Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 71/11
POSTANOWIENIE
Dnia 7 grudnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Iwona Koper
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Anny K.
przy uczestnictwie Spółdzielni Mieszkaniowej "Osiedle Młodych"
o założenie księgi wieczystej
i wpis własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 7 grudnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 24 września 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 20 maja 2010 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek Anny
K. o założenie księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do
lokalu mieszkalnego nr 69 w budynku nr 17 na Osiedlu /.../i wpisanie
wnioskodawczyni jako osoby, której prawo to przysługuje. Na podstawie
dołączonych do wniosku dokumentów - wypisu notarialnej umowy darowizny,
zaświadczenia spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle Młodych” z dnia 26 kwietnia
2010 r. oraz umowy z dnia 14 września 2007 r. o przekształcenie spółdzielczego
lokatorskiego prawa do lokalu na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu Sąd
Rejonowy ustalił, że małżonkowie Maria i Jerzy G. zawarli ze Spółdzielnią
Mieszkaniową „Osiedle Młodych” umowę przekształcenia spółdzielczego
lokatorskiego prawa do lokalu na spółdzielcze własnościowe prawo do tego lokalu,
a następnie prawo to darowali wnioskodawczyni umową z dnia 27 maja 2009 r.
W oparciu o treść zaświadczenia wystawionego przez Spółdzielnię oraz zapisy
w księdze wieczystej Sąd ustalił, że lokal znajduje się w budynku położnym na
działce, dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą KW /.../, działka
stanowi własność Miasta /.../, a Spółdzielnia „Osiedle Młodych” jest jej
użytkownikiem wieczystym od 2002 r. Sąd Rejonowy uznał, że prawo, którego
wpisania domaga się wnioskodawczyni, nie powstało, ponieważ zgodnie z
postanowieniem art. 7 ust 2 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o
spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr
125, poz. 873 – nazywanej dalej ustawą nowelizującą) od dnia wejścia w życie tej
ustawy (t.j. od dnia 31 lipca 2007 r.) przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego
prawa do lokalu na prawo własnościowe było dopuszczalne tylko wówczas, gdy
jego przedmiotem było spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu położonego w
budynku wybudowanym na gruncie, do którego spółdzielnia nie posiadała
jednolitego tytułu prawnego, to znaczy nie była w 100% właścicielem, ani
użytkownikiem wieczystym. W wypadkach, kiedy spółdzielni przysługuje prawo
własności gruntu, czy – jak w rozpatrywanym wypadku - prawo użytkowania
wieczystego gruntu i prawo własności wzniesionego na nim budynku, tego rodzaju
przekształcenia zakazał art. 7 ust. 1 ustawy nowelizującej. Umowę przekształcenia
3
prawa do lokalu zawarta przez małżonków G. ze Spółdzielnią w dniu 14 września
2007 r. Sąd Rejonowy uznał za nieważną na podstawie art. 58 § 1 k.c., a umowę
darowizny z dnia 27 maja 2009 r. - za bezskuteczną, ponieważ darczyńcom nie
przysługiwało własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu, lecz wyłącznie
niezbywalne spółdzielcze lokatorskie prawo do tego lokalu. W tym stanie rzeczy
wniosek o założenie księgi wieczystej i dokonanie wpisu ocenił jako
nieuzasadniony.
Postanowieniem z dnia 24 września 2010 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację
uczestniczki postępowania – Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle Młodych” od
powyższego orzeczenia, podzielając stanowisko Sądu pierwszej instancji. Sąd
Okręgowy nie uwzględnił zarzutów skarżącej, dotyczących naruszenia art. 6268
§ 2
k.p.c., art. 7 ust. 2 ustawy nowelizującej oraz art. 41 i 42 ustawy o spółdzielniach
mieszkaniowych poprzez nieuwzględnienie treści dołączonych dokumentów i
pominięcie w ocenie prawnej decydującej – zdaniem skarżącej - okoliczności, że
budynek nr 17 w którym znajduje się lokal nr 69 położony jest obecnie na
nieruchomości wyznaczonej uchwałą Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle
Młodych” nr 26/2003 z dnia 17 kwietnia 2003 r., obejmującej nie tylko działki
stanowiące własność lub będące w wieczystym użytkowaniu spółdzielni, ale także
takie, do których Spółdzielnia nie ma tytułu prawnego. Stwierdził, że w świetle art.
6268
§ 2 k.p.c. podstawą orzekania w postępowaniu wieczystoksięgowym mogą
być wyłącznie dokumenty dołączone do wniosku i treść księgi wieczystej. Wobec
tego uchwała, na którą powołuje się skarżąca, a którą dołączyła dopiero do
apelacji, już z tego powodu nie może być wzięta pod uwagę. Dodatkowo Sąd
zwrócił uwagę, że uczestniczka przedłożyła jedynie kserokopię uchwały, która nie
ma charakteru dokumentu. Podstawą ustaleń nie mogło być także oświadczenie
pełnomocnika spółdzielni o podjęciu uchwały wskazującej na utworzenie
nieruchomości wielobudynkowej, zamieszczone w umowie o przekształceniu
prawa, ponieważ w umowie takiego oświadczenia nie ma. Znajduje się ono
wprawdzie w dołączonym do wniosku zaświadczeniu spółdzielni, jednak
oświadczenie nie może zastąpić dokumentu, którym w postępowaniu
wieczystoksięgowym należy wykazywać istotne okoliczności.
4
Sąd Okręgowy odniósł się jednak również do kwestii, czy wydana na
podstawie art. 42 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w brzmieniu
obowiązującym w kwietniu 2003 r. uchwała określająca przedmiot odrębnej
własności lokali, w tym oznaczająca nieruchomość obejmującą budynek lub
budynki, w których ustanawia się odrębną własność lokali, ma znaczenie przy
ocenie zasadności rozpatrywanego wniosku o wpis, to znaczy, czy w jej wyniku
powstała nieruchomość wielobudynkowa. Przyjął, że omawiana uchwała nie mogła
rodzić skutków prawnorzeczowych i utworzyć nowej nieruchomości, włączając przy
tym w jej skład nieruchomość stanowiącą własność osoby trzeciej. Dodatkowo
zaznaczył, że powołana uchwała nie uwzględnia dokonanej z dniem 31 lipca
2007 r. zmiany art. 42 ust. 3 pkt 1 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach
mieszkaniowych ustanawiającej jako zasadę wyznaczanie nieruchomości
jednobudynkowych i powinna być dostosowana do obowiązującego stanu
prawnego.
Uczestniczka w skardze kasacyjnej opartej na obydwu podstawach z art.
3983
§ 1 k.p.c. zaskarżyła postanowienie Sądu Okręgowego w całości. Zarzuciła
naruszenie przepisów prawa materialnego - niewłaściwą wykładnię art. 7 ust. 2
ustawy nowelizującej skutkującą uznaniem umowy przekształcenia spółdzielczego
lokatorskiego prawa do lokalu w prawo własnościowe za nieważną oraz
niewłaściwe zastosowanie art. 41 i 42 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych
przez przyjęcie, że przepisy te wraz ze stosowanymi przepisami
wewnątrzspółdzielczymi nie tworzą podstawy do przekształcenia spółdzielczego
lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w prawo własnościowe.
W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania, które miało istotny
wpływ na wynik sprawy, uczestniczka zarzuciła naruszenie art. 6268
§ 2 k.p.c.
przez pominięcie przy ustalaniu stanu faktycznego części materiału dowodowego
w postaci uchwały nr 18/2002 z dnia 27 czerwca 2002 r. Zebrania Przedstawicieli
i uchwał Zarządu Spółdzielni nr 5 z dnia 5 stycznia 2003 r. i nr 26/2003 z dnia
17 kwietnia 2003 r., a także treści umowy przekształcenia spółdzielczego
lokatorskiego prawa do lokalu na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu z dnia
25 kwietnia 2009 r. Ponadto wskazała na uchybienie art. 6269
k.p.c. przez
niewłaściwe zastosowanie.
5
We wnioskach skarżąca domagała się uchylenia zaskarżonego
postanowienia oraz poprzedzającego je postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 20
maja 2010 r. w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty zawarte w skardze kasacyjnej stanowią powtórzenie zarzutów
apelacyjnych skarżącej. W części wypełniającej podstawę naruszenia przepisów
postępowania sprowadzają się do twierdzeń o pominięciu części materiału
dowodowego, który to zarzut jest całkowicie bezzasadny. Z uzasadnienia Sadu
okręgowego wynika, iż poddał ponownej ocenie wszystkie dokumenty dołączone do
wniosku o wpis oraz treść księgi wieczystej. Wyjaśnił także, że dokumenty złożone
w postępowaniu apelacyjnym nie mogą być przedmiotem rozważań (wykraczając
ponad potrzebę ocenił jednak wartość i ewentualne znaczenie załączonych przez
uczestniczkę pism dla wyniku sprawy), co zgodne jest z przyjętą wykładnią art. 6268
§ 2
k.p.c. (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia
2009 r., III CZP 80/09, OSNC 2010/6/84, będącą zasadą prawną). To, że
wyciągnięte na podstawie dokonanych ustaleń wnioski prawne nie są zgodne
z oczekiwaniami skarżącej nie stanowi naruszenia art. 6268
§ 2 k.p.c.
W skardze kasacyjnej uczestniczka powołuje się również na nowe fakty –
twierdzi mianowicie, że ustalenia obu Sądów bazowały na niewłaściwej umowie
o przekształceniu praw do lokalu i że w umowie właściwej, powołanej w umowie
darowizny znajdowało się oświadczenie pełnomocnika Spółdzielni o utworzeniu
nieruchomości wielobudynkowej – na dowód czego załączyła umowę z 25 kwietnia
2009 r. Ten element argumentacji skarżącej narusza zakaz ustanowiony w art. 39813
§ 2
k.p.c., a jednocześnie sprzeczny jest z art. 6268
§ 2 k.p.c. Nie wymaga więc
merytorycznego ustosunkowania się do niego przez Sąd Najwyższy.
Drugi przepis, którego naruszenie zarzuca skarżąca to art. 6269
k.p.c., jednak nie
stanowi on samodzielnej podstawy lecz wiąże się z argumentacją ujętą w ramach
podstawy naruszenia prawa materialnego, wobec czego konieczne jest rozważenie
najpierw zarzutów materialnoprawnych skarżącej.
Uczestniczka podniosła, że Sąd Okręgowy dokonał niewłaściwej wykładni art. 7
ust. 2 ustawy nowelizującej. Jednak uzasadnienie zarzutu dowodzi, że w istocie
6
kwestionuje odmowę zastosowania tego przepisu w okolicznościach faktycznych
sprawy, skarżąca nie twierdzi bowiem, że Sąd odwoławczy źle zrozumiał powołany
przepis, który – prawidłowo wyłożony - umożliwia dokonanie przekształcenia
przewidzianego w art. 7 ust. 2 ustawy nowelizującej także wtedy, kiedy budynek
znajduje się na działce pozostającej w użytkowaniu wieczystym Spółdzielni, lecz zgadza
się, że w takim wypadku nie mogło powstać własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu.
Uważa natomiast, że prawidłowo ustalone okoliczności faktyczne uzasadniłyby ocenę, iż
budynek jest położony na nieruchomości, do której Spółdzielnia nie ma praw
określonych w art. 7 ust. 1 ustawy nowelizującej i dlatego były spełnione przesłanki z art.
7 ust. 2 tej ustawy. Jednak wobec nieskuteczności podniesionego zarzutu naruszenia
art. 6268
§ 2 k.p.c., którego celem było podważenie prawidłowości poczynionych ustaleń
faktycznych, stan faktyczny stanowiący podstawę rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd
Okręgowy jest wiążący w postępowaniu kasacyjnym (art. 39813
§ 2 k.p.c.). Wśród
ustaleń znalazło się także stwierdzenie, wywiedzione z treści księgi wieczystej dla
nieruchomości, na której posadowiony jest budynek nr 17 i potwierdzone
w zaświadczeniu Spółdzielni, że budynek ten znajduje się na działce od 2002 r.
użytkowanej wieczyście przez skarżącą. Postanowienia uchwały Zarządu Spółdzielni
wzmiankowane w treści zaświadczenia nie mogą być podstawą ustalenia, że
nieruchomość ma inny obszar i włączone do niej zostały dalsze działki – takie dane
muszą wynikać z katastru nieruchomości (art. 26 § 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r.
o księgach wieczystych i hipotece – tekst jedn. Dz. U. z 2001 r., Nr124, poz. 1361 ze
zm.). Jak słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy przepisy art. 41 i 42 ustawy
o spółdzielniach mieszkaniowych ani w brzmieniu obowiązującym w chwili
podejmowania uchwały, ani późniejszym nie przyznawały spółdzielni prawa do
kształtowania w drodze uchwały struktury podziału gruntów na poszczególne
nieruchomości, ani – tym bardziej – włączania do tych nieruchomości gruntów, na
których ustanawianie odrębnego prawa własności lokali byłoby niemożliwe. Uprawnienia
spółdzielni ograniczają się do oznaczenia nieruchomości, która będzie podstawą do
ustalenia w przyszłości zakresu poszczególnych praw odrębnej własności lokali, lecz
samo wydzielenie i utworzenie takiej nieruchomości (jeśli nie odpowiada ona
istniejącemu stanowi) nie leży już w gestii spółdzielni, lecz wymaga podjęcia działań
przewidzianych w art. 41 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.
7
Jeżeli zaś skarżąca uważa, że rzeczywisty stan własności nieruchomości, na
której znajduje się budynek nr 17 jest inny niż to wynika z księgi wieczystej – usunięcia
tej niezgodności powinna domagać się na drodze powództwa z art. 10 ustawy
o księgach wieczystych i hipotece.
W konsekwencji wszystkie zarzuty podniesione przez skarżącą okazały się
nieuzasadnione, także zarzut naruszenia art. 6269
k.p.c., gdyż ustalenie nieistnienia
podstaw do dokonania wpisu uprawniało Sądy do jego zastosowania.
Z tych przyczyn skarga kasacyjna podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
db