Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 30 listopada 2011 r., III CZ 66/11
1. Po podpisaniu uzasadnienia postanowienia co do istoty sprawy przez
sędziów zawodowych, którzy brali udział w jego wydaniu, albo – jeżeli
orzeczenie zostało wydane z udziałem ławników – przez sędziego
przewodniczącego (art. 330 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.), zmiana lub
uzupełnienie tego uzasadnienia jest możliwe tylko wtedy, gdy zachodzą
okoliczności przewidziane w art. 350-352 k.p.c.
2. Uzasadnienie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, sporządzone
po podpisaniu uzasadnienia postanowienia co do istoty sprawy wydanego w
postępowaniu nieprocesowym, zawierającego to rozstrzygnięcie, jest
czynnością w znaczeniu prawnoprocesowym nieistniejącą.
Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Katarzyna Tyczka-Rote
Sędzia SA Roman Dziczek
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Krystyny D. przy uczestnictwie Dariusza
J. o podział majątku wspólnego, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie
Cywilnej w dniu 30 listopada 2011 r. zażalenia uczestnika na postanowienie Sądu
Okręgowego w Kielcach z dnia 28 grudnia 2010 r.
uchylił zaskarżone postanowienie w części rozstrzygającej o kosztach
postępowania apelacyjnego i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi
Okręgowemu w Kielcach do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 28 grudnia 2010 r. – w sprawie o podział majątku
wspólnego po ustaniu ustawowej wspólności małżeńskiej – Sąd Okręgowy w
Kielcach oddalił apelację uczestnika Dariusza J. od postanowienia Sądu
Rejonowego w Kielcach z dnia 24 listopada 2009 r., odrzucił apelację
wnioskodawczyni Krystyny D. oraz zasądził od uczestnika na rzecz
wnioskodawczyni kwotę 2700 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
apelacyjnego. W uzasadnieniu postanowienia pominięto motywy dotyczące
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, jak też nie wskazano podstawy prawnej
tego rozstrzygnięcia.
W zażaleniu na orzeczenie o kosztach, wnosząc o jego zmianę i oddalenie
wniosku, uczestnik zarzucił naruszenie art. 520 § 1 oraz art. 387 § 3 w związku z
art. 328 § 2 k.p.c. Po wniesieniu zażalenia Sąd Okręgowy sporządził „Uzasadnienie
do orzeczenia Sądu Okręgowego z 28 grudnia 2010 roku w przedmiocie kosztów
postępowania apelacyjnego”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sporządzenie uzasadnienia orzeczenia jest czynnością jurysdykcyjną
organicznie związaną z rozstrzygnięciem zawartym w sentencji; stanowi jego
integralną część, spełniając różne funkcje procesowe i pozaprocesowe,
niejednokrotnie stanowiąc podstawę oznaczania zakresu prawomocności
materialnej rozstrzygnięcia oraz jego powagi rzeczy osądzonej (por. np. orzeczenie
Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 1950 r., Wa.C. 339/49, OSN 1951, nr 3, poz.
65 lub wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2006 r., II PK 163/05, OSNP
2007, nr 5-6, poz. 71). Sporządzenie uzasadnienia jest aktem sformalizowanym;
sąd sporządza je na wniosek (żądanie) strony (np. art. 328 § 1 i art. 387 § 1 k.p.c.),
a we wskazanych wypadkach z urzędu (np. art. 357 § 2 k.p.c.), w określonym
terminie (art. 329 k.p.c.), według zarysowanego w ustawie wzorca (art. 328 § 2
k.p.c.). W sprawach rozstrzyganych w składzie trzech sędziów zawodowych
uzasadnienie podpisują sędziowie, którzy brali udział w jego wydaniu, a w sprawach
rozpoznawanych z udziałem ławników – przewodniczący (art. 330 k.p.c.). W
określonych wypadkach uzasadnienie podlega doręczeniu, a dzień doręczenia
wyznacza bieg terminu do wniesienia środka odwoławczego (zaskarżenia) (np. art.
369 i 3985
k.p.c.).
W postępowaniu nieprocesowym, stosownie do art. 328 § 2 w związku z art.
13 § 2 k.p.c., uzasadnienie postanowienia co do istoty sprawy powinno zawierać
wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, tj. ustalenie faktów, które sąd uznał
za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym
dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy
prawnej orzeczenia z przytoczeniem przepisów prawa. Jeżeli orzeczenie zawiera
rozstrzygnięcia dotyczące także innych elementów postępowania, kwestii
formalnych lub incydentalnych, w uzasadnieniu powinny znaleźć się odpowiednie
stwierdzenia wskazujące na powody tych rozstrzygnięć (por. art. 222 in fine w
związku z art. 13 § 2 k.p.c.). Uwaga ta dotyczy także rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania (art. 108 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.); w takim wypadku sąd
powinien przytoczyć przepis prawa, na którym oparł orzeczenie, oraz podać motywy
ważące na rozstrzygnięciu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego
2010 r., V CZ 7/10 (OSNC-ZD 2010, nr D, poz. 104). Przedstawione dyrektywy
dotyczące sporządzania uzasadnienia mają, z odpowiednimi modyfikacjami,
zastosowanie także do uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej instancji wydanego
po rozpoznaniu apelacji (art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 i art. 13 § 2 k.p.c.)
(por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 1998 r. III CKN 372/97, nie
publ., z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 83 i z dnia
6 stycznia 2009 r., I PK 18/08, OSNP 2010, nr 13-14, poz. 156).
Postanowieniem z dnia 28 grudnia 2010 r. Sąd Okręgowy w Kielcach oddalił
apelację uczestnika od postanowienia Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 24
listopada 2009 r., w którym dokonano podziału majątku wspólnego uczestników po
ustaniu ustawowej wspólności małżeńskiej. Ponadto odrzucił apelację
wnioskodawczyni oraz zasądził od uczestnika na jej rzecz kwotę 2700 zł tytułem
zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu tego postanowienia
podał motywy orzeczenia co do istoty sprawy (oddalenia apelacji), jak też stwierdził,
z jakich przyczyn została odrzucona apelacja wnioskodawczyni. W obu wypadkach
wskazano także przepisy będące podstawą rozstrzygnięć, pominięto natomiast
całkowicie motywy i podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.
Z chwilą podpisania tego uzasadnienia przez sędziów, którzy brali udział w
wydaniu orzeczenia, uzyskało ono byt i walor prawnoprocesowy z wszystkimi
skutkami, jakie zostały przypisane tej czynności w kodeksie postępowania
cywilnego. Jednym z tych skutków jest jego nienaruszalność; ewentualna
ingerencja przez sąd, który wydał orzeczenie w treść uzasadnienia po jego
podpisaniu jest możliwa tylko w drodze jego sprostowania, uzupełnienia lub
wykładni na podstawie art. 350-353 k.p.c., oczywiście przy zaistnieniu okoliczności
przewidzianych w tych przepisach (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z
dnia 23 kwietnia 1976 r., I PO 9/76, OSNCP 1976, nr 12, poz. 270 i z dnia 15
kwietnia 1982 r., I PZ 7/82, OSNCP 1982, nr 10, poz. 155).
W tej sytuacji „uzasadnienie do orzeczenia w przedmiocie kosztów
postępowania apelacyjnego”, sporządzone przez Sąd Okręgowy już po podpisaniu
uzasadnienia postanowienia co do istoty sprawy z dnia 28 grudnia 2010 r.,
zawierającego rozstrzygnięcie o kosztach postępowania, oraz po wniesieniu
zażalenia na to postanowienie, jest czynnością podjętą bez podstawy prawnej; nie
ma prawnoprocesowych cech przypisywanych przez ustawę uzasadnieniu
orzeczenia, zatem z tego punktu widzenia nie istnieje i nie wywołuje jakichkolwiek
skutków.
W tym stanie rzeczy, skoro w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia nie
wskazano podstawy prawnej rozstrzygnięcia o kosztach ani motywów, którymi
kierował się Sąd Okręgowy, należało zawarty w zażaleniu zarzut naruszenia art.
520 § 1 w związku z art. 328 § 2 k.p.c. uznać za uzasadniony.
Orzekając jak w sentencji (art. 39815
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.), Sąd
Najwyższy zwraca uwagę na ukształtowaną w ostatnim okresie wykładnię art. 520
k.p.c. wskazującą, że w sprawach tzw. działowych nie zachodzi przewidziana w
wymienionym przepisie sprzeczność interesów tych uczestników, którzy domagają
się podziału, niezależnie od tego, jaki sposób podziału postulują i jakie wnioski
składają w tym względzie (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19
listopada 2010 r., III CZ 46/10, OSNC 2011, nr 7-8, poz. 88).

III CZ 66/11

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia