Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 90/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 grudnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gersdorf
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa K. C.
przeciwko J. Spółce z o.o. w W.
o odszkodowanie i sprostowanie świadectwa pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 15 grudnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w W.
z dnia 18 listopada 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację powódki i w
tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu w W.
2
UZASADNIENIE
Powódka K. C. w pozwie z 6 listopada 2008 r., skierowanym przeciwko stronie
pozwanej J. Sp. z o.o. wniosła o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za nieuzasadnione i
zasądzenie od strony pozwanej na jej rzecz odszkodowania w kwocie 2.500 zł oraz 3.617
euro, nadto kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm
przepisanych.
W uzasadnieniu powódka wskazała między innymi, że w
umowie ustnej zostało ustalone, że będzie otrzymywać również
prowizję w wysokości 1 euro od każdej przepracowanej godziny
pracownika tymczasowego zatrudnionego w Niemczech. Była to
umowa zawarta pomiędzy nią i K. M. oraz B. W. przy zawieraniu
umowy o pracę. Przez kilka pierwszych miesięcy powódka zajmowała
się zorganizowaniem rynku pracy w Niemczech dla polskich
pracowników tymczasowych i otrzymywała tylko wynagrodzenie
zasadnicze 1.790 zł netto. Na początku 2008 r., kiedy zostali
zatrudnieni pierwsi pracownicy tymczasowi w Niemczech zostały jej
wypłacone pierwsze prowizje. W piśmie procesowym z 15 grudnia
2008 r. powódka sprecyzowała żądaną kwotę odszkodowania na
15.377,60 zł. Powódka wskazała, że obliczając kwotę odszkodowania,
do miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego w kwocie 2.500 zł
brutto doliczyła prowizje w kwocie średniej prowizji z 3 miesięcy za
lipiec 2008 r. w kwocie 3.540,25 euro, za sierpień 2008 r. w kwocie
3.072,5 euro, za wrzesień 2008 r. w kwocie 4.238,25 euro, łącznie
10.851 euro. Średnia prowizja z 3 miesięcy wynosiła 3.617 euro,
Kwota 3.617 euro została przeliczona po kursie z 6 listopada 2008 r.,
tj. dnia wniesienia pozwu, kiedy kurs euro wynosił 3.5603 zł, co dało
12.877,60 zł, przy dodaniu wynagrodzenia zasadniczego w kwocie
2.500 zł brutto, kwota odszkodowania wynosi 15.377,60 zł.
W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o odrzucenie
powództwa z uwagi na przekroczenie przez powódkę terminu do
złożenia odwołania oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów
zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych. Alternatywnie
3
strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów
procesu. Strona pozwana zaprzeczyła jakoby powódka miała
otrzymywać prowizję w wysokości 1 euro za każdą przepracowaną
godzinę pracownika tymczasowego. Przede wszystkim, brak jest
powyższych ustaleń w umowie o pracę, jak również w regulaminie
wynagradzania. Umowa o pracę i zawarte w niej warunki wynagradzania
przewidują wynagrodzenie brutto w wysokości 2.500 zł, a zatem tylko
takie wynagrodzenie zasadnicze miała otrzymać powódka i tylko taka
wysokość wynagrodzenia może stanowić podstawę ewentualnej
wysokości odszkodowania.
W piśmie procesowym z 13 lipca 2009 r. powódka w całości podtrzymała żądania
zawarte w pozwie oraz rozszerzyła żądanie pozwu o zasądzenie 208.549, 73 zł tytułem
wynagrodzenia, prowizji, ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, zwrotu kosztów delegacji
służbowych i kosztów poniesionych na rzecz pracowników tymczasowych. Łącznie powódka
domagała się 265.794,93 zł.
Postanowieniem z 22 lipca 2009 r. Sąd Rejonowy wyłączył roszczenie powódki o
zapłatę odszkodowania w kwocie 15.377,60 zł do odrębnego rozpoznania. Sprawę o zapłatę
208.549,73 zł tytułem wynagrodzenia, prowizji, ekwiwalent za urlop, zwrotu kosztów
delegacji służbowych i kosztów poniesionych na rzecz pracowników tymczasowych
przekazano Sądowi Okręgowemu VII Wydziałowi Pracy zgodnie z właściwością.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka została zatrudniona przez stronę pozwaną
na podstawie umowy o pracę z 1 października 2007 r., początkowo na okres próbny do 31
grudnia 2007 r., a następnie, od 1 stycznia 2008 r., na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze
czasu pracy, na stanowisku przedstawiciela handlowego. W umowie o pracę zawartej 28
grudnia 2007 r. strony ustaliły, że praca będzie wykonywana na terenie kraju i poza jego
granicami i, że powódka będzie otrzymywać wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 2.500 zł
brutto. Wskazano również, że premie i dodatki przysługują powódce zgodnie z warunkami
określonymi w regulaminie płac strony pozwanej. Zgodnie z § 6 regulaminu wynagradzania
obowiązującego u strony pozwanej na wynagrodzenie pracownika (jeżeli umowa o pracę tak
stanowi lub przewidują to stosowne przepisy) składają się: wynagrodzenie zasadnicze, premia
uznaniowa, dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych, inne świadczenia przysługujące z
mocy przepisów prawa pracy. W myśl § 7 przedmiotowego regulaminu wysokość oraz
zasady przyznawania pracownikom stawek wynagrodzenia za pracę na danym stanowisku, a
także innych składników wynagrodzenia określa indywidualna umowa o pracę pracownika
4
oraz regulamin. Stosownie do § 8, nagrody i premia uznaniowa mają charakter uznaniowy i są
przyznawane w ramach posiadanych przez spółkę wolnych środków, w zależności od jakości
świadczonej pracy, zaangażowania pracowników w wykonywaniu zadań i dyscypliny pracy.
Decyzję o przyznaniu nagrody lub premii uznaniowej podejmuje upoważniony członek
zarządu. Do podstawowych obowiązków powódki należało podejmowanie działań mających
na celu pozyskiwanie zleceń od firm niemieckich na pracę polskich pracowników
tymczasowych, wyszukiwanie pracowników oraz opieka i nadzór nad pracownikami
zatrudnianymi przez stronę pozwaną i wysyłanymi do pracy u pracodawcy użytkownika.
Pierwsi pracownicy rozpoczęli pracę w styczniu 2008 r., od lutego do czerwca 2008 r. było to
średnio 15-20 osób, od lipca do października 2008 r. powyżej 20 osób. Przełożonymi
powódki byli B. W. i K. M.. W początkowym okresie zatrudnienia powódki przełożeni nie
mieli zastrzeżeń do sposobu wywiązywania się przez nią z obowiązków. Od czerwca - lipca
2008 r. powódka nie wykonywała dobrze swoich obowiązków pracowniczych, nie
kontaktowała się należycie z pracownikami, pracownicy zaczęli odchodzić. Pismem z 30
października 2008 r. strona pozwana rozwiązała z powódką umowę o pracę z zachowaniem
jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia, wskazując jako przyczynę naruszenie przez nią
obowiązków pracowniczych w zakresie dbałości o dobro i mienie pracodawcy. Powódka nie
otrzymała od strony pozwanej konkretnych informacji odnośnie do przyczyn rozwiązania z
nią umowy o pracę. Średnie miesięczne wynagrodzenie powódki za ostatnie 12 miesięcy
zatrudnienia wynosiło 3.391,45 zł, przy czym wynagrodzenie zasadnicze wynosiło 2.500 zł
brutto, premia uznaniowa za grudzień 2007 r. wyniosła 650 zł brutto, natomiast premia
motywacyjna za okres od stycznia do września 2008 r. wyniosła 1.718,65 euro (8.095 zł
brutto).
Uwzględniając powyższe ustalenia Sąd Rejonowy uznał, że żądanie powódki co do
zasady jest uzasadnione, bowiem wskazana przez pracodawcę przyczyna wypowiedzenia była
niejasna, niedostatecznie konkretna i zbyt ogólnikowa, co nie pozwala Sądowi ocenić, czy
przyczyna wypowiedzenia w rzeczywistości istnieje. Strona pozwana, wypowiadając
powódce umowę o pracę naruszyła art. 30 § 4 i art. 45 k.p. Wysokość należnego powódce
odszkodowania Sąd ustalił zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie
niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań,
odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzeń oraz innych należności przewidzianych
w kodeksie pracy i rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997
r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i
5
wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Powódka
otrzymywała wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 2.500 zł miesięcznie, nadto za grudzień
2007 r. otrzymała premię w kwocie 650 zł oraz za okres od stycznia 2008 r. do września 2008
r. uzyskała premię motywacyjną w kwocie 8.095 zł - równowartość 1.718,65 euro, co
wskazuje, że miesięczne wynagrodzenie powódki liczone jak ekwiwalent za urlop
wypoczynkowy za ostatnie 12 miesięcy wynosi 3.391,45 zł i w tej wysokości przysługuje jej
odszkodowanie w oparciu o art. 471 k.p. W ocenie Sądu Rejonowego żądanie powódki
zasądzenia na jej rzecz odszkodowania ponad tę kwotę jako nieuzasadnione podlegało
oddaleniu, wobec braku podstaw do jego uwzględnienia.
Wyrokiem z 23 lipca 2010 r. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz powódki
tytułem odszkodowania, w związku z niezgodnym z prawem rozwiązaniem umowy o pracę,
3.391,45 zł brutto z ustawowymi odsetkami od 7 marca 2009 r. do dnia zapłaty. W pozostałej
części Sąd Rejonowy powództwo oddalił.
Apelację od tego wyroku w zakresie pkt I złożyła strona pozwana zarzucając
naruszenie art. 30 § 4 k.p., przez jego niezastosowanie i uznanie, że wskazana w treści
wypowiedzenia przyczyna nie spełnia wymogów określonych tym przepisem.
Apelację od tego wyroku wywiodła również powódka odnośnie do pkt II wyroku,
zarzucając w szczególności naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 227 i 235 § 1
k.p.c., przez uchylenie się od przeprowadzenia wnioskowanych dowodów, mających
znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a w szczególności dowodu z zeznań świadków na
okoliczność istnienia wynagrodzenia prowizyjnego powódki, protokołów z zeznań świadków
w sprawie sygn. akt VII P …/09 przed Sądem Okręgowym wW. na okoliczność istnienia
wynagrodzenia prowizyjnego powódki, dowodu z dokumentów: kwit kasowy wypłaty
prowizji z 20 września 2008 r., prowadzony u pozwanej zeszyt dokumentujący wypłacanie
powódce prowizji, maile do prezesa zarządu pozwanej na temat należnej powódce prowizji,
zestawienia rozliczeń prowizji sporządzane przez pozwaną, odręczne rozliczenia prowizji
powódki, dowodu z opinii biegłego sądowego w zakresie prowizji, co w konsekwencji
skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy.
Powódka domagała się zmiany wyroku w pkt II, przez zasądzenie na jej rzecz od
strony pozwanej tytułem odszkodowania dalszej kwoty 11.986,15 zł. Podniosła także, że Sąd
Rejonowy nie rozpoznał jej wniosku o sprostowanie świadectwa pracy.
Wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną Sąd Okręgowy oddalił obie
apelacje, a ponadto odrzucił apelację powódki odnośnie do żądania sprostowania świadectwa
pracy.
6
Uznając obie apelacje za nieuzasadnione Sąd drugiej instancji uznał, że Sąd Rejonowy
przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, wyjaśnił okoliczności sprawy istotne
zarówno w zakresie przyczyn zasadności wypowiedzenia powódce umowy o pracę jak i
wysokości należnego jej odszkodowania.
Sąd ocenił jako niezasadny zarzut apelacji strony pozwanej dotyczący naruszenia art.
30 § 4 k.p.
Odnośnie do apelacji powódki, Sąd Okręgowy wskazał, że podniesione w niej zarzuty
dotyczyły twierdzeń, że oprócz wynagrodzenia wynikającego z umowy o pracę oraz
regulaminu wynagrodzenia, powódce przysługiwała również prowizja, co miało mieć wpływ
na wysokość należnego jej odszkodowania. W kwestii tej Sąd drugiej instancji podzielił
wywód Sądu Rejonowego, wskazując że zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia
w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania
odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności
przewidzianych w kodeksie pracy (Dz. U. Nr 62 poz. 289 ze zm.) w celu obliczenia
odszkodowania, stosuje się do zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego
za urlop. Przy obliczaniu odszkodowania należy więc odwołać się do rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania
urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz
ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. nr 2, poz. 14 ze zm.). Zgodnie z § 15
rozporządzenia składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości
uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa
do tego ekwiwalentu. Natomiast zmienne składniki wynagrodzenia przysługujące
pracownikowi za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, wypłacone w okresie 3 miesięcy
bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu, uwzględnia się przy
ustalaniu ekwiwalentu w średniej wysokości z tego okresu. Jeżeli zatem w okresie 3 miesięcy
poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odszkodowania pracownikowi nie była wypłacana
premia, odszkodowanie należy obliczyć uwzględniając wyłącznie wynagrodzenie określone w
stawce miesięcznej w stałej wysokości. Natomiast stosownie do § 17 rozporządzenia
składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy dłuższe niż 1 miesiąc wypłacone w okresie
12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu,
uwzględnia się przy ustaleniu ekwiwalentu w średniej wysokości z tego okresu, przy czym §
11 i 16 ust. 2 stosuje się odpowiednio. W konkluzji Sąd Okręgowy stwierdził, że wyliczone
według powyższych zasad odszkodowanie wynosiło 3.391,45 zł brutto, a Sąd Rejonowy,
7
obliczając należne powódce odszkodowanie, uwzględnił wszystkie wypłacone powódce
składniki wynagrodzenia. Następnie Sąd Okręgowy podkreślił, że przepisy płacowe muszą
być interpretowane ściśle, a wszystkie składniki wynagrodzenia muszą mieć podstawę w
przepisach prawa, w tym w regulaminie wynagradzania. Obowiązujący u strony pozwanej
regulamin prowizji nie przewidywał, zaś wypłacona powódce kwota 1.718,65 euro stanowiła
premię motywacyjną (uznaniową). Premia uznaniowa nie ma charakteru roszczeniowego, nie
stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie mieści się w pojęciu
wynagrodzenia urlopowego i nie może być uwzględniona w wysokości odszkodowania z
tytułu wadliwego rozwiązania stosunku pracy. Nie zachodziła zatem potrzeba prowadzenia
dalszego postępowania a w szczególności przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego w
zakresie prowizji, bowiem powódka nie wykazała, aby takie wynagrodzenie w ogóle jej
przysługiwało. Naruszenie art. 227 k.p.c. zachodzi wówczas, gdy sąd oddala wnioski
dowodowe zmierzające do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, przeprowadza dowód
dla ustalenia faktów, które nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy bądź
odmówienia przeprowadzenia dowodu z uwagi na powołanie go dla udowodnienia
okoliczności nie mających istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia w sytuacji, gdy ocena ta
była błędna. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy nie dopuścił się żadnego z
powołanych uchybień prawidłowo ustalając wysokość należnego powódce odszkodowania, a
przeprowadzone przez ten Sąd ustalenia faktyczne nie tylko korespondują ze zgromadzonym
w sprawie materiałem dowodowym, ale także nie przekraczają określonych przepisem art.
233 § 1 k.p.c. granic swobodnej oceny dowodów. Z tych względów Sąd drugiej instancji
orzekł jak w pkt I wyroku.
Orzeczenie zawarte w pkt II wyroku Sąd uzasadnił tym, że powódka nie zgłaszała
przed sądem żądania sprostowania świadectwa pracy i Sąd pierwszej instancji nie orzekał w
tym przedmiocie. Wobec tego apelacja powódki w tym zakresie podlegała odrzuceniu jako
niedopuszczalna.
W skardze kasacyjnej powódka zaskarżyła powyższy wyrok Sądu Okręgowego w pkt
I. W zakresie podstawy naruszenia przepisów postępowania skarżąca zarzuciła rażące i
mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy naruszenie art. 227, 217 § 1 i 2, 224 § 1, w
związku z art. 378 § 1, w związku z art. 382, w związku z art. 391 i w związku z art. 328 § 2
k.p.c. oraz art. 386 § 4 k.p.c., przez: (-) nierzetelne rozważenie zarzutów apelacyjnych i
przyjęcie, że uchybienie w postaci niewydania postanowień dowodowych w zakresie
istotnych wniosków dowodowych, a tym samym nieprzeprowadzenie wnioskowanych przez
stronę dowodów na okoliczność rzeczywistej treści stosunku prawnego nie miało znaczenia
8
dla rozstrzygnięcia sprawy, (-) uchylenie się od uzasadnienia wszystkich postawionych w
apelacji zarzutów, a w tym motywów, którymi kierował się Sąd Okręgowy przyjmując za
Sądem Rejonowym, że wnioski dowodowe nierozpoznane przez Sąd Rejonowy nie miały
znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a także przez uchylenie się od rozpoznania zarzutów
skierowanych przeciwko ocenie dowodów, którą zaprezentował Sąd Rejonowy, (-)
nieuchylenie wyroku Sądu Rejonowego i nieprzekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
w sytuacji, gdy Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy.
Z ostrożności procesowej pełnomocnik skarżącej zarzucił zaskarżonemu wyrokowi
również obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie § 2 rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia
stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw [...] oraz § 15 rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r., w sprawie szczegółowych zasad
udzielenia urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu
oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop, przez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że
wyszczególnione w tych aktach prawnych pojęcie wynagrodzenia, jako podstawy wyliczenia
świadczeń, obejmuje jedynie takie składniki wynagrodzenia, które objęte są formalną umową
o pracę i nie obejmuje takich składników, które ustalone zostały przez strony stosunku pracy
ustnie, choć były wypłacane.
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
W uzasadnieniu skargi wskazano, między innymi, że skarżąca przed Sądem
Rejonowym starała się wykazać, że pisemna umowa pracę, jaką zawarła z pracodawcą nie
obejmuje w rzeczywistości tego wszystkiego, na co strony się umawiały. Dotyczyło to w
szczególności dodatkowego elementu wynagrodzenia, obok zasadniczego, tj. wynagrodzenia
prowizyjnego, które powódka ustaliła z pracodawcą ustnie i które było jej wypłacane. W tym
zakresie Sąd Rejonowy pomimo pokaźnej liczby zgłoszonych wniosków dowodowych, w
tym dokumentów sporządzonych przez stronę pozwaną ewidentnie potwierdzających
twierdzenia powódki, nie tylko ich nie przeprowadził, ale nawet nie wydał żadnego
postanowienia dowodowego. Sąd Okręgowy, pomimo wytknięcia w apelacji tych uchybień
zupełnie je zbagatelizował, nie wyjaśnił dlaczego uznał, że Sąd Rejonowy prawidłowo nie
wydał żadnych postanowień dowodowych i dlaczego te wnioski dowodowe nie miały
istotnego znaczenia dla sprawy. Sąd Okręgowy jedynie odwołał się do przepisów
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu
ustalania wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw [...] oraz
9
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z stycznia 1997 r., w sprawie
szczegółowych zasad udzielenia urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania
wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop, wskazując, że Sąd
Rejonowy prawidłowo obliczył odszkodowanie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jest uzasadniona. W zasadniczym zakresie trafne okazały się zarzuty
naruszenia przepisów postępowania. Według art. 217 § 2 k.p.c., sąd pominie środki
dowodowe, jeżeli okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione lub jeżeli strona
powołuje dowody jedynie dla zwłoki. Art. 227 k.p.c. stanowi, że przedmiotem dowodu są
fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Z kolei według art. 378 § 1 in
initio k.p.c., sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji. Zaś stosownie do
art. 382 k.p.c., sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu
w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Z powołanych przepisów wynika, że
jakkolwiek sąd nie ma obowiązku przeprowadzenia wszystkich dowodów wskazanych przez
stronę, to jednak odmowa dopuszczenia określonego dowodu nie należy do sfery swobodnego
uznania sędziowskiego. W szczególności sąd nie może pominąć środków dowodowych na
wskazywane przez stronę okoliczności, w przypadku, gdy nie zostały wyjaśnione sporne
fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 217 § 2 w związku z art. 227
k.p.c.). Wobec tego, sąd odwoławczy, jako sąd merytoryczny, rozpoznając sprawę w
granicach apelacji, powinien uzupełnić postępowanie dowodowe w zakresie spornych faktów
mających dla sprawy istotne znaczenie, a niewyjaśnionych przez sąd pierwszej instancji (art.
378 § 1 w związku z art. 382 k.p.c.; zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2011 r.,
I PK 135/10, LEX nr 794776).
Sąd Okręgowy naruszył powołane wyżej przepisy przez to, że odmówił
przeprowadzenia dowodów mających wyjaśnić prawdziwość twierdzeń powódki. Ponadto
Sąd, pomimo wytknięcia przez powódkę w apelacji zaniechań Sądu Rejonowego dotyczących
jej wniosków dowodowych przedstawianych na okoliczność przysługiwania jej składnika
wynagrodzenia za pracę w postaci prowizji uzgodnionej między stronami ustnie i nieobjętej
pisemną umową ani nieprzewidzianej w regulaminie wynagradzania, nieprawidłowo ocenił te
naruszenia i ich istotność dla rozstrzygnięcia sprawy, co stanowi naruszenie art. 217 § 2 i art.
227 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia
2008 r., I PK 184/07, LEX nr 448285 i orzeczenia tam przytoczone). Nie ulega wątpliwości,
10
że powódka zarówno w pozwie, jak i w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji, a
także w apelacji wskazywała dowody i formułowała wnioski dowodowe na potwierdzenie
wskazanej tezy. Nie ma też wątpliwości, że wykazanie tej tezy dotyczyło faktu mającego dla
rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie i stanowiącego główny przedmiot apelacji powódki.
Uzasadniając odmowę uwzględnienia apelacyjnych zarzutów powódki dotyczących
postępowania dowodowego w kwestii prowizji, Sąd drugiej instancji wskazał w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku, że przepisy płacowe muszą być interpretowane ściśle, a wszystkie
składniki wynagrodzenia muszą mieć podstawę w przepisach prawa, w tym w regulaminie
wynagradzania. Skoro zaś obowiązujący u strony pozwanej regulamin prowizji nie
przewidywał, zaś wypłacona powódce kwota 1.718,65 euro stanowiła premię motywacyjną
(uznaniową), która nie może być uwzględniona w wysokości odszkodowania z tytułu
wadliwego rozwiązania stosunku pracy, to nie zachodziła potrzeba prowadzenia dalszego
postępowania a w szczególności przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego w zakresie
prowizji, bowiem powódka nie wykazała, aby takie wynagrodzenie w ogóle jej
przysługiwało. Z argumentacji tej wynika, że Sąd Okręgowy swoje wnioski co do
przysługiwania powódce prowizji oparł głównie na twierdzeniu o braku podstawy prawnej do
jej wypłaty, nie biorąc pod uwagę twierdzeń powódki, że obowiązek tej wypłaty wynikał z
ustnych ustaleń stron, które, gdyby twierdzenie powódki zostało wykazane, należałoby uznać
za część umowy o pracę, stanowiącą prawną podstawę wypłaty prowizji. W tej sytuacji
przekonanie Sądu o braku potrzeby prowadzenia dalszego postępowania dowodowego ze
względu na niewykazanie przez nią, aby prowizja jej przysługiwała wynika z niezrozumienia,
że to właśnie Sąd pierwszej instancji, a następnie Sąd odwoławczy uniemożliwiły jej
przeprowadzenie dowodu na „przysługiwanie prawa do prowizji”. Należy też wskazać, że
stan faktyczny w każdym postępowaniu jest oceniany w aspekcie przepisów prawa
materialnego. Przepisy te wyznaczają zakres koniecznych ustaleń faktycznych, które powinny
być w sprawie dokonane. Przepisy prawa materialnego mają też decydujące znaczenie dla
oceny, czy określone fakty, jako ewentualny przedmiot dowodu, mają wpływ na treść
orzeczenia (zob. wyrok SN z dnia 26 lipca 2000 r., I CKN 975/98, LEX nr 50825). Skoro
więc Sąd Okręgowy uznał, za Sądem pierwszej instancji, że powódce z tytułu wadliwego
wypowiedzenia umowy o pracę przysługiwało odszkodowanie wyliczone na podstawie
powołanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia
stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań (…) oraz rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu
11
wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu
pieniężnego za urlop, to powinien umożliwić jej prowadzenie dowodu na okoliczność
twierdzonego przez nią prawa do prowizji, stanowiącej składnik wynagrodzenia
uwzględniany w podstawie odszkodowania.
Nieuzasadnione okazały się natomiast podniesione w rozpoznawanej skardze zarzuty
naruszenia prawa materialnego. W szczególności § 15 powołanego powyżej rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. dotyczy składników wynagrodzenia
określonych w stawce miesięcznej w stałej wysokości, do których prowizja nie należy.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art.
39815
§ 1 k.p.c.
/tp/