Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 4/12
POSTANOWIENIE
Dnia 15 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Romualda Spyt (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Roman Kuczyński
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z wniosku Z. W.
przeciwko Dyrektorowi Wojskowego Biura Emerytalnego w W.
o wysokość emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 15 marca 2012 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 września 2011 r.,
1. uchyla zaskarżone postanowienie,
2. zasądza od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego na rzecz
adwokata G. K. kwotę 120 zł tytułem kosztów pomocy prawnej
udzielonej ubezpieczonemu z urzędu.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w sprawie z
odwołania Z. W. przeciwko Dyrektorowi Wojskowego Biura Emerytalnego w W. o
wysokość emerytury, w dniu 20 września 2011 r. postanowił, na podstawie art. 49 §
1 ustawy z dnia 7 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr
98, poz. 1070 ze zm. – powoływanej dalej jako u.s.p.), wymierzyć Z. W. karę
porządkową grzywny w wysokości 3.000 zł za ubliżenie w pismach nadesłanych w
2
dniach 25 lipca 2011 r., 28 lipca 2011 r. i 30 sierpnia 2011 r. powadze Sądu przez
użycie słów obraźliwych i znieważających Sąd i sędziów.
W uzasadnieniu Sąd przytoczył wyrażenia i zwroty zawarte w przywołanych
pismach procesowych i wskazał, że Z. W. był już wcześniej ukarany grzywną za
niestosowne sformułowania zawarte w pismach kierowanych do Sądu
Okręgowego, lecz nie powstrzymało go to od takich właśnie sformułowań w
aktualnie złożonych do Sądu Apelacyjnego pismach.
Ubezpieczony zaskarżył to postanowienie zażaleniem w całości, zarzucając
mu błędną wykładnię przepisu art. 49 § 1 ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych, poprzez przyjęcie, że przepis ten stanowi podstawę do
zastosowania wobec Z. W. restrykcji porządkowych przewidzianych w nim za
użycie w pismach skierowanych do Sądu słów i wyrażeń obraźliwych, mogących
znieważyć Sąd i sędziów.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że kary porządkowe określone w
przepisie art. 49 § 1 u.s.p. mogą być stosowane tylko wobec osób obecnych w
czasie i miejscu wykonywania czynności sądowych, gdy osoby te bądź to naruszają
powagę, spokój lub porządek tych czynności, bądź to ubliżają sądowi, innemu
organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w tej czynności, niezależnie
od tego, w jakiej formie to czynią. Kar tych nie stosuje się natomiast do czynów, co
prawda naruszających dobra chronione przepisem art. 49 § 1 wskazanej wyżej
ustawy, dokonanych jednak poza miejscem i czasem rozprawy, posiedzenia lub
innej czynności sądowej, w tym w szczególności w formie pisma złożonego do
sądu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione, albowiem mimo drastycznie nagannej i
zasługującej na potępienie formy pism składnych przez ubezpieczonego,
składających się w zasadzie z samych inwektyw, swoją treścią wypełniających
znamiona czynu zabronionego, nie było podstaw do zastosowania kary
porządkowej grzywny.
3
W orzecznictwie Sądu Najwyższego istniała rozbieżność w wykładni art. 49
§ 1 u.s.p. W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2004 r., I PZ
115/03 (OSNP 2005 nr 2, poz. 23) stwierdzono, że powyższy przepis dotyczy
także przypadku ubliżenia sądowi na piśmie, natomiast w uchwale z dnia 25 marca
2003 r., I KZP 1/03 (OSNKW 2003 nr 3-4, poz. 26), Sąd Najwyższy wyraził pogląd,
że nie ma on zastosowania w wypadku naruszenia w piśmie powagi czynności
sądowych albo ubliżenia w piśmie skierowanym do sądu temu organowi, innemu
organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie. W związku z
powyższym Rzecznik Praw Obywatelskich, na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 4 ustawy
z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. z 2001 r. Nr 14,
poz. 147 ze zm.) oraz art. 60 § 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie
Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.), wystąpił z wnioskiem do Sądu
Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie wątpliwości
interpretacyjnych powyższego przepisu. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu
sędziów w uchwale z dnia 26 października 2011 r., I KZP 8/11 (OSNKW 2011 nr
10, poz. 87) stwierdził, że kary porządkowe określone w art. 49 § 1 ustawy - Prawo
o ustroju sądów powszechnych mogą być stosowane tylko wobec osób obecnych w
czasie i miejscu wykonywania czynności sądowych, gdy osoby te bądź to naruszają
powagę, spokój lub porządek tych czynności, bądź to ubliżają sądowi, innemu
organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w tej czynności, niezależnie
od tego, w jakiej formie to czynią. Kar tych nie stosuje się natomiast do czynów co
prawda naruszających dobra chronione przepisem art. 49 § 1 wskazanej wyżej
ustawy, dokonanych jednak poza miejscem i czasem rozprawy, posiedzenia lub
innej czynności sądowej, w tym w szczególności w formie pisma złożonego do
sądu. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy wskazał między innymi, że
interpretacja gramatyczna zwrotu "ubliżanie sądowi, innemu organowi
państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie", prowadzona w ścisłym
połączeniu z kontekstem ewolucyjnym, w jakim zwrot ten był używany na gruncie
ustaw ustrojowych polskiego sądownictwa powszechnego, a nadto z wykładnią
systemową systematyczną oraz funkcjonalną, prowadzą do wniosku, że także na
gruncie art. 49 § 1 u.s.p. przyjąć należy, iż istota unormowań składających się na
"policję sesyjną" sprowadza się do doraźnego utrzymania powagi sądu, co jest
4
potrzebne i możliwe jedynie wtedy, gdy określone w tym przepisie kary porządkowe
zapewniają możliwość natychmiastowego reagowania przez sąd orzekający na
naruszenia powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżanie
sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w rozprawie,
posiedzeniu albo w innej czynności procesowej z udziałem sądu. Zatem kary
porządkowe określone w art. 49 § 1 u.s.p. mogą być stosowane tylko wobec osób
obecnych w czasie i miejscu wykonywania czynności sądowych, gdy osoby te bądź
to naruszają powagę, spokój lub porządek tych czynności, bądź to ubliżają sądowi,
innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w tej czynności. Nie
znajdują one natomiast zastosowania do czynów co prawda naruszających dobra
chronione w art. 49 § 1 u.s.p., które to czyny jednakże zostały dokonane poza
miejscem i czasem rozprawy, posiedzenia lub innej czynności sądowej. Warunkiem
niezbędnym zastosowania tego szczególnego rodzaju represji, jaką stanowi kara
porządkowa, jest to, aby naganne zachowanie nastąpiło podczas czynności
sądowych. Nie jest więc możliwe wymierzanie kar porządkowych na podstawie art.
49 § 1 u.s.p. nawet za czyny, których sprawca dopuścił się w gmachu sądu (np. w
sekretariacie lub w gabinecie sędziego), ale poza tokiem rozprawy, posiedzenia lub
innej czynności sądowej. Przepis ten nie ma więc także zastosowania w wypadku
naruszenia powagi czynności sądowych albo ubliżenia sądowi, innemu organowi
państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie w piśmie skierowanym do
sądu. Nie ma przy tym znaczenia, czy pismo to zostało złożone do akt sprawy z
intencją jego ujawnienia podczas czynności sądowej, czy bez takiej intencji.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39816
§ 1 k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania
zażaleniowego orzeczono po myśli § 19 i 29 w związku z § 13 ust. 2 pkt 2 w
związku z § 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz.
1348 ze zm.) – biorąc pod uwagę, że przepisy art. 49 i 50 u.s.p., regulujące
postępowanie w zakresie wydawania przez sąd postanowień o ukaraniu karą
porządkową są uregulowaniami o charakterze uniwersalnym, obowiązującymi we
wszystkich postępowaniach sądowych, przy wykonywaniu wszelkich czynności
5
procesowych. Mają one publicznoprawny, ściśle porządkowy charakter, w związku
z czym wydawane na ich podstawie postanowienia podejmowane są niezależnie od
przebiegu i zaawansowania postępowania rozpoznawczego, w oderwaniu od
toczącej się sprawy, a nawet poza jej ramami. Nie ma więc podstaw, aby kosztami
wywołanymi w tych sprawach obciążać stronę przeciwną.