IV CSK 45/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:29-04-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CSK 45/11
POSTANOWIENIE
Dnia 20 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Spółdzielni Mleczarskiej M. w G.
przy uczestnictwie P. – F. Spółki z o.o. z siedzibą w E.
o wykreślenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 października 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 20 października 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu
Rejonowego z dnia 3 września 2010 r., sygn. akt Dz.
Kw 2962/09, i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu
do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 3 grudnia 2010 r. Sąd Rejonowy odrzucił wniosek
Spółdzielni Mleczarskiej „M.” w G. z dnia 6 lipca 2010 r. o wykreślenie w księdze
wieczystej Kw nr 16 792 prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej własność
Skarbu Państwa, oddanej w użytkowanie wieczyste wnioskodawczyni, prawa
użytkowania wieczystego ustanowionego pod warunkiem na rzecz „P.-F.” sp. z o.o.
w E. (poprzednio Biura Obsługi Prawnej „P.” sp. z o.o. w O.) na podstawie
sporządzonej w formie aktu notarialnego umowy z dnia 21 listopada 2002 r.
Zdaniem Sądu wniesiony w niniejszej sprawie wniosek jest tożsamy
z wnioskiem złożonym przez wnioskodawczynię w dniu 10 lutego 2010 r., Dz. Kw
432/10, który został prawomocnie oddalony. Ponowiony wniosek należało zatem
odrzucić na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy oddalił apelację
wnioskodawczyni.
Sąd odwoławczy uznał, że analiza akt dowodzi, że Sąd pierwszej instancji
trafnie stwierdził, iż zachodzi tożsamość podmiotowa i przedmiotowa obu
wniosków. Wniosek z dnia 6 lipca 2010 r. podlegał zatem odrzuceniu z powodu
powagi rzeczy osądzonej (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.).
W skardze kasacyjnej, opartej na drugiej podstawie, pełnomocnik
wnioskodawcy zarzucił naruszenie art. 6268
§ 1 i 2, art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. oraz art.
366, 378 § 1, 328 § 2, 228 § 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Powołując się na tę
podstawę, wniósł o uchylenie orzeczeń Sądów obu instancji i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu albo o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozstrzygające znaczenie dla oceny zasadności skargi kasacyjnej ma zarzut
wydania zaskarżonego postanowienia z naruszeniem art. 228 § 2 k.p.c.,
polegającym – zdaniem skarżącej – na wykorzystaniu niebędących przedmiotem
3
rozprawy faktów znanych Sądowi urzędowo do ustaleń, które stały się podstawą
odrzucenia wniosku z powodu powagi rzeczy osądzonej.
Przytoczony przepis stanowi, że fakty znane sądowi urzędowo nie wymagają
dowodu, jednakże sąd powinien na rozprawie zwrócić na nie uwagę stron.
Kwestia stosowania tego przepisu w postępowaniu wieczystoksięgowym była
przedmiotem rozważań w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
7 grudnia 2009 r., III CZP 80/09 (OSNC 2010, nr 6, poz. 84). Podkreślono w niej,
że fakty, o których mowa w art. 228 § 2 k.p.c., powinny zostać przytoczone
na rozprawie w celu umożliwienia stronom wypowiedzenia się co do nich.
Powołanie w uzasadnieniu orzeczenia faktów znanych sądowi z urzędu, które nie
były przedmiotem rozprawy, jest naruszeniem art. 228 § 2 k.p.c.; ponieważ wnioski
w postępowaniu wieczystoksięgowym są rozpoznawane na posiedzeniu
niejawnym, to w wypadku zamiaru sądu powołania się na fakty znane urzędowo,
konieczne byłoby wyznaczenie rozprawy (art. 148 § 2 w związku z art. 13 § 2
k.p.c.), co naruszałoby zasadę rozpoznawania spraw w postępowaniu
wieczystoksięgowym na posiedzeniu niejawnym (art. 6261
§ 1 k.p.c.). W tej sytuacji
- według przytoczonej uchwały – nie jest przekonujący argument, że zamierzeniem
ustawodawcy było zastąpienie pominiętego art. 46 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982
o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r., Nr 124, poz. 1361
ze zm., dalej - „u.k.w.h.”) przepisem art. 228 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy w składzie
rozpoznającym niniejszą skargę kasacyjną podziela przytoczone stanowisko co do
stosowania art. 228 § 2 k.p.c. w postępowaniu wieczystoksięgowym.
To oznacza, że trafny jest zarzut wydania zaskarżonego postanowienia
z naruszeniem art. 228 § 2 k.p.c. Ustalenia stanowiące podstawę odrzucenia
wniosku z powodu powagi rzeczy osądzonej zostały bowiem oparte –
co wynika z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia - na faktach znanych
sądowi urzędowo. Jest oczywiste, że na wspominane fakty Sąd nie mógł –
ze względu na wydanie orzeczenia na posiedzeniu niejawnym - na rozprawie
zwrócić uwagi stron.
Jedynie ubocznie należy zauważyć, że porównanie wniosku złożonego
w niniejszej sprawie i wniosku z dnia 10 lutego 2010 r. nie wskazuje – wbrew
4
stanowisku Sądu - że są podstawy do uznania wymienionych wniosków
za tożsame. Wniosek z dnia 10 lutego 2010 r. został bowiem oparty, co potwierdza
także postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 26 maja 2010 r., I Ca 144/10, na
twierdzeniu wnioskodawczyni, że prawo użytkowania wieczystego wygasło na
podstawie art. 1000 k.p.c. Tymczasem podstawę faktyczną wniosku odrzuconego
stanowią inne okoliczności, wynikające także z przytoczenia podstawy prawnej
wniosku (art. 19 u.k.w.h.). Sąd ma rację, że wskazanie podstawy prawnej wniosku
nie jest dla niego wiążące. Nie oznacza to jednak, że przytoczenie podstawy
prawnej wniosku jest bez znaczenia w sprawie. Wskazanie przez wnioskodawcę
przepisów prawa materialnego, mających stanowić podstawę prawną orzeczenia,
jakkolwiek niewymagalne, nie pozostaje bez znaczenia dla przebiegu i wyniku
sprawy, albowiem pośrednio określa także okoliczności faktyczne uzasadniające
żądanie wniosku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 1999 r., I CKN
252/98, OSNC 1999, nr 9, poz. 152).
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art. 108 § 2 w związku z art. 39821
i 391
§ 1 k.p.c.).
POSTANOWIENIE
Dnia 20 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Spółdzielni Mleczarskiej M. w G.
przy uczestnictwie P. – F. Spółki z o.o. z siedzibą w E.
o wykreślenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 października 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 20 października 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu
Rejonowego z dnia 3 września 2010 r., sygn. akt Dz.
Kw 2962/09, i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu
do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 3 grudnia 2010 r. Sąd Rejonowy odrzucił wniosek
Spółdzielni Mleczarskiej „M.” w G. z dnia 6 lipca 2010 r. o wykreślenie w księdze
wieczystej Kw nr 16 792 prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej własność
Skarbu Państwa, oddanej w użytkowanie wieczyste wnioskodawczyni, prawa
użytkowania wieczystego ustanowionego pod warunkiem na rzecz „P.-F.” sp. z o.o.
w E. (poprzednio Biura Obsługi Prawnej „P.” sp. z o.o. w O.) na podstawie
sporządzonej w formie aktu notarialnego umowy z dnia 21 listopada 2002 r.
Zdaniem Sądu wniesiony w niniejszej sprawie wniosek jest tożsamy
z wnioskiem złożonym przez wnioskodawczynię w dniu 10 lutego 2010 r., Dz. Kw
432/10, który został prawomocnie oddalony. Ponowiony wniosek należało zatem
odrzucić na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy oddalił apelację
wnioskodawczyni.
Sąd odwoławczy uznał, że analiza akt dowodzi, że Sąd pierwszej instancji
trafnie stwierdził, iż zachodzi tożsamość podmiotowa i przedmiotowa obu
wniosków. Wniosek z dnia 6 lipca 2010 r. podlegał zatem odrzuceniu z powodu
powagi rzeczy osądzonej (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.).
W skardze kasacyjnej, opartej na drugiej podstawie, pełnomocnik
wnioskodawcy zarzucił naruszenie art. 6268
§ 1 i 2, art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. oraz art.
366, 378 § 1, 328 § 2, 228 § 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Powołując się na tę
podstawę, wniósł o uchylenie orzeczeń Sądów obu instancji i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu albo o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozstrzygające znaczenie dla oceny zasadności skargi kasacyjnej ma zarzut
wydania zaskarżonego postanowienia z naruszeniem art. 228 § 2 k.p.c.,
polegającym – zdaniem skarżącej – na wykorzystaniu niebędących przedmiotem
3
rozprawy faktów znanych Sądowi urzędowo do ustaleń, które stały się podstawą
odrzucenia wniosku z powodu powagi rzeczy osądzonej.
Przytoczony przepis stanowi, że fakty znane sądowi urzędowo nie wymagają
dowodu, jednakże sąd powinien na rozprawie zwrócić na nie uwagę stron.
Kwestia stosowania tego przepisu w postępowaniu wieczystoksięgowym była
przedmiotem rozważań w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
7 grudnia 2009 r., III CZP 80/09 (OSNC 2010, nr 6, poz. 84). Podkreślono w niej,
że fakty, o których mowa w art. 228 § 2 k.p.c., powinny zostać przytoczone
na rozprawie w celu umożliwienia stronom wypowiedzenia się co do nich.
Powołanie w uzasadnieniu orzeczenia faktów znanych sądowi z urzędu, które nie
były przedmiotem rozprawy, jest naruszeniem art. 228 § 2 k.p.c.; ponieważ wnioski
w postępowaniu wieczystoksięgowym są rozpoznawane na posiedzeniu
niejawnym, to w wypadku zamiaru sądu powołania się na fakty znane urzędowo,
konieczne byłoby wyznaczenie rozprawy (art. 148 § 2 w związku z art. 13 § 2
k.p.c.), co naruszałoby zasadę rozpoznawania spraw w postępowaniu
wieczystoksięgowym na posiedzeniu niejawnym (art. 6261
§ 1 k.p.c.). W tej sytuacji
- według przytoczonej uchwały – nie jest przekonujący argument, że zamierzeniem
ustawodawcy było zastąpienie pominiętego art. 46 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982
o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r., Nr 124, poz. 1361
ze zm., dalej - „u.k.w.h.”) przepisem art. 228 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy w składzie
rozpoznającym niniejszą skargę kasacyjną podziela przytoczone stanowisko co do
stosowania art. 228 § 2 k.p.c. w postępowaniu wieczystoksięgowym.
To oznacza, że trafny jest zarzut wydania zaskarżonego postanowienia
z naruszeniem art. 228 § 2 k.p.c. Ustalenia stanowiące podstawę odrzucenia
wniosku z powodu powagi rzeczy osądzonej zostały bowiem oparte –
co wynika z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia - na faktach znanych
sądowi urzędowo. Jest oczywiste, że na wspominane fakty Sąd nie mógł –
ze względu na wydanie orzeczenia na posiedzeniu niejawnym - na rozprawie
zwrócić uwagi stron.
Jedynie ubocznie należy zauważyć, że porównanie wniosku złożonego
w niniejszej sprawie i wniosku z dnia 10 lutego 2010 r. nie wskazuje – wbrew
4
stanowisku Sądu - że są podstawy do uznania wymienionych wniosków
za tożsame. Wniosek z dnia 10 lutego 2010 r. został bowiem oparty, co potwierdza
także postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 26 maja 2010 r., I Ca 144/10, na
twierdzeniu wnioskodawczyni, że prawo użytkowania wieczystego wygasło na
podstawie art. 1000 k.p.c. Tymczasem podstawę faktyczną wniosku odrzuconego
stanowią inne okoliczności, wynikające także z przytoczenia podstawy prawnej
wniosku (art. 19 u.k.w.h.). Sąd ma rację, że wskazanie podstawy prawnej wniosku
nie jest dla niego wiążące. Nie oznacza to jednak, że przytoczenie podstawy
prawnej wniosku jest bez znaczenia w sprawie. Wskazanie przez wnioskodawcę
przepisów prawa materialnego, mających stanowić podstawę prawną orzeczenia,
jakkolwiek niewymagalne, nie pozostaje bez znaczenia dla przebiegu i wyniku
sprawy, albowiem pośrednio określa także okoliczności faktyczne uzasadniające
żądanie wniosku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 1999 r., I CKN
252/98, OSNC 1999, nr 9, poz. 152).
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art. 108 § 2 w związku z art. 39821
i 391
§ 1 k.p.c.).