Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 85/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 kwietnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jerzy Kwaśniewski
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa Wojciecha R.
przeciwko Syndykowi Masy Upadłości Hut Szkła K. Spółce Akcyjnej w upadłości
likwidacyjnej
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 4 kwietnia 2012 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 29 marca 2011 r.,
oddala skargę i zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej
kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Powód Wojciech R. w sprawie przeciwko syndykowi Masy Upadłości Hut
Szkła K. Spółce Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej o zapłatę wniósł skargę
kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 29 marca 2011 r. Zaskarżonym wyrokiem oddalono jego apelację od wyroku
Sądu Rejonowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 października
2010 r., , którym oddalono powództwo. Wyrok Sądu Rejonowego został wydany w
następstwie sprzeciwu strony pozwanej od nakazu zapłaty wydanego 15 lipca 2009
r., którym Sąd Rejonowy nakazał stronie pozwanej zapłacić powodowi kwotę
33.021 zł z odsetkami oraz orzekł o kosztach sądowych.
Sądy ustaliły, że powód dnia 22 stycznia 2009 r. zawarł z Hutami Szkła „K.”
Spółką Akcyjną umowę o pracę na czas nieokreślony i został powołany na
stanowisko wiceprezesa zarządu za wynagrodzeniem miesięcznym 22.500 zł. Jako
wiceprezes zarządu powód faktycznie wykonywał funkcję dyrektora finansowego.
Do jego obowiązków należały między innymi negocjacje z wierzycielami, w
szczególności z bankami. Zadaniem powoda było wyprowadzenie Zakładu z
trudności finansowych. Zadanie to nie powiodło się i złożony został wniosek o
ogłoszenie upadłości Spółki. Po jego złożeniu powód został odwołany z zarządu
Spółki i tego samego dnia wypowiedziano mu umowę zawartą w dniu 22 stycznia
2009 r. z trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia, który upłynął 30 czerwca 2009
r. Przyczyną wypowiedzenia było odwołanie go z pełnionej funkcji. Jednocześnie
pracodawca zwolnił powoda z obowiązku świadczenia pracy od dnia 6 marca 2009
r. do dnia rozwiązania umowy o pracę. Tego samego – 6 marca 2009 r. - powód
został zatrudniony w Spółce na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w
pełnym wymiarze czasu pracy na tych samych warunkach płacowych z dodatkową
premią w kwocie 200.000 zł za doprowadzenie do układu z wierzycielami.
Zadaniem powoda było kontynuowanie negocjacji z nimi. Jego obowiązki służbowe
pokrywały się zatem w całości z częścią jego dotychczasowych zadań. Umowę tę
za pracodawcę podpisał jednoosobowo Prezes zarządu pozwanej.
Powód dochodził w sprawie zapłaty wynagrodzenia z umowy o pracę
zawartej w dniu 6 marca 2009 r. Powód nie dochodził wypłaty premii z tej umowy.
3
Sąd Rejonowy oddalając powództwo wskazał, że umowa z której powód
żądał wynagrodzenia dotknięta jest nieważnością gdyż stanowiła czynność
przekraczającą zakres zwykłego zarządu, a nadto jest bezskuteczna w stosunku do
masy upadłości z uwagi na naruszenie art. 127 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003
r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz.
1361 ze zm.).
Sąd Okręgowy uznając, że wyrok Sądu pierwszej instancji odpowiada
ustaleniom faktycznym i prawu, nie podzielił jednak jego argumentacji. Wskazał, że
umowa o pracę pomiędzy powodem a pozwanym z dnia 6 marca 2009 r. była od
samego początku umową nieważną, zawartą z naruszeniem prawa, sprzeczną z jej
społeczno-gospodarczym przeznaczeniem i naruszającą zarazem zasady
współżycia społecznego. Sąd Okręgowy uznał, że umowa ta naruszała § 13 ust. 2
statutu Spółki, który stanowi, że dla zaciągnięcia zobowiązania, którego wartość
przekracza 1% kapitału zakładowego konieczne jest współdziałanie co najmniej
dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. W
niniejszej sprawie o ile zawarcie umowy o pracę z powodem można uznać za
działanie w ramach czynności zwykłego zarządu, to już przyznanie powodowi
premii w kwocie 200.000 zł tj. w kwocie przewyższającej 1% kapitału zakładowego
Spółki za taką czynność nie może być uznana. Sprzeczne z prawem było zatem
zawarcie tej umowy z powodem wyłącznie przez Prezesa zarządu pozwanej.
Niezależnie jednak od tego umowa ta była sprzeczna ze społeczno-gospodarczym
jej przeznaczeniem i rażąco naruszała zasady współżycia społecznego. W ocenie
Sądu niezrozumiałe było zawarcie z powodem tej umowy skoro obowiązki z niej
wynikające mógł on wykonywać w okresie wypowiedzenia na podstawie umowy o
pracę z dnia 22 stycznia 2009 r. Zwolnienie powoda z obowiązku świadczenia
pracy wynikającego z umowy z dnia 22 stycznia 2009 r. i zawarcie umowy, na mocy
której miał wykonywać te same czynności było niczym nieuzasadnione. De facto
powodowało to, że powód otrzymywałby z tego samego tytułu podwójne
wynagrodzenie i to w sytuacji, w której stan finansowy Spółki był krytyczny.
Zawarcie z powodem spornej umowy stanowiło decyzję godzącą w podstawowe
interesy pozwanej Spółki.
4
W skardze kasacyjnej powód zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie:
art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. w związku z § 13 ust. 2 statutu Spółki w
związku z art. 6 k.c., art. 5 k.c. i art. 8 k.p. w związku z art. 300 k.p., art. 58 § 2 k.c.
w związku z art. 300 k.p., art. 18 k.p. oraz art. 117 § 2 k.p. Wniósł o jego uchylenie i
orzeczenie co do istoty sprawy przez uwzględnienie powództwa w całości i
zasądzenie na jego rzecz od pozwanej kwoty 49 990 zł z odsetkami; względnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu, ewentualnie także uchylenie w całości wyroku Sądu
Rejonowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temuż Sądowi wraz
z pozostawieniem tym Sądom rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego. Skarżący wniósł ponadto o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz
kosztów postępowania kasacyjnego.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strona pozwana wniosła o jej oddalenie
w całości i zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów postępowania, w tym
kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna pomimo częściowo właściwej argumentacji jest
bezzasadna. Sąd Najwyższy podziela bowiem ogólne stwierdzenie Sądu
Okręgowego, iż umowa o pracę zawarta pomiędzy powodem a stroną pozwaną
dnia 6 marca 2009 r. jest nieważna.
Zgodnie z art. 58 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p. nieważna jest czynność
prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Umowę o pracę z dnia 6
marca 2009 r. należało zaś ocenić jako sprzeczną z tymi zasadami. Sąd Najwyższy
podziela bowiem ocenę Sądu Okręgowego, iż niczym nieuzasadnione było
zawarcie z powodem umowy o pracę, na mocy której miał on świadczyć na rzecz
pracodawcy czynności, do których wykonywania był już zobowiązany i za które był
wynagradzany z tytułu wiążącej go z pracodawcą wcześniejszej umowy o pracę, a
których nie wykonywał tylko dlatego, że pracodawca w okresie biegu
wypowiedzenia zwolnił go z obowiązku świadczenia pracy. W praktyce
powodowałoby to, iż powód byłby wynagradzany podwójnie za wykonywanie
5
węższego zakresu obowiązków i to w sytuacji, w której stan finansowy pozwanej
Spółki był bardzo zły - była ona postawiona w stan upadłości likwidacyjnej i nie była
w stanie realizować wypłat wynagrodzenia dla pracowników. Tolerowanie takiego
stanu rzeczy godziłoby w mające doniosłość prawną zasady przyzwoitości
obowiązujące w społeczeństwie. Taka ocena w żadnym razie nie narusza zasady
uprzywilejowania pracownika wysłowionej w art. 18 k.p., ani zasady z art. 117 § 2
k.p. Zasada uprzywilejowania pracownika (art. 18 k.p.) nie może być bowiem
pojmowana, jak to czyni powód, w sposób uproszczony, prowadzący do tego, że
każde ponadstandardowe przywileje pracownika należałoby w jej obliczu uznać za
obowiązujące. Gdyby zasadę tę pojmować w taki sposób, to należałoby uznać, że
w odniesieniu do postanowień umów o pracę w ogóle wyłączona jest sankcja
nieważności z art. 58 k.c. jako sprzeczna z zasadami prawa pracy (art. 300 k.p.),
czemu przeczy utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego (por. między innymi
wyroki: z dnia 7 sierpnia 2001 r., I PKN 563/00, OSNAPiUS 2002, nr 4, poz. 90
oraz dnia 21 lipca 2009 r., II PK 21/09, OSNP 2011, nr 5-6, poz. 75). Niezrozumiałe
jest także twierdzenie powoda, iż wraz z uznaniem za nieważną umowy o pracę z
dnia 6 marca 2009 r. zostało na niego przerzucone ryzyko gospodarcze
działalności pracodawcy (art. 117 § 2 k.p.).
Rację ma natomiast skarżący, że o nieważności czynności prawnej nie może
stanowić jej sprzeczność ze społeczo-gospodarczym przeznaczeniem, gdyż taka
przesłanka nieważności nie została wysłowiona w żadnym przepisie prawa.
Umknęło to Sądowi Okręgowemu, który przyjmując sankcję nieważności zbędnie
skupił się także na tej okoliczności. Dla zastosowania sankcji nieważności w
przedmiotowym stanie faktycznym wystarczające jednak było uznanie czynności
prawnej za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego.
Za chybiony należało także uznać kasacyjny zarzut naruszenia przez Sąd
Okręgowy art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. w związku z § 13 ust. 2 statutu
Spółki w związku z art. 6 k.c. Z wnikliwej analizy uzasadnienia Sądu Okręgowego,
wbrew twierdzeniom powoda, wynika bowiem, iż Sąd ten bynajmniej nie uznał
umowy o pracę z dnia 6 marca 2009 r. za nieważną ze względu na naruszenie
przepisów o reprezentacji pracodawcy. Z uzasadnienia Sądu wynika bowiem
wprost tylko to, że sankcją nieważności z tego powodu można było objąć jedynie
6
przyznanie powodowi premii w kwocie 200.000 zł. Skoro wypłata tej premii nie byłą
objęta żądaniem pozwu kwestia ta jest bezprzedmiotowa.
Z tych względów na podstawie art. 39814
k.p.c. i art. 98 k.p.c. orzeczono jak
w sentencji.