadające jego kwalifikacjom na podstawie art. 10 ust. 1b ustawy z dnia
16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych przysługuje
wynagrodzenie w wysokości takiej, jaką otrzymywał na stanowisku naczelnika
urzędu.
Udzielając odpowiedzi na tak sformułowane pytanie Sąd Najwyższy
doprowadził do zmiany dotychczasowego orzecznictwa i w uchwale składu siedmiu
sędziów z dnia 17 lutego 2010 r., I PZP 5/09 (OSNP 2010 nr 21-22, poz. 254)
stwierdził, że do odwołanego naczelnika urzędu skarbowego, który przed
powołaniem na tę funkcję był urzędnikiem państwowym mianowanym zgodnie z
przepisami ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów
państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.) stosuje się
art. 111 ust. 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 170,
poz. 1218 ze zm.).Tym samym nie stosuje się art. 111 ust. 1 tej ustawy w związku z
art. 10 ust. 1b ustawy z 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych. Wprawdzie
przedmiotowa uchwała dotyczy stanu prawnego ukształtowanego ustawą o służbie
cywilnej z dnia 24 sierpnia 2006 r., jednakże prezentowane w niej stanowisko
odnosi się również do sytuacji istniejącej w okresie obowiązywania ustawy o służbie
cywilnej z dnia 18 grudnia 1998 r., a to z uwagi na redakcję art. 138 ust. 1 i 2 tego
12
aktu, analogiczną do brzmienia art. 111 ust. 1 i 2 ustawy o służbie cywilnej z dnia
24 sierpnia 2006 r.
Powyższy pogląd został powtórzony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia
4 marca 2010 r., I PK 189/09 (LEX nr 585691), w którym Sąd Najwyższy przyjął, że
do naczelnika urzędu skarbowego powołanego i odwołanego ze stanowiska na
podstawie art. 5 ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o urzędach i izbach skarbowych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 121, poz.1627) pod rządami ustawy z 1998 r.
o służbie cywilnej, a którego stosunek pracy został nawiązany w drodze
mianowania dokonanego z mocy przepisów ustawy z dnia 16 września 1982 r.
o pracownikach urzędów państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz.
953 ze zm.), nie stosuje się art. 10 ust. 1b ustawy o pracownikach urzędów
państwowych w związku z art. 138 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej, lecz art. 45 ust.
2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych w związku z art. 138 ust. 2 ustawy
o służbie cywilnej i to wyłącznie do upływu terminu określonego w art. 137 ustawy
o służbie cywilnej, o ile jego stosunek pracy do tego czasu nie został
przekształcony w trybie ustawy o służbie cywilnej albo nie uległ rozwiązaniu lub
wygaśnięciu.
Z niekwestionowanych przez strony ustaleń faktycznych wynika, że powód
został zatrudniony w Izbie Skarbowej na podstawie mianowania, a następnie został
przeniesiony z dniem 7 lutego 1992 r. do Urzędu Kontroli Skarbowej, gdzie
otrzymał mianowanie na stanowisko komisarza skarbowego. W tej sytuacji trzeba
mieć na uwadze, że powód z racji powierzenia mu powyższych stanowisk należał w
myśl art. 2 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz.U. z
1999 r. Nr 49, poz. 483 ze zm.) do kręgu pracowników zatrudnionych na
stanowiskach urzędniczych w urzędach stanowiących aparat pomocniczy
terenowych organów administracji rządowej podległych ministrom lub centralnym
organom administracji rządowej. O ile ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o służbie
cywilnej (Dz.U. Nr 89, poz. 402 ze zm.) objęła swoim zakresem podmiotowym tylko
nowo mianowanych urzędników służby cywilnej, pozostawiając pozostałych
pracowników zatrudnionych w administracji rządowej na podstawie mianowania lub
umowy o pracę w sferze uregulowań ustawy o pracownikach urzędów
państwowych, o tyle kolejne ustawy o służbie cywilnej z dnia 18 grudnia 1998 r.
13
(Dz.U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483 ze zm.) oraz z dnia 24 sierpnia 2006 r. (Dz.U. Nr
170, poz. 1218 ze zm.) obejmowały swoimi unormowaniami wszystkie stosunki
pracy na stanowiskach urzędniczych w administracji państwowej, tworzące tzw.
korpus służby cywilnej. W takim szerokim ujęciu korpusu służby cywilnej znaleźli
się także pracownicy zatrudnieni na podstawie mianowania na zasadach
wynikających ze wspomnianej ustawy o pracownikach urzędów państwowych.
Pracownicy ci mieli specjalny, przejściowy status. Nie stawali się oni urzędnikami
służby cywilnej, gdyż ten status był zarezerwowany wyłącznie dla pracowników
mianowanych na podstawie art. 37 w związku z art. 3 ust. 2 pierwszej i art. 27 w
związku z art. 3 pkt. 2 drugiej z powołanych ustaw o służbie cywilnej, ani nie byli
pracownikami zatrudnionymi w oparciu o umowy o pracę stosownie do art. 24 i art.
25 pierwszej oraz art. 16 drugiej ustawy. W okresie przejściowym pracownicy ci byli
poddani odrębnej regulacji zawartej w cytowanych ustawach o służbie cywilnej.
Wprawdzie zgodnie z art. 136 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej z dnia
18 grudnia 1998 r., z chwilą wejścia w życie tegoż aktu, pracownicy zatrudnieni na
stanowiskach określonych w art. 2 stali się z mocy prawa pracownikami służby
cywilnej, jednakże miały doń zastosowanie przepisy art. 137 i art. 138 ustawy.
Analizując wzajemne relacje pomiędzy art. 137 i art. 138 powołanej ustawy należy
stwierdzić, że co prawda w myśl pierwszego z cytowanych artykułów stosunki pracy
nawiązane w urzędach, o których mowa w art. 2, przed wejściem w życie tego aktu,
na podstawie mianowania na zasadach określonych w ustawie o pracownikach
urzędów państwowych, pozostały w mocy do daty oznaczonej pierwotnie na dzień
31 grudnia 2003 r., a następnie na dzień 31 grudnia 2010 r., po czym miały
przekształcić się w stosunki pracy na podstawie umowy o pracę zawartej na czas
nieokreślony (chyba że wcześniej w sposób określony w ustawie zastały
przekształcone, rozwiązane lub wygasły), ale jeszcze przed owym
przekształceniem podlegały one unormowaniom ustawy o służbie cywilnej, a tylko
wyjątkowo miały do nich zastosowanie przepisy ustawy o pracownikach urzędów
państwowych enumeratywnie wymienione w art. 138. Podobna regulacja została
zamieszczona w ustawie o służbie cywilnej z dnia 24 sierpnia 2006 r. Art. 110
ustawy stanowił bowiem, że stosunki pracy nawiązane w urzędach, o których mowa
w art. 2, przed wejściem w życie tego aktu, na podstawie mianowania na zasadach
14
określonych w ustawie z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów
państwowych, pozostają w mocy nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2007 r. (chyba,
że wcześniej w sposób określony w niniejszej ustawie zostały przekształcone,
rozwiązane lub wygasły), a po tej dacie przekształcają się w stosunki pracy na
podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Art. 111 pkt. 1 i 2 powołanego
aktu zawierał regulację analogiczną do zamieszczonej w art. 138 ustawy o służbie
cywilnej z dnia 18 grudnia 1998 r. Dopiero ustawa z dnia 21 listopada 2008 r.
o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 227, poz. 1505 ze zm.) zasadniczo zmieniła stan
prawny dotyczący korpusu służby cywilnej, wykreowany poprzednimi ustawami.
Art. 2 aktualnie obowiązującej ustawy o służbie cywilnej nie ma odesłania do
ustawy o pracownikach urzędów państwowych, gdyż artykuł ten nie zawiera
odpowiednika art. 2 ust. 4 poprzedniej ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r., według
którego stanowiska urzędnicze w urzędach wymienionych w ust. 1 tegoż artykułu
mogli zajmować pracownicy w rozumieniu ustawy z dnia 16 września 1982 r.
o pracownikach urzędów państwowych. Obydwie pragmatyki służbowe są obecnie
rozłączne. W konsekwencji do urzędników służby cywilnej pod rządami ustawy
o służbie cywilnej z dnia 21 listopada 2008 r. nie stosuje się ustawy o pracownikach
urzędów państwowych.
Godzi się w tym miejscu zauważyć, że niesporne w sprawie są ustalenia
z których wynika, że powód po odwołaniu z dniem 5 maja 2006 r. ze stanowiska
Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej przez okres trzech miesięcy pobierał jeszcze
wynagrodzenie za pracę w wysokości ustalonej na stanowisku dyrektora, a dopiero
z dniem 1 września 2006 r. pozwany ustalił mu wynagrodzenie w niższej wysokości
w związku z powierzeniem stanowiskiem inspektora kontroli skarbowej III stopnia.
Natomiast odwołując się do uzasadnienia uchwały składu siedmiu sędziów z dnia
17 lutego 2010 r., I PZP 5/09 (OSNP nr 21-22, poz. 254) wynika, że osoby
odwołane z funkcji organu administracji państwowej lub innego stanowiska
kierowniczego w administracji państwowej stają się pracownikami służby cywilnej,
co oznacza, że z chwilą ich odwołania dotychczasowy stosunek pracy
z mianowania przekształca się w umowny stosunek pracy, zgodnie bowiem
z definicją zawartą w art. 3 ustawy o służbie cywilnej z 2006 roku pracownikiem
15
służby cywilnej w rozumieniu ustawy jest osoba zatrudniona na podstawie umowy
o pracę zgodnie z zasadami określonymi w ustawie.
Tym samym nie stosuje się do powoda ani art. 111 ust. 1 tej ustawy, ani art.
138 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej – obowiązującej
w dacie odwołania powoda ze stanowiska dyrektora - w związku z art. 10 ust. 1b
ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych, co
trafnie zarzucił w skardze kasacyjnej pozwany, lecz art. 45 ust. 2 ustawy
o pracownikach urzędów państwowych w związku z art. 138 ust. 2 ustawy o służbie
cywilnej i to wyłącznie do upływu terminu określonego ostatecznie w ustawie
o służbie cywilnej (31 grudnia 2007 r.), o ile jego stosunek pracy do tego czasu nie
został przekształcony w trybie ustawy o służbie cywilnej albo nie uległ rozwiązaniu
lub wygaśnięciu.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy na zasadzie art. 39815
§ 1
k.p.c. w związku z art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c. orzekł jak
w sentencji.