Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SO 21/11
POSTANOWIENIE
Dnia 2 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Jerzy Kwaśniewski
w sprawie z zażalenia R. M.
na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2011 r.,
w sprawie III SW 125/11,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 lutego 2012 r.,
odrzuca zażalenie.
UZASADNIENIE
Powołując się na art. 78 Konstytucji RP R. M. wniósł zażalenie na
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2011 r., sygn. akt III SW
125/11, mocą którego pozostawiono bez dalszego biegu wniesiony przez niego
protest przeciwko ważności wyborów do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej,
domagając się ponownego rozpatrzenie złożonych protestów.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że siedem pism, które Sąd
Najwyższy potraktował jako jeden protest wyborczy, było w istocie siedmioma
protestami. Żalący się nie podzielił stanowiska Sądu Najwyższego, zgodnie z
którym w proteście nie zostały sformułowane zarzuty popełnienia przestępstw
przeciwko wyborom i wskazał, iż art. 192 Kodeksu wyborczego jest tożsamy z
2
art. 96 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, więc wykazane w protestach
naruszenie Konstytucji jest równoznaczne z naruszeniem Kodeksu wyborczego, a
więc przestępstwem przeciwko wyborom określonym w art. 82 Kodeksu
wyborczego. Skoro badanie podniesionych zarzutów należało do wyłącznej
kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, to Sąd Najwyższy rozpatrując protesty
powinien był zwrócić się, przed wydaniem zaskarżonego postanowienia, do
Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym w trybie art. 193 Konstytucji RP.
W nieskorzystaniu przez Sąd Najwyższy z możliwości zwrócenia się z pytaniem
prawnym do Trybunału Konstytucyjnego żalący się upatruje naruszenia art. 32
Konstytucji. Ponadto w ocenie żalącego się, stwierdzenie przez Sąd Najwyższy, iż
sformułowane w proteście wyborczym zarzuty nie spełniają wymagań określonych
w art. 241 § 3 Kodeksu wyborczego, nie jest nieuzasadnione.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie podlega odrzuceniu jako niedopuszczalne.
Zgodnie z art. 242 § 1 oraz art. 242 § 1 w związku z art. 258 ustawy z dnia
5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112) protest przeciwko
ważności wyborów do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej Sąd Najwyższy
rozpoznaje w składzie trzyosobowym w postępowaniu nieprocesowym i wydaje, w
formie postanowienia, opinię w sprawie protestu lub – w sytuacjach opisanych
hipotezą normy art. 243 § 1 i 2 Kodeksu wyborczego – pozostawia protest bez
dalszego biegu. Zarówno przepis art. 242 § 1 jak i przepis art. 243 § 1 i 3 Kodeksu
wyborczego nie zawierają klauzuli o nieprzysługiwaniu środków prawnych od
orzeczeń Sądu Najwyższego zapadłych w tym trybie. Z faktu tego nie można
jednak wyprowadzić wniosku o dopuszczalności zaskarżenia w drodze zażalenia
postanowienia Sądu Najwyższego wydanego na skutek wniesienia protestu
wyborczego. Podobne stanowisko prezentowane było w judykaturze
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2002 r., III AO 3/02, OSNP
– wkł. nr 13, poz. 4; z dnia 6 stycznia 2006 r., III SO 40/05, niepublikowane i z dnia
5 marca 2008 r., III SO 10/07, niepublikowane) w odniesieniu do również
pobawionych wspomnianej klauzuli przepisów uprzednio obowiązującej ustawy z
3
dnia 12 kwietnia 2001 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst: Dz. U. z 2007 r. Nr 190, poz.
1360 ze zm.).
Podstawy prawnej wniesienia środka zaskarżenia od tego rodzaju orzeczeń
nie stanowią przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, do których odsyła – w
zakresie nieprocesowego trybu rozpoznawania protestów wyborczych – art. 242 § 1
Kodeksu wyborczego. Kodeks postępowania cywilnego ustanawia bowiem jednolity
system zaskarżania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych, opierający się na
zasadzie dwuinstancyjności. Przeciwko prawomocnym orzeczeniom sądów drugiej
instancji może być nadto skierowana do Sądu Najwyższego skarga kasacyjna
(art. 3981
§ 1 k.p.c.), albo zażalenie (art. 3941
§ 1 i § 2 k.p.c.), które to środki
zaskarżenia mają nadzwyczajny charakter. Dopuszczalność poszczególnych
środków odwoławczych lub innych środków zaskarżenia jest zatem wyczerpująco
uregulowana w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Ich wniesienie jest
możliwe tylko wówczas, gdy akt ten dopuszcza oznaczony środek odwoławczy lub
inny środek zaskarżenia. Kwestię dopuszczalności wnoszenia do Sądu
Najwyższego zażaleń normuje art. 3941
k.p.c. Instytucja zażalenia do Sądu
Najwyższego podlega odrębnej od art. 394 k.p.c. regulacji, ograniczającej ją do
wypadków wymienionych w tymże przepisie. Powołany przepis wykładany jest więc
w judykaturze w sposób restrykcyjny. Podkreśla się, że przepisy Kodeksu
postępowania cywilnego nie przewidują możliwości wniesienia jakiegokolwiek
środka odwoławczego od orzeczenia Sądu Najwyższego (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 12 października 2007 r., IV CZ 28/07, OSNC 2008 nr 2, poz.
29; z dnia 14 grudnia 2007 r., III CZ 61/07, Biul. SN 2008 nr 4, poz. 12; z dnia 15
lipca 2008 r., III UZ 3/08, LEX nr 497695; z dnia 7 października 2009 r., III UZ 3/09,
LEX nr 560877; z dnia 20 stycznia 2010 r., II PZ 29/09, LEX nr 577837 i z dnia 21
września 2010 r., III PO 4/11, LEX nr 667492).
Nie można też upatrywać podstawy prawnej wniesionego środka
zaskarżenia w art. 518 k.p.c. Przepis ten stanowi, że od postanowień sądu
pierwszej instancji orzekających co do istoty sprawy przysługuje apelacja, zaś na
inne postanowienia sądu pierwszej instancji, w wypadkach wskazanych w ustawie,
przysługuje zażalenie. Wymienione w cytowanym przepisie środki zaskarżenia
4
dotyczą zatem postanowień sądu pierwszej instancji. Tymczasem w świetle art. 183
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ustrojowe usytuowanie Sądu Najwyższego
jako naczelnego organu władzy sądowniczej sprzeciwia się traktowaniu tegoż Sądu
jako sądu pierwszej lub drugiej instancji. Będąc najwyższym organem władzy
sądowniczej, Sąd Najwyższy zawsze orzeka poza tokiem instancji
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2009 r., III SO 2/09, OSNP
2011 nr 15 – 16, poz. 223 i z dnia 8 września 2010 r., III SO 2/10, niepublikowane).
Nie są wreszcie oparciem dla przedmiotowego zażalenia przepisy art. 176
ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 13 Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada
1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem
nr 2 (Dz. U z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.), wyznaczające – jako minimalny
standard – dwuinstancyjność postępowania sądowego. Trybunał Konstytucyjny
wielokrotnie podkreślał, że zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego
dotyczy jedynie spraw przekazanych na mocy ustaw do właściwości sądów, czyli
spraw rozpoznawanych „od początku do końca" przez sądy. W postępowaniu o
mieszanym charakterze (do jakich można zaliczyć postępowanie w sprawie
protestu wyborczego) jednoinstancyjna kontrola sądowa (w tym przypadku Sądu
Najwyższego) odpowiada standardom konstytucyjnym. Zawarte w art. 176 ust. 1
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej pojęcie „instancji” należy odnosić do
przedmiotu całego postępowania, a nie do przedmiotu konkretnego rozstrzygnięcia,
także incydentalnego. Co więcej – zasada dwuinstancyjności wyrażona w art. 176
ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej pozostaje w ścisłym związku z art. 78
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który to przepis musi zostać uwzględniony
przy ustalaniu znaczenia pierwszego z wymienionych unormowań. Art. 78
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi zaś, że każda ze stron ma prawo do
zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji, ale jednocześnie
zastrzega, iż ustawodawca może określić wyjątki od tej zasady oraz trybu
zaskarżania (por. wyroki Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 grudnia 1998 r., K
41/97, OTK 1998 nr 7, poz. 117, Przegląd Sejmowy 1999 nr 1, s. 184, z glosą B.
Wierzbowskiego; Przegląd Sejmowy 2000 nr 1, s. 205, z glosą A. Wróbla; z dnia 13
lipca 2004 r., P 20/03, OTK-A 2004 nr 7, poz. 64; z dnia 12 września 2006 r., SK
5
21/05, OTK-A 2006 nr 8, poz. 103z dnia 20 września 2006 r., SK 63/05, OTK-A
2006 nr 8, poz. 108 i z dnia 31 marca 2009 r., SK 19/08, Dz. U. Nr 58, poz. 486;
OTK-A 2009 nr 3, poz. 29 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia
2006 r., III PO 1/06, OSNP 2007 nr 9-10, poz. 147 i uchwała składu siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006 r., III SPZP 3/05, OSNP 2006 nr
21-22, poz. 341; Przegląd Sądowy 2008 nr 9, s. 129, z glosą G. Rząsy i B.
Błońskiej;).
Reasumując; wynikająca z art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego obowiązuje tylko w
sprawach rozpoznawanych od początku do końca przez sądy. Określone w art. 78
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prawo do zaskarżania obejmuje natomiast
rozstrzygnięcia wydawane w pierwszej instancji we wszystkich postępowaniach
prowadzonych przez organy władzy publicznej, ale nawet w tym zakresie ustawa
może przewidywać wyjątki w postaci niezaskarżalności rozstrzygnięć organów
pierwszej instancji.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku o niedopuszczalności
przedmiotowego zażalenia, co skutkuje jego odrzuceniem z mocy art. 13 § 2 k.p.c.
w związku z art. 370 k.p.c. w związku z art. 398²¹ k.p.c.

III SO 21/11

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia