Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 146/11
POSTANOWIENIE
Dnia 18 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie ze skargi Ryszarda P.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 stycznia 2010 r.,
w sprawie z powództwa Ryszarda P.
przeciwko Józefowi B. i Tomaszowi B.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 18 stycznia 2012 r.,
zażalenia powoda (skarżącego)
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 kwietnia 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2011 r. Sąd Apelacyjny
odrzucił wniesioną przez powoda Ryszarda P. skargę o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w sprawie sygn. akt
[…]. Sąd uznał, że z treści skargi nie można w sposób jednoznaczny wywieść, czy
podstawą skargi jest podrobienie czy też przerobienie podpisu pod aktem
notarialnym, czy też inna „różnica” między oryginałem aktu a jego odpisem.
Stwierdzono, że skarżący nie wskazał żadnego dowodu stanowiącego „nowości” w
rozumieniu przepisów k.p.c., poza twierdzeniem, że oryginał dokumentu wygląda
inaczej, niż jego odpis. Wskazano także na brak uprawdopodobnienia okoliczności
okazania mu oryginału dokumentu. W zażaleniu skarżący wnosił o uchylenie
zaskarżonego postanowienia, natomiast w uzupełnieniu zażalenia wnosił o
uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnienie dopuszczalności skargi o wznowienie postępowania wiąże się
z dopuszczalnością jej merytorycznego rozpoznania, natomiast ocena
dopuszczalności wznowienia jest wyrazem oceny zasadności skargi. Na etapie
badania dopuszczalności skargi sąd ocenia, czy skarga jest oparta na ustawowej
podstawie. Sąd musi mieć możliwość porównania podstawy przytoczonej
w skardze z wzorcem ustawowym i ustalenia, czy podane przez skarżącego
twierdzenia podpadają pod którąkolwiek z podstaw wskazanych w ustawie. Ocena
ta nie może odnosić się do ustalenia, czy twierdzenia skarżącego są prawdziwe
i czy uzasadniają wznowienie postępowania.
Zgodnie z art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c. przyczyną wznowienia postępowania
może być oparcie wydanego wyroku na dokumencie podrobionym lub
przerobionym. Oparcie wyroku na takich dokumentach pozbawia wówczas wyrok
podstawy. Ponadto zgodnie z art. 403 § 2 k.p.c. można żądać wznowienia
postępowania w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub
środków dowodowych, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona
3
nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Wykrycie oznacza dowiedzenie
się o istnieniu okoliczności faktycznych lub dowodów w zakresie umożliwiającym
powołanie się na nie. Możliwość powoływania nowych faktów i dowodów jest
ograniczona wyłącznie do tych okoliczności faktycznych i tych środków
dowodowych, które istniały w trakcie postępowania zakończonego zaskarżonym
wyrokiem (zob. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
21 lutego 1969 r., III PZP 63/68, OSNCP 1969, nr 12, poz. 208, a także
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2005 r., IV CZ 96/05,
niepubl. i z dnia 7 marca 2007 r., II CZ 5/07, niepubl.). W judykaturze ukształtowany
jest pogląd, że wykrycie nowych okoliczności faktycznych lub dowodów
w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c. dotyczy tylko takich faktów i środków dowodowych,
które poza przesłanką ich nieujawnienia w postępowaniu prawomocnie
zakończonym powinny być dla strony „nieujawnialne” czyli dla strony nieznane i dla
niej niedostępne. Fakty ujawnialne, czyli te, które strona powinna znać, tj. miała
możliwość dostępu do nich nie są objęte hipotezą tego przepisu. Niemożność
skorzystania w poprzednim postępowaniu z określonych okoliczności faktycznych
lub środków dowodowych nie zachodzi, gdy istniała obiektywna możliwość
powołania ich w tym postępowaniu, a na skutek przyczyn leżących po stronie
skarżącego tego nie uczynił. Ocena działalności strony mającej na celu zbieranie
materiału dowodowego, z perspektywy oceny spełnienia przesłanki z art. 403 § 2
k.p.c., powinna uwzględniać obiektywne możliwości gromadzenia środków
dowodowych. Niewiedza o środkach dowodowych powinna wynikać z przyczyn
obiektywnych, niezależnych od strony, a nie z zaniechania działania w trakcie
postępowania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2005 r.,
III CZP 134/04, LEX nr 151652, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
12 września 2007 r., I CZ 105/07, niepubl.).
W orzecznictwie utrwalone jest stanowisko, że dla uznania, czy skarga
opiera się na ustawowej podstawie wznowienia nie jest wystarczające samo
sformułowanie podstawy w taki sposób, by odpowiadało ono treści przepisów
określających podstawę wznowienia. Skarżący stwierdził jednak w skardze
w sposób jednoznaczny, że podstawą wznowienia jest art. 403 k.p.c. Wskazał na
wykrycie faktu, iż Teresa M. nie podpisała aktu notarialnego z dnia 14 lipca 2003 r.,
4
zaś notariusz poświadczyła nieprawdę na wypisach tego dokumentu. Powyższe ma
dowodzić, iż umowa sprzedaży, jak również późniejsza sporządzona przez
pozwanych umowa darowizny jest nieważna. Skarżący wskazał, że o dowodach
dowiedział się w trakcie rozmowy z policjantem, który jakoby okazał skarżącemu
oryginał, zaś „oryginał jest zupełnie inny, niż jego odpisy poświadczające nieprawdę
sporządzone przez Notariusz Janinę K.”. Badanie, czy skarżący mógł obiektywnie
zapoznać się i wykorzystać poszczególne środki dowodowe powinno uwzględniać
okoliczności i charakter sprawy. Argumentacja skarżącego jest wprawdzie
lakoniczna, lecz zmierza do wykazania istnienia podstawy do wznowienia
postępowania. Nie bez znaczenia jest okoliczność, że skarżący sporządził skargę
osobiście, bez udziału zawodowego pełnomocnika.
Nawet uznanie przez Sąd Apelacyjny, że oznaczenie przez skarżącego
nowych okoliczności faktycznych nie zostało uprawdopodobnione, nie daje
podstawy do odrzucenia skargi a limine jako niedopuszczalnej. Jeżeli w ocenie
Sądu, treść pisma nie pozwala dokonać kontroli oceny dopuszczalności skargi
o wznowienie postępowania w sprawie, to powinien wezwać stronę do
uzupełnienia skargi. Podniesiony w zażaleniu zarzut braku wezwania powoda do
uzupełnienia skargi jest trafny, gdyż przepis art. 410 § 2 k.p.c. ma zastosowanie
wtedy, gdy okoliczności przytoczone w skardze są niewystarczające do
stwierdzenia, że jest oparta na ustawowej podstawie wznowienia. Nie miał by on
zastosowania jedynie w sytuacji, w której skarga oparta by była na okolicznościach,
które nie stanowią podstawy wznowienia.
Z powyższych względów Sąd powinien był skorzystać z art. 410 § 2 k.p.c.
zaś kwestię dopuszczalności skargi oceniać według kryterium istnienia ustawowej
podstawy wznowienia postępowania (por. postanowienie SN z dnia 20 października
2004 r., IV CZ 145/04, niepubl.).
Z tych przyczyn orzeczono, jak w postanowieniu (art. 3941
§ 2 w zw. z art.
39815
k.p.c.).