Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 5/12
POSTANOWIENIE
Dnia 16 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Budowlanego B. S.A.
w K.
przeciwko Jolancie J.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 lutego 2012 r.,
zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 12 października 2011 r.,
oddala zażalenie i zasądza od pozwanej na rzecz strony
powodowej kwotę 1800 (tysiąc osiemset) zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Strona powodowa wniosła o zasądzenie od Jolanty J. kwoty 1 340 000 zł z
umownymi odsetkami w wysokości 5% liczonymi co do kwoty 1 000 000 zł od
12 stycznia do dnia zapłaty, a co do kwoty 340 000 zł od 12 lutego 2007 r.
do dnia zapłaty.
Wyrokiem z dnia 21 kwietnia 2010 r. Sąd Okręgowy orzekł zgodnie
z żądaniem pozwu, tj. zasądził od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę
1 340 000 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości 5%:
- od kwoty 1 000 000 zł od 12 stycznia 2007 r. - do dnia zapłaty,
- od kwoty 340 000 zł od 12 lutego 2007 r. - do dnia zapłaty.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 23 marca 2011 r. oddalił apelację
pozwanej, zaskarżającą wyrok Sądu Okręgowego w całości.
W toku postępowania egzekucyjnego komornik powziął wątpliwość,
czy zasądzone odsetki umowne należą się w stosunku rocznym, czy też w innej
skali czasu. W związku z tym wierzyciel wystąpił do Sądu Apelacyjnego
o wyjaśnienie tych wątpliwości. Postanowieniem z dnia 7 lipca 2011 r.
Sąd Apelacyjny dokonał wykładni wyroku Sądu Okręgowego z dnia 21 kwietnia
2010 r. przez wyjaśnienie, że zasądzone w tym wyroku odsetki umowne
w wysokości 5% należą się wierzycielowi w stosunku rocznym. W uzasadnieniu
postanowienia wskazał w szczególności, że podczas rozpoznawania apelacji
pozwanej dostrzegał problem podniesiony we wniosku o wykładnię wyroku, mimo
iż w apelacji nie został on podjęty, i przyjmował, że zasądzone odsetki należą się
w stosunku rocznym. Podkreślił, że gdyby się należały w stosunku miesięcznym,
wynosiłyby 60% w skali roku, co byłoby jednoznaczne z naruszeniem zakazu
zawartego w art. 359 § 21
k.c. z wszelkimi tego konsekwencjami.
Pozwana zaskarżyła postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 7 lipca
2011 r. skargą kasacyjną. Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 12 października
2011 r. odrzucił tę skargę jako niedopuszczalną w świetle art. 3981
§ 1 k.p.c.
Zaskarżone przez pozwaną orzeczenie nie jest wyrokiem, ani postanowieniem
w przedmiocie odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania kończącym
3
postępowanie w sprawie, a art. 3981
§ 1 k.p.c. dopuszcza skargę kasacyjną tylko
od takich orzeczeń.
W zażaleniu na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 12 października
2011 r. pozwana podniosła, że postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 7 lipca
2011 r. w przedmiocie wykładni w istocie zmieniło prawomocne orzeczenie Sądu
Okręgowego „co do istoty sprawy i co do treści zasądzonego roszczenia”.
W związku z tym w sprawie wystąpił problem tożsamy z rozstrzygniętym w wyroku
Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2010 r., IV CSK 188/10 (OSNC 2011, nr 7-8,
poz. 86). Według tego wyroku, rozstrzygnięcie sądu drugiej instancji nazwane
„sprostowaniem”, które zmienia orzeczenie sądu pierwszej instancji co do istoty
sprawy, podlega zaskarżeniu skargą kasacyjną, o dopuszczalności bowiem skargi
kasacyjnej decyduje treść rozstrzygnięcia, a nie jego nazwa. Z tych samych zatem
względów zaskarżeniu skargą kasacyjną powinno – zdaniem pozwanej - podlegać
nazwane „wykładnią” rozstrzygnięcie sądu drugiej instancji zmieniające orzeczenie
sądu pierwszej instancji co do istoty sprawy. Według pozwanej, merytoryczna
zmiana wyroku Sądu Okręgowego z dnia 21 kwietnia 2010 r. dokonana
postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 7 lipca 2011 r. przejawia się w tym,
że przed tym postanowieniem za cały okres od dnia 12 stycznia 2007 r. i -
odpowiednio - od dnia 12 lutego 2007 r. do dnia zapłaty należały się „jedne łączne
odsetki w wysokości 5% kwoty roszczenia”, zaś wskutek tego postanowienia należą
się odsetki „w wysokości 5% kwoty roszczenia w stosunku rocznym, a nie za cały
okres”. Sąd Apelacyjny zmieniając w ten sposób wyrok Sądu Okręgowego orzekł
też, zdaniem pozwanej, ponad żądanie pozwu, tj. naruszył art. 321 § 1 k.p.c.,
strona powodowa dochodziła bowiem umownych odsetek jedynie w wysokości
5% dochodzonej sumy od wskazanych dat, tj. bez odniesienia ich do skali roku.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według art. 352 k.c., sąd, który wydał wyrok, rozstrzyga postanowieniem
wątpliwości co do jego treści.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 7 lipca 2011 r., mimo mogących
się prima facie nasuwać na jego tle odmiennych wniosków, nie zapadło
z naruszeniem wymagania art. 352 k.p.c. nakazującego dokonanie wykładni przez
4
sąd, który wydał wyrok. Jak wiadomo, Sąd Apelacyjny w postanowieniu tym
zaznaczył, że dokonał wykładni wyroku Sądu Okręgowego z dnia 21 kwietnia
2010 r., jednakże ze względu na to, że Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji
pozwanej wyrokiem z dnia 23 marca 2011 r. oddalił jej apelację, przedmiotem
wykładni Sądu Apelacyjnego był w istocie wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia
23 marca 2011 r. Innymi słowy, Sąd Apelacyjny w postanowieniu z dnia 7 lipca
2011 r. wyjaśnił, jak rozumiał, wydając swój wyrok oddalający apelacje pozwanej
od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 21 kwietnia 2010 r., treść utrzymanego
w mocy wyroku Sądu Okręgowego w zakresie rozstrzygnięcia dotyczącego
odsetek. Tylko w ten sposób Sąd Apelacyjny mógł dokonać we wspomnianym
zakresie wykładni swego wyroku ograniczającego się do oddalenia apelacji
pozwanej.
Wyrażony w zażaleniu pogląd, że wykładnia orzeczenia, podobnie jak
sprostowanie orzeczenia, nie może prowadzić do nowego rozstrzygnięcia ani
uzupełnienia poprzedniego rozstrzygnięcia, jest niewątpliwie trafny
(zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia: 25 marca 1968 r., II PZ 21/68, LEX
nr 6303; 30 kwietnia 1970 r., II CZ 31/70, LEX nr 6727; 10 października 1978 r.,
IV CR 144/78, LEX nr 8137; 3 lipca 2003 r., I CZ 17/03, LEX nr 189397). Nie można
się jednak zgodzić ze skarżącą, że postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 7 lipca
2007 r. stanowiło niedopuszczalną w świetle art. 352 k.p.c. merytoryczną zmianę
wyroku Sądu Okręgowego z dnia 21 kwietnia 2010 r. co do istoty sprawy i tym
samym podlegało zgodnie z taką jego treścią zaskarżeniu skargą kasacyjną.
Odsetki za korzystanie przez pewien czas z cudzych pieniędzy muszą się
odnosić do jakiegoś okresu, tj. musi być ustalone, czy należą się za korzystanie
z danej sumy przez określony czas w stosunku rocznym, miesięcznym,
tygodniowym lub jakimś innym. Nie jest przy tym - oczywiście - obojętne, w jakim
stosunku czasowym one się należą, stosunek ten bowiem rzutuje w sposób
zasadniczy na rozmiar sumy odsetek.
Zawarte w zażaleniu twierdzenie pozwanej, że w wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 21 kwietnia 2010 r., od którego Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanej
wyrokiem z dnia 23 marca 2011 r., zasądzono od niej „jedne łączne odsetki”
5
w wysokości 5% kwoty głównej za cały okres od oznaczonych dat (12 stycznia
2007 r. i 12 lutego 2007 r.) do dnia zapłaty jest nie do zaakceptowania.
Tak zasądzona należność nie mogłaby być rozpatrywana w kategoriach odsetek
rozumianych jako rekompensata (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
10 lutego 2000 r., II CKN 725/98, OSNC 2000, nr 9, poz. 158) za korzystanie przez
pewien czas z cudzych pieniędzy. Stanowiłaby bowiem procentowo określoną
cześć sumy głównej, której wielkość byłaby niezależna od czasu korzystania
z sumy głównej. Kwota równa temu procentowi sumy głównej należałaby się stronie
pozwanej zarówno po upływie pierwszego dnia od oznaczonej daty (12 stycznia
2007 r. lub 12 lutego 2007 r.), jak i po upływie od niej nawet wielu lat (jeśliby tylko
nie doszło do przedawnienia i powołania się na nie przez pozwaną), a jak wyżej
zaznaczono, do istoty odsetek rozumianych jako rekompensata za korzystanie
przez pewien czas z cudzych pieniędzy należy to, że wielkość sumy należnych
odsetek zależy od czasu korzystania z cudzych pieniędzy.
Ponieważ między stronami było bezsporne, że dochodzona przez stronę
powodową i zasądzona na jej rzecz od pozwanej należność uboczna miała
charakter odsetek, zaś określone procentowo odsetki od sumy głównej mogą się -
jak wyjaśniono - należeć tylko w określonym stosunku czasowym (rocznym,
miesięcznym lub jakimś innym), a wyroki, które zapadły w sprawie, nie wskazywały
tego stosunku, powstała utrudniająca egzekucję niejasność, o jaki stosunek
czasowy w nich chodzi. Była to niejasność typowa dla wątpliwości, których
usuwaniu służy art. 352 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
20 grudnia 2000 r., V CKN 1589/00, LEX nr 558621).
Treść postanowienia Sądu Apelacyjna z dnia 7 lipca 2011 r. mieści się
w dopuszczalnych granicach orzeczenia w przedmiocie wykładni wyroku
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2003 r., I CZ 17/03).
Sąd Apelacyjny odwołując się do stanowiska zajmowanego przez skład orzekający
podczas rozpoznawania apelacji wyjaśnił, usuwając wątpliwość stojącą na
przeszkodzie wykonaniu rozstrzygnięcia w zakresie dotyczącym umownych
odsetek w wysokości 5%, że odsetki te zasądzono w stosunku rocznym.
Należy zaznaczyć, że zastrzeganie, a tym samym i zasądzanie odsetek w stosunku
rocznym jest typowym rozwiązaniem stosowanym w obrocie prawnym.
6
Warto również zauważyć, że obciążenie pozwanej odsetkami umownymi
w wysokości 5% w stosunku rocznym było dla niej korzystniejsze niż obciążenie jej
w takim stosunku odsetkami ustawowymi.
Nietrafny jest także podniesiony w zażaleniu zarzut naruszenia art. 321 § 1
k.p.c. Związanie granicami żądania pozwu nie wyklucza, jak się przyjmuje zarówno
w piśmiennictwie, jak i orzecznictwie, uwzględnienia przez sąd także niewyraźnie
lub niewłaściwie sformułowanego żądania pozwu, jeżeli tylko da się ustalić
rzeczywistą wolę powoda, a w okolicznościach sprawy brak danych, które mogłyby
wskazywać na inny zamiar strony powodowej niż żądanie zasądzenia wskazanych
w pozwie odsetek w stosunku rocznym.
Wobec tego, że orzeczenie Sądu Apelacyjnego z dnia 7 lipca 2011 r.
stanowiło, nie tylko z powodu swej nazwy, ale i treści, postanowienie w przedmiocie
wykładni wyroku, nie podlegało ono, zgodnie z art. 3981
§1 k.p.c. - jak trafnie przyjął
Sąd Apelacyjny w postanowieniu z dnia 12 października 2011 r. - zaskarżeniu
skargą kasacyjną.
Mając to na względzie, zażalenie pozwanej oddalono (art. 39814
w związku
z art. 3941
§ 3 k.p.c.), a o kosztach postępowania zażaleniowego rozstrzygnięto
stosownie do art. 98 w związku z art. 108 § 1, art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c. oraz
§ 6 pkt 5 i § 13 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 163,
poz. 1348 ze zm.).