Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II BP 8/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Romualda Spyt
w sprawie z powództwa E. M.
przeciwko J. D.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 11 października 2011 r.,
skargi pozwanego o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego w T. z dnia 25 lutego 2010 r.,
1. odrzuca skargę na zawarte w zaskarżonym wyroku
postanowienie o kosztach postępowania przed sądem II
instancji,
2. stwierdza niezgodność z prawem zaskarżonego wyroku w
części odnoszącej się do prawidłowości wyliczenia
zasądzonego odszkodowania,
3. w pozostałym zakresie oddala skargę.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w T. IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z 25 lutego 2010 r. oddalił apelację pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego z 13
października 2009 r., którym zasądzono od pozwanego na rzecz powódki 2.133,33
zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od 24 sierpnia 2007 r. do dnia
zapłaty, w pozostałym zakresie powództwo oddalono. Sąd Rejonowy zniósł między
stronami koszty procesu oraz nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu
Państwa 982,85 zł tytułem kosztów sądowych.
Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku stwierdził przede wszystkim, że
pozwany upatrywał ciężkiego naruszenia przez powódkę jej obowiązków
pracowniczych w: 1) zaniechaniu przeksięgowania przychodów i kosztów za
2006 r. na wynik finansowy Firmy Handlowej „F." – M. C., 2) niedopełnieniu
obowiązku złożenia deklaracji PIT-11 do US na nazwisko R. Z. i E. P., 3) braku
wprowadzenia do rejestru sprzedaży VAT faktur sprzedaży FH „F." – M. C. za
okres od października 2006 r. do maja 2007 r. W ocenie Sądu Okręgowego w
zakresie pierwszej okoliczności, fakt, że powódka zapomniała dokonać
wspomnianego przeksięgowania, nie stanowił ciężkiego naruszenia
podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.). Gdyby bowiem
powódka miała świadomość, że poprzez wskazane zaniechanie dopuściła się
ciężkiego naruszenia swoich podstawowych obowiązków, to z pewnością nie
złożyłaby zeznań obciążających siebie. Sąd podniósł także, że biegły z dziedziny
księgowości potwierdził, iż przeksięgowanie kont wynikowych jest czynnością
techniczną, stanowiącą element zamknięcia ksiąg rachunkowych na koniec roku
obrotowego i nie ma skutków karnych przewidzianych w art. 77 ustawy o
rachunkowości. Tym samym uznano, że powódka naruszyła swoje podstawowe
obowiązki, ale nieumyślnie – wskutek zwykłego niedbalstwa – co mogło
uzasadniać najwyżej wypowiedzenie umowy o pracę. Sąd Okręgowy podkreślił,
że dwa miesiące od rozwiązania umowy z powódką, pozwany nadal nie dokonał
odpowiedniego przeksięgowania, co jest dowodem na to, że czynność ta nie było
wcale dla niego szczególnie ważna. Poza tym niedokonanie tej czynności przez
powódkę nie spowodowała szkody w majątku pozwanego. W zakresie
3
niezłożenie deklaracji PIT-11 Sąd ustalił, że obowiązek ten nie spoczywał na
powódce. Podobnie oceniono trzecią okoliczność, która miała uzasadniać
dyscyplinarne zwolnienie – brak wprowadzenia do rejestru sprzedaży VAT faktur
sprzedaży. Również w tym przypadku ustalono, że czynności te nie należały do
obowiązków powódki.
Pozwany złożył skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
wskazanego wyroku Sądu Okręgowego w T. z 25 lutego 2010 r. W skardze
wyrokowi zarzucono naruszenie: art. 52 § 1 pkt 1 w związku z art. 100 § 1 i § 2
pkt 4 k.p. poprzez przyjęcie, że zachowanie powódki polegające na
niewykonywaniu obowiązków samodzielnej księgowej wynikających z przepisów
ustawy o rachunkowości nie stanowiło ciężkiego naruszenia podstawowych
obowiązków pracowniczych.
Ponadto wskazano na naruszenie:
1) art. 4 ust. 1, art. 4 ust. 3 pkt 2, pkt 4, pkt 5, art. 5 ust. 1, art. 12 ust. 2 pkt
1, art. 14 ust. 1, ust. 2, art. 16 ust. 1, art. 18 ust. 1 pkt 2, pkt 3, art. 18 ust. 2, art.
23 ust. 2 pkt 1, pkt 4, art. 23 ust. 4, art. 24 ust. 1, ust. 2, ust. 3, art. 23 ust. 4 pkt 1,
pkt 2, art. 24 ust. 5 pkt 1, pkt 2, art. 52 ust. 1, art. 77 ust. 1 ustawy z dnia 29
września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.), art.
24 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
(Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.),
2) § 2a rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja
1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania
pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań,
odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności
przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. z 1996 r. nr 62, poz. 289 ze zm.)
poprzez błędne wyliczenie odszkodowania za 2 dni czerwca w taki sposób, że
miesięczne wynagrodzenie powódki liczone jak ekwiwalent za urlop zostało
podzielone przez 30 zamiast przez współczynnik, o którym mowa w § 13 ust. 2, a
także pomnożone zostało przez liczbę dni kalendarzowych zamiast liczby dni
pracy, (Sąd (2.000:30) x 2+2.000=2 133,33; rozporządzenie (2.000:21) x
1+2.000=2.095,24),
4
3) § 13 ust. 2 wskazanego wyżej rozporządzenia poprzez niezastosowanie
współczynnika, o którym mowa w § 19 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad
udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za
czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. z 1997 r. nr 2, poz. 14
ze zm.).
Ponadto skarżący wskazał na naruszenie przepisów postępowania, tj. 1)
niewłaściwe zastosowanie art. 100 k.p.c. w wyniku błędnego wyliczenia proporcji
kosztów sądowych pozwanego i w konsekwencji naruszenia § 2a rozporządzenia
z dnia 29 maja 1996 r. 2) art. 278 k.p.c. i powołanie dowodu z opinii biegłego w
celu ustalenia treści powszechnie obowiązujących przepisów prawa.
W ocenie skarżącego wyrok Sądu Okręgowego z 25 lutego 2010 r. jest
niezgodny z art. 52 § 1 pkt 1 w zw. z art. 100 § 1 i § 2 pkt 4 k.p. w zw. z: art. 4
ust. 1, art. 4 ust. 3 pkt 2, art. 4 ust. 3 pkt 4, art. 4 ust. 3 pkt 5, art. 5 ust 1, art. 12
ust 2 pkt 1, art. 14 ust. 1, art. 14 ust. 2, art. 16 ust. 1, art. 18 ust. 1 pkt 2, art. 18
ust. 1 pkt 3, art. 18 ust. 2, art. 23 ust. 2 pkt , art. 23 ust. 2 pkt 4, art. 23 ust. 4, art.
24 ust.1, art. 24 ust. 2, art. 24 ust. 3, art. 24 ust. 4 pkt. 1, art. 24 ust. 4 pkt. 2, art.
24 ust. 5 pkt.1, art. 24 ust. 5 pkt 2, art. 52 ust.1, art.77 ust.1 ustawy o
rachunkowości (Dz.U. z 2002 r. Nr 76 poz. 694 ze zm.) , art. 24 ust. 1 ustawy o
podatku dochodowym od osób fizycznych, a także z § 2a, § 13 ust. 2
rozporządzenia z dnia 29 maja 1996 r. w zwiazku z § 19 ust. 1 rozporządzenia z
8 stycznia 1997 r. oraz z art. 100 k.p.c. i art. 278 k.p.c.
Podniesiono, że szkoda pozwanego wynosi 3.770,94 zł. Z prawomocnego
wyroku Sądu Okręgowego wynikał obowiązek zapłaty powódce zasądzonego
odszkodowania, odsetek oraz wpłacenia na konto Sądu Rejonowego w T.
zasądzonej od niego kwoty kosztów sądowych.
Wniesiono o stwierdzenie niezgodności z wyżej wymienionymi przepisami
całego prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w T. z 25 lutego 2010 r. oraz
zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania według
norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
5
Zasadniczym zarzutem skargi było naruszenie, poprzez błędną wykładnię,
art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy. Zdaniem skarżącego naruszenie podstawowych
obowiązków pracowniczych przez powódkę miało charakter ciężki. W skardze
podniesiono też naruszenie licznych (wskazanych) przepisów ustawy o
rachunkowości.
Problem powyższy związany jest z dokonaną przez sądy obu instancji oceną
rodzaju i stopnia winy powódki. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku problem ten
został wszechstronnie przeanalizowany oraz rozstrzygnięty.
Nie ulega wątpliwości, że ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków
pracowniczych zachodzi jedynie wówczas, gdy mamy do czynienia z winą umyślną
lub winą nieumyślną w postaci rażącego niedbalstwa. Pogląd powyższy jest już od
dawna, w pełni i bez zastrzeżeń, akceptowany w doktrynie prawa pracy oraz
orzecznictwie Sądu Najwyższego. O stopniu i rodzaju winy nie decyduje więc
wysokość szkody lub stopień zagrożenia interesów pracodawcy. Szkoda może więc
stanowić jedynie element pomocniczy w kwalifikacji naruszenia obowiązków
pracowniczych jako ciężkiego.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że ocena ciężkości naruszenia
obowiązku pracowniczego zależy od okoliczności indywidualnego przypadku.
Ponadto należy także podkreślić, że rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 52 § 1
k.p. jest nadzwyczajnym i najbardziej dotkliwym dla pracownika sposobem
rozwiązania stosunku pracy. Z tego powodu ten sposób rozwiązania stosunku
pracy powinien być stosowany przez pracodawcę z wyjątkową ostrożnością.
Sąd Okręgowy rozstrzygnął problem braku winy umyślnej (rażącego
niedbalstwa) w sposób rzetelny i przekonywujący. W tym stanie rzeczy wszystkie
zarzuty skargi związane z błędną wykładnią przepisu art. 52 § 1 k.p. oraz przepisów
ustawy o rachunkowości były całkowicie chybione. Można jedynie dodatkowo
stwierdzić, że niezgodność orzeczenia z prawem, powodująca odpowiedzialność
odszkodowawczą państwa, musi polegać na oczywistej obrazie prawa (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 24 czerwca 2010 r., IV CNP 114/09, LEX nr 603894).
Orzeczenie niezgodne z prawem – to orzeczenie niewątpliwie sprzeczne z
zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami albo wydane w wyniku
szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które
6
jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawniczej (wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 22 czerwca 21010 r., IV CNP 95/09, LEX nr 603893). Z tych względów
zarzuty skargi okazały się całkowicie nieuzasadnione.
Zasadny natomiast okazał się zarzut dotyczący nieprawidłowego wyliczenia
odszkodowania w oparciu o przepisy rozporządzenia wykonawczego. W tym
zakresie skarga musiała więc zostać uwzględniona, choć różnica kwot nie była zbyt
wielka.
Nie mogły natomiast zostać uwzględnione zarzuty dotyczące błędnego
wyliczenia proporcji kosztów sądowych. Bowiem zgodnie z obecnym brzmieniem
przepisu art. 4241
§ 1 k.p.c. skarga nie przysługuje na zawarte w wyroku
postanowienie o kosztach. Należy też podkreślić, że zaskarżony wyrok oddalił
jedynie apelację. Sąd Okręgowy nie rozstrzygał w nim bezpośrednio o kosztach
procesu.
W ocenie Sądu Najwyższego nie doszło w sprawie do naruszenia przepisów
postępowania poprzez powołanie biegłego.
Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.