III CSK 238/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:29-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CSK 238/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
w sprawie z powództwa E. N.
przeciwko B. B., P.S. i T. S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 8 marca 2012 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 25 maja 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Powód E. N. dochodził od pozwanych B. B., P. S. i T. S. kwoty 75 551,84 zł
na podstawie art. 299 k.s.h., ponieważ pozwani ci byli członkami spółki z o.o., nie
zgłosili we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości tej spółki, a egzekucja
należności wobec niej okazała się bezskuteczna.
Sąd Rejonowy uwzględnił żądanie powoda wobec dwóch pierwszych
pozwanych, bowiem bieg przedawnienia roszczenia wobec nich rozpoczął się
w dniu 18 lipca 2003 r., a okres przedawnienia należało określić zgodnie z art. 2
ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. (Dz. U. nr 80, poz. 538), gdyż czyn pozwanych
stanowił występek. Powództwo zostało oddalone wobec T. S. z powodu braku
przesłanek roszczenia z art. 299 k.s.h.
Sąd Rejonowy ustalił, że dwaj pierwsi pozwani - jako członkowie zarządu
zadłużonej spółki - nie złożyli wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie
i w związku z tym można im było przypisać występek określony w art. 586 k.s.h,
a także - występek przewidziany w art. 301 § 3 k.k. z 1997 r. Pozwani złożyli
wniosek o wszczęcie postępowania układowego w dniu 16 czerwca 1999 r.
i postępowanie to zakończyło się postanowieniem z dnia 30 marca 2000 r.;
postanowienie to uprawomocniło się po odrzuceniu zażalenia pozwanych z dnia
26 czerwca 2000 r. W chwili zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki
toczyło się już postępowanie w sprawie otwarcia układu. Ostatecznie oddalono
wniosek pozwanych o ogłoszenie upadłości z powodu braku wystarczającego
majątku spółki.
Sąd Okręgowym oddalił apelację powoda, natomiast - uwzględniając
apelację pozwanych B. B. i P. S. - zmienił zaskarżony wyrok i powództwo oddalił.
Przyjmując odszkodowawczy charakter odpowiedzialności pozwanych, Sąd ten
stwierdził, że zarzut przedawnienia roszczenia odszkodowawczego powoda,
podnoszony przez pozwanych, powinien być rozważany przy zastosowaniu art.
4421
§ 2 k.c. Zastosowanie tego przepisu, przewidującego dłuższy termin
przedawnienia, zależy od istnienia po stronie pozwanych członków zarządu
przestępstwa określonego w art. 586 k.s.h. lub w art. 301 § 3 k.k. W ocenie Sądu,
nie było jednak podstaw do przypisywania pozwanym przestępstwa przewidzianego
3
w art. 586 k.s.h. Zgłoszenie nieprawidłowego (nieskutecznego prawnie) wniosku
o upadłość, dokonane w ustawowym terminie, nie może stanowić przestępstwa
przewidzianego w tym przepisie. Nie wykazano tu także winy pozwanych w jego
popełnieniu. Nie było też podstaw do przypisania pozwanym przestępstwa
niegospodarności opisanego w art. 301 § 3 k.k. z 1997 r. Sąd w postępowaniu
cywilnym może samodzielnie określić to, czy strona pozwana popełniła
przestępstwo i - stosownie do tych ustaleń - określić termin przedawnienia
roszczenia o naprawienie szkody (art. 4421
§ 2 k.c.). Nie ma w tym przypadku
znaczenia kwestia tzw. przedawnienia karalności (art. 101 § 1 pkt 4 k.k.).
Niemożność przypisania pozwanym przestępstwa określonego w art. 586 k.s.h.
i art. 301 § 3 k.k. powoduje przedawnienie roszczenia powoda skierowanego
wobec nich na postawie art. 299 § 1 k.s.h. (art. 4421
§ 1 k.c.).
W skardze kasacyjnej powoda podniesiono zarzuty naruszenia art.
586 k.s.h., art. 301 kodeksu handlowego z 1934 r., art. 301 § 3 k.k. z 1997 r. i art.
4421
k.c. Wskazywano także ogólnie na „naruszenie przepisów postępowania”.
Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa
wobec wszystkich pozwanych, ewentualnie - uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ogólnie ujęty zarzut „naruszenia przepisów postępowania „ bez wskazania
odpowiednich przepisów (k.p.c.) jako niewłaściwie podniesiony w świetle art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c., nie może być oczywiście brany pod uwagę w postępowaniu
kasacyjnym. Wskazane zatem w skardze zarzuty naruszenia prawa materialnego
mogą być rozpatrywane przy założeniu ustaleń faktycznych dokonanych przez
Sądy meriti (art. 3983
§ 3 k.p.c.).
W rozpatrywanej sprawie ma zastosowanie art. 299 k.s.h. jako podstawa
prawna roszczenia powoda. Wniosek taki usprawiedliwiają przepisy art. 612 k.s.h.
i art. 620 § 1 k.s.h. Nieskuteczność egzekucji wobec spółki z o.o. pojawiła się
w 2006 r., a powód wystąpił z powództwem na podstawie art. 299 k.s.h. w 2009 r.
Zakładając trafnie odszkodowawczy charakter odpowiedzialności członków
zarządu, Sąd Okręgowy rozważał, czy doszło do przedawnienia się roszczenia
4
powoda w świetle przepisów o przedawnieniu roszczeń deliktowych, tj. art. 4421
k.c., obowiązującego od dnia 10 sierpnia 2007 r.
W danej sprawie spór koncentrował się na prawnej kwalifikacji
zachowania się pozwanych członków zarządu (ich czynu), polegającego na
niezgłoszeniu w czasie właściwym wniosku o ogłoszenie upadłości w rozumieniu
art. 299 § 2 k.s.h. Chodziło mianowicie o to, czy takie zachowanie się miało cechy
występku określonego w art. 301 § 3 k.k. z 1997 r. lub w art. 586 k.s.h.
(jego odpowiedniku - art. 301 kodeksu handlowego z 1934 r.), a więc tzw. deliktu
kwalifikowanego, przesądzającego odpowiednio dłuższy okres przedawnienia
roszczenia wynikającego z art. 299 k.s.h. (art. 4421
§ 2 k.c.). W skardze kasacyjnej
powód - zarzucając naruszenie art. 586 k.s.h i art. 301 § 3 k.k. z 1997 r. -
podtrzymuje swoje stanowisko o popełnieniu przez pozwanych występku
przewidzianego w art. 301 § 3 k.k. (w 1999 r.) i określonego w art. 301 kodeksu
handlowego z 1934 r. (odpowiednika obecnego art. 586 k.s.h.).
Rzecz jasna, niezgłoszenie przez zobowiązanych członków zarządu
wniosku o upadłość zadłużonej spółki w czasie właściwym w rozumieniu art. 299
§ 2 k.s.h. może być niekiedy kwalifikowane jako występek określony w art. 586
k.s.h. (art. 301 kodeksu handlowego z 1934 r.) lub w art. 301 § 3 k.k. (por. np.
wyrok SN z dnia 22 czerwca 2005 r., III CK 678/04, nie publ.; wyrok SN z dnia
14 września 2007 r., II UK 24/07, OSNP 2008, z. 21-22, poz. 324; postanowienie
SN z dnia 25 marca 2010 r., IV KK 315/09, OSNKU 2010, z. 8, poz. 67; tamże
wywód o charakterze i czasie popełnienia przestępstwa z art. 586 k.s.h.).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zdecydowanie dominuje stanowisko, że sąd
rozpoznający sprawę może na podstawie zebranego materiału faktycznego ocenić
zachowanie się pozwanego w omawianym zakresie jako zachowanie się noszące
znamiona przestępstwa, gdy powstaje kwestia prawnej kwalifikacji takiego
zachowania się jako zdarzenia istotnego dla określenia biegu przedawnienia
roszczenia o naprawienie szkody (art. 442 k.c., art. 4421
§ 2 k.c; zob. np. wyrok SN
z dnia 18 grudnia 2008 r., III CSK 193/08 nie publ.; uchwała 7 sędziów SN z dnia
21 listopada 1967 r., III PZP 34/67, OSNC 1968, z. 6, poz. 94; wyrok SN z dnia
5 maja 2009 r., I PK 13/09, OSNP 2011, z.1-2, poz. 4).
5
Należy stwierdzić, że wbrew stanowisku skarżącego, szeroko
motywowanym w skardze, w świetle ustaleń faktycznych obu Sądów meriti
(art. 3983
§ 3 k.p.c.) nie było jednak podstaw do przyjętej przez Sąd Okręgowy
oceny, iż niezgłoszenie przez pozwanych wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie
właściwym w rozumieniu art. 299 § 2 k.s.h. powinno być kwalifikowane jako
przestępstwo, opisane w art. 301 kodeksu handlowego z 1934 r. lub w art. 301 § 3
k.k. Nie było zatem podstaw do przyjmowania dłuższego terminu przedawnienia
roszczenia powoda o naprawienie szkody (art. 299 § 1 k.s.h. w zw. z art. 4421
§ 2
k.c.). Zarzuty naruszenia art. 586 k.s.h., art. 301 kodeksu handlowego z 1934 r.,
art. 301 § 3 z 1997 r. oraz art. 4421
§ 2 k.c. należy zatem uznać za chybione.
Sąd Rejonowy oddalił powództwo wobec pozwanego T. S. dlatego,
ponieważ nie zachodziły wobec tego pozwanego przesłanki odpowiedzialności
na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. (został on wykreślony z rejestru jako członek
zarządu we wrześniu 1999 r.; s. 2 uzasadnienia zaskarżonego wyroku). Oddalenie
apelacji powoda przez Sąd Okręgowy (pkt III zaskarżonego wyroku) nastąpiło
właśnie w zakresie dotyczącym wspomnianego pozwanego. Jeżeli doszło do
zmiany wyroku Sądu pierwszej instancji i oddalenia powództwa wobec pozostałych
obojga pozwanych, to stało się tak w wyniku uwzględnienia zarzutu przedawnienia
roszczenia podniesionego przez tych pozwanych. Kwestionowanie zatem
rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w skardze kasacyjnej także w odniesieniu do
pozwanego T. S. (powód zaskarżył cały wyrok) z powołaniem się na zarzuty
naruszenia przepisów dotyczących przedawnienia (art. 4421
k.c.) nie mogło również
odnieść skutku prawnego.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy oddalił skargę jako
nieuzasadnioną (art. 39814
k.p.c.).
jw
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
w sprawie z powództwa E. N.
przeciwko B. B., P.S. i T. S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 8 marca 2012 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 25 maja 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Powód E. N. dochodził od pozwanych B. B., P. S. i T. S. kwoty 75 551,84 zł
na podstawie art. 299 k.s.h., ponieważ pozwani ci byli członkami spółki z o.o., nie
zgłosili we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości tej spółki, a egzekucja
należności wobec niej okazała się bezskuteczna.
Sąd Rejonowy uwzględnił żądanie powoda wobec dwóch pierwszych
pozwanych, bowiem bieg przedawnienia roszczenia wobec nich rozpoczął się
w dniu 18 lipca 2003 r., a okres przedawnienia należało określić zgodnie z art. 2
ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. (Dz. U. nr 80, poz. 538), gdyż czyn pozwanych
stanowił występek. Powództwo zostało oddalone wobec T. S. z powodu braku
przesłanek roszczenia z art. 299 k.s.h.
Sąd Rejonowy ustalił, że dwaj pierwsi pozwani - jako członkowie zarządu
zadłużonej spółki - nie złożyli wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie
i w związku z tym można im było przypisać występek określony w art. 586 k.s.h,
a także - występek przewidziany w art. 301 § 3 k.k. z 1997 r. Pozwani złożyli
wniosek o wszczęcie postępowania układowego w dniu 16 czerwca 1999 r.
i postępowanie to zakończyło się postanowieniem z dnia 30 marca 2000 r.;
postanowienie to uprawomocniło się po odrzuceniu zażalenia pozwanych z dnia
26 czerwca 2000 r. W chwili zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki
toczyło się już postępowanie w sprawie otwarcia układu. Ostatecznie oddalono
wniosek pozwanych o ogłoszenie upadłości z powodu braku wystarczającego
majątku spółki.
Sąd Okręgowym oddalił apelację powoda, natomiast - uwzględniając
apelację pozwanych B. B. i P. S. - zmienił zaskarżony wyrok i powództwo oddalił.
Przyjmując odszkodowawczy charakter odpowiedzialności pozwanych, Sąd ten
stwierdził, że zarzut przedawnienia roszczenia odszkodowawczego powoda,
podnoszony przez pozwanych, powinien być rozważany przy zastosowaniu art.
4421
§ 2 k.c. Zastosowanie tego przepisu, przewidującego dłuższy termin
przedawnienia, zależy od istnienia po stronie pozwanych członków zarządu
przestępstwa określonego w art. 586 k.s.h. lub w art. 301 § 3 k.k. W ocenie Sądu,
nie było jednak podstaw do przypisywania pozwanym przestępstwa przewidzianego
3
w art. 586 k.s.h. Zgłoszenie nieprawidłowego (nieskutecznego prawnie) wniosku
o upadłość, dokonane w ustawowym terminie, nie może stanowić przestępstwa
przewidzianego w tym przepisie. Nie wykazano tu także winy pozwanych w jego
popełnieniu. Nie było też podstaw do przypisania pozwanym przestępstwa
niegospodarności opisanego w art. 301 § 3 k.k. z 1997 r. Sąd w postępowaniu
cywilnym może samodzielnie określić to, czy strona pozwana popełniła
przestępstwo i - stosownie do tych ustaleń - określić termin przedawnienia
roszczenia o naprawienie szkody (art. 4421
§ 2 k.c.). Nie ma w tym przypadku
znaczenia kwestia tzw. przedawnienia karalności (art. 101 § 1 pkt 4 k.k.).
Niemożność przypisania pozwanym przestępstwa określonego w art. 586 k.s.h.
i art. 301 § 3 k.k. powoduje przedawnienie roszczenia powoda skierowanego
wobec nich na postawie art. 299 § 1 k.s.h. (art. 4421
§ 1 k.c.).
W skardze kasacyjnej powoda podniesiono zarzuty naruszenia art.
586 k.s.h., art. 301 kodeksu handlowego z 1934 r., art. 301 § 3 k.k. z 1997 r. i art.
4421
k.c. Wskazywano także ogólnie na „naruszenie przepisów postępowania”.
Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa
wobec wszystkich pozwanych, ewentualnie - uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ogólnie ujęty zarzut „naruszenia przepisów postępowania „ bez wskazania
odpowiednich przepisów (k.p.c.) jako niewłaściwie podniesiony w świetle art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c., nie może być oczywiście brany pod uwagę w postępowaniu
kasacyjnym. Wskazane zatem w skardze zarzuty naruszenia prawa materialnego
mogą być rozpatrywane przy założeniu ustaleń faktycznych dokonanych przez
Sądy meriti (art. 3983
§ 3 k.p.c.).
W rozpatrywanej sprawie ma zastosowanie art. 299 k.s.h. jako podstawa
prawna roszczenia powoda. Wniosek taki usprawiedliwiają przepisy art. 612 k.s.h.
i art. 620 § 1 k.s.h. Nieskuteczność egzekucji wobec spółki z o.o. pojawiła się
w 2006 r., a powód wystąpił z powództwem na podstawie art. 299 k.s.h. w 2009 r.
Zakładając trafnie odszkodowawczy charakter odpowiedzialności członków
zarządu, Sąd Okręgowy rozważał, czy doszło do przedawnienia się roszczenia
4
powoda w świetle przepisów o przedawnieniu roszczeń deliktowych, tj. art. 4421
k.c., obowiązującego od dnia 10 sierpnia 2007 r.
W danej sprawie spór koncentrował się na prawnej kwalifikacji
zachowania się pozwanych członków zarządu (ich czynu), polegającego na
niezgłoszeniu w czasie właściwym wniosku o ogłoszenie upadłości w rozumieniu
art. 299 § 2 k.s.h. Chodziło mianowicie o to, czy takie zachowanie się miało cechy
występku określonego w art. 301 § 3 k.k. z 1997 r. lub w art. 586 k.s.h.
(jego odpowiedniku - art. 301 kodeksu handlowego z 1934 r.), a więc tzw. deliktu
kwalifikowanego, przesądzającego odpowiednio dłuższy okres przedawnienia
roszczenia wynikającego z art. 299 k.s.h. (art. 4421
§ 2 k.c.). W skardze kasacyjnej
powód - zarzucając naruszenie art. 586 k.s.h i art. 301 § 3 k.k. z 1997 r. -
podtrzymuje swoje stanowisko o popełnieniu przez pozwanych występku
przewidzianego w art. 301 § 3 k.k. (w 1999 r.) i określonego w art. 301 kodeksu
handlowego z 1934 r. (odpowiednika obecnego art. 586 k.s.h.).
Rzecz jasna, niezgłoszenie przez zobowiązanych członków zarządu
wniosku o upadłość zadłużonej spółki w czasie właściwym w rozumieniu art. 299
§ 2 k.s.h. może być niekiedy kwalifikowane jako występek określony w art. 586
k.s.h. (art. 301 kodeksu handlowego z 1934 r.) lub w art. 301 § 3 k.k. (por. np.
wyrok SN z dnia 22 czerwca 2005 r., III CK 678/04, nie publ.; wyrok SN z dnia
14 września 2007 r., II UK 24/07, OSNP 2008, z. 21-22, poz. 324; postanowienie
SN z dnia 25 marca 2010 r., IV KK 315/09, OSNKU 2010, z. 8, poz. 67; tamże
wywód o charakterze i czasie popełnienia przestępstwa z art. 586 k.s.h.).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zdecydowanie dominuje stanowisko, że sąd
rozpoznający sprawę może na podstawie zebranego materiału faktycznego ocenić
zachowanie się pozwanego w omawianym zakresie jako zachowanie się noszące
znamiona przestępstwa, gdy powstaje kwestia prawnej kwalifikacji takiego
zachowania się jako zdarzenia istotnego dla określenia biegu przedawnienia
roszczenia o naprawienie szkody (art. 442 k.c., art. 4421
§ 2 k.c; zob. np. wyrok SN
z dnia 18 grudnia 2008 r., III CSK 193/08 nie publ.; uchwała 7 sędziów SN z dnia
21 listopada 1967 r., III PZP 34/67, OSNC 1968, z. 6, poz. 94; wyrok SN z dnia
5 maja 2009 r., I PK 13/09, OSNP 2011, z.1-2, poz. 4).
5
Należy stwierdzić, że wbrew stanowisku skarżącego, szeroko
motywowanym w skardze, w świetle ustaleń faktycznych obu Sądów meriti
(art. 3983
§ 3 k.p.c.) nie było jednak podstaw do przyjętej przez Sąd Okręgowy
oceny, iż niezgłoszenie przez pozwanych wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie
właściwym w rozumieniu art. 299 § 2 k.s.h. powinno być kwalifikowane jako
przestępstwo, opisane w art. 301 kodeksu handlowego z 1934 r. lub w art. 301 § 3
k.k. Nie było zatem podstaw do przyjmowania dłuższego terminu przedawnienia
roszczenia powoda o naprawienie szkody (art. 299 § 1 k.s.h. w zw. z art. 4421
§ 2
k.c.). Zarzuty naruszenia art. 586 k.s.h., art. 301 kodeksu handlowego z 1934 r.,
art. 301 § 3 z 1997 r. oraz art. 4421
§ 2 k.c. należy zatem uznać za chybione.
Sąd Rejonowy oddalił powództwo wobec pozwanego T. S. dlatego,
ponieważ nie zachodziły wobec tego pozwanego przesłanki odpowiedzialności
na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. (został on wykreślony z rejestru jako członek
zarządu we wrześniu 1999 r.; s. 2 uzasadnienia zaskarżonego wyroku). Oddalenie
apelacji powoda przez Sąd Okręgowy (pkt III zaskarżonego wyroku) nastąpiło
właśnie w zakresie dotyczącym wspomnianego pozwanego. Jeżeli doszło do
zmiany wyroku Sądu pierwszej instancji i oddalenia powództwa wobec pozostałych
obojga pozwanych, to stało się tak w wyniku uwzględnienia zarzutu przedawnienia
roszczenia podniesionego przez tych pozwanych. Kwestionowanie zatem
rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w skardze kasacyjnej także w odniesieniu do
pozwanego T. S. (powód zaskarżył cały wyrok) z powołaniem się na zarzuty
naruszenia przepisów dotyczących przedawnienia (art. 4421
k.c.) nie mogło również
odnieść skutku prawnego.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy oddalił skargę jako
nieuzasadnioną (art. 39814
k.p.c.).
jw