Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 291/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z wniosku B. H.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o świadczenie rehabilitacyjne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 22 maja 2012 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Okręgowego […]
z dnia 21 lipca 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 21 lipca 2011 r., Sąd Okręgowy – Sąd Ubezpieczeń
Społecznych oddalił apelację wnioskodawczyni B. H. od wyroku Sądu Rejonowego
dla […] we W. z dnia 9 maja 2011 r., którym oddalono odwołanie wnioskodawczyni
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału z dnia 2 września 2009 r.
2
odmawiającej przyznania prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, wobec
stwierdzonej zdolności do pracy.
W stanie faktycznym sprawy, wnioskodawczyni (ur. 18 maja 1961 r.) o
wykształceniu zasadniczym zawodowym, pracowała jako ochroniarz, magazynier,
pomoc kuchenna, dozorca, ostatnio jako monter zaworów samochodowych. W
okresie od dnia 28 stycznia 2009 r. do dnia 28 lipca 2009 r. wykorzystała 182 dni
zasiłku chorobowego z powodu zespołu bólowego kręgosłupa L-S i szyjnego. W
okresie od dnia 15 maja 2009 r. do dnia 7 czerwca 2009 r. przebyła rehabilitację
leczniczą w ramach prewencji rentowej ZUS. W dniu 10 czerwca 2009 r. złożyła
wniosek o świadczenie rehabilitacyjne, który nie został uwzględniony decyzją
organu rentowego z dnia z dnia 2 września 2009 r. w oparciu o orzeczenie komisji
lekarskiej z dnia 17 sierpnia 2009 r., w którym podtrzymane zostało orzeczenie
Lekarza Orzecznika, według którego wnioskodawczyni odzyskała zdolność do
pracy.
Orzeczeniem z dnia 31 sierpnia 2009 r. Powiatowy Zespól ds. Orzekania o
Niepełnosprawności po rozpatrzeniu wniosku z dnia 23 lipca 2009 r. zaliczył
wnioskodawczynię do lekkiego stopnia niepełnosprawności do 31 sierpnia 2011 r.
uznając, że wskazana jest dla niej praca nie wymagająca przebywania w
długotrwałej wymuszonej pozycji ciała. Decyzją Prezydenta Miasta W. z dnia 5
listopada 2009 r. wnioskodawczyni została uznana z dniem 27 października 2009 r.
za osobą bezrobotną z prawem do zasiłku od dnia 4 listopada 2009 r. do 3 maja
2010 r. w wysokości 575 zł miesięcznie. Rozpatrując odwołanie wnioskodawczyni
od decyzji organu rentowego Sąd Rejonowy dopuścił dowód z opinii biegłych
lekarzy z zakresu chorób wewnętrznych, neurologii, chirurgii i ortopedii, którzy po
rozpoznaniu u wnioskodawczyni szeregu schorzeń, obejmujących m.in. zmiany
zwyrodnieniowe kręgosłupa lędźwiowego z przewlekłym zespołem bólowym bez
objawów korzeniowych, nadciśnienie tętnicze z niewielkim powiększeniem lewej
komory serca, niedomykalność zastawki mitralnej i trójdzielnej bez znaczenia
hemodynamicznego, przebyty zabieg wrodzonego rozszczepu podniebienia oraz
zabieg usunięcia pęcherzyka żółciowego, uznali brak podstaw do uznania
niezdolności do pracy. Wobec zastrzeżeń wnioskodawczyni, w opinii uzupełniającej
biegli podtrzymali opinię z dnia 10 grudnia 2009 r., stwierdzając że rodzaj zmian
3
chorobowych u wnioskodawczyni nie stanowi przeciwwskazania do pracy zgodnej z
posiadanymi przez nią kwalifikacjami a stwierdzone zmiany radiologicznie nie tylko
nie zostaną wyleczone, ale spodziewać się należy ich stopniowej progresji. Wobec
dalszych wniosków wnioskodawczyni, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego
neurochirurga, według której wnioskodawczym nie kwalifikuje się do
neurochirurgicznego leczenia operacyjnego a jej schorzenia mają charakter
przewlekłych i postępujących, z okresami remisji i progresji objawów. Zmiany te
postępują wraz z obciążeniem i wiekiem, a dalsze leczenie nie spowoduje
ustąpienia subiektywnie odczuwanych dolegliwości bólowych. Rodzaj zmian
chorobowych nie stanowi przeciwwskazania do pracy zgodnej z posiadanymi
kwalifikacjami z wyłączeniem ciężkiej pracy fizycznej, pracy przy maszynach w
ruchu, pracy na wysokości. Wobec zastrzeżeń wnioskodawczyni co do opinii, biegły
podtrzymał swoją ocenę na rozprawie w dniu 9 maja 2011 r. Wyrokiem z dnia 9
maja 2011 r. Sąd Rejonowy oddalił odwołanie wnioskodawczyni od decyzji organu
rentowego, wskazując w uzasadnieniu, że zebrany w sprawie materiał dowodowy,
w tym opinie wydane przez biegłych sądowych, nie dają podstawy do uznania iż
spełnia ona przesłanki do przyznania dochodzonego świadczenia na podstawie art.
18 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z
ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz. U.
z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.). Świadczenie rehabilitacyjne – stosownie do
powołanego przepisu, przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku
chorobowego jest w dalszym ciągu niezdolny do pracy, ale dalsze leczenie lub
rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Apelację
wnioskodawczyni od powyższego wyroku oddalił Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia
21 lipca 2011 r., podzielając w pełni ustalenia Sądu pierwszej instancji poczynione
m.in. na podstawie opinii biegłych, jak i zapadłe orzeczenie, w myśl którego
wnioskodawczyni odzyskała zdolność do pracy, a tym samym nie ma podstaw do
przyznania dochodzonego świadczenia.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku, zaskarżając go w całości,
pełnomocnik wnioskodaczyni zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego –
art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z
ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, oraz przepisów
4
postępowania – art 89 § 1 k.p.c. w związku z art 379 pkt 2 k.p.c. i art. 378 § 1 k.p.c.
powodujące nieważność postępowania wobec braku należytego umocowania
pełnomocnika organu rentowego, oraz art. 378 § 1, 328 § 2 w związku z art. 391 §
1 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku podstaw faktycznych i
prawnych rozstrzygnięcia w zakresie podniesionym w uzupełnieniu apelacji (pismo
z dnia 15 czerwca 2011 r., zarzucające nieważność postępowania) oraz art. 381,
382 w związku z art. 248 k.p.c. poprzez niedopuszczenie wniosków dowodowych
zgłoszonych w apelacji, wniósł „o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie uchylenie w całości
zaskarżonego wyroku Sądu drugiej instancji jak i (…) poprzedzającego go wyroku
Sądu Rejonowego”, wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Pełnomocnik wnioskodawczyni podniósł przede wszystkim zarzut
nieważności postępowania przed Sądami obu instancji, upatrując jej w nienależytej
reprezentacji organu rentowego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym wskutek
nienależytego umocowania jego pełnomocnika. Wobec podniesionego zarzutu
nieważności postępowania przez Sądem pierwszej instancji, przede wszystkim
należy przypomnieć, że stosownie do art. 3981
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna
przysługuje od prawomocnego wyroku wydanego przez sąd drugiej instancji.
Zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w
granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw, a w granicach zaskarżenia
bierze z urzędu pod rozwagę jedynie nieważność postępowania. Granice podstaw
kasacyjnych wyznaczone są przez sposób ujęcia przytoczonych w skardze
kasacyjnej przepisów prawa, których naruszenie zarzuca się zaskarżonemu
wyrokowi oraz ich uzasadnienia (art. 3984
§ 1 pkt 2 k.p.c.). Chodzi zatem o
wskazanie, na czym - zdaniem skarżącego - polega obraza przez sąd drugiej
instancji konkretnych przepisów przytoczonych w podstawach kasacyjnych i
wykazanie - w przypadku podstawy określonej w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. - że
naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
5
W oparciu o powołane przepisy, należy w związku z tym przyjąć, że w
postępowaniu kasacyjnym zarzut nieważności może dotyczyć bezpośrednio tylko
postępowania przed sądem drugiej instancji. Sąd Najwyższy zobowiązany jest do
rozważenia z urzędu w ramach granic zaskarżenia nieważności postępowania
zachodzącej przed sądem drugiej instancji, niezależnie od przytoczenia
stosownego zarzutu w ramach podstawy kasacyjnej określonej w art. 3983
§ 1 pkt 2
k.p.c. Inaczej jest z zawartym w skardze kasacyjnej zarzutem nieważności
postępowania przed sądem pierwszej instancji. W tym zakresie w orzecznictwie
Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że nieważność postępowania
nieuwzględniona przez sąd drugiej instancji z urzędu lub na zarzut strony stanowi
uzasadnioną podstawę skargi tylko wtedy, gdy miała ona znaczenie dla wyniku
sprawy (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1997 r., I CKN
825/97, OSNC 1998 nr 5, poz. 81; z dnia 10 lutego 1998 r., II CKN 600/97, OSP
1999 nr 3, poz. 58; z dnia 18 stycznia 2005 r., II PK 151/04, OSNP 2005 nr 17, poz.
262; z dnia 11 grudnia 2006 r., I PK 124/06, OSNP 2008 nr 3-4, poz. 27). Kwestia
ta może podlegać badaniu i rozpoznaniu przez Sąd Najwyższy jedynie pośrednio,
poprzez przytoczenie przez skarżącego w ramach drugiej podstawy określonej w
art. 3983
§ 1 k.p.c. zarzutu naruszenia przez sąd apelacyjny art. 378 § 1 k.p.c. lub
art. 386 § 2 k.p.c. Wobec tego uchybienie sądu drugiej instancji, polegające na
niewzięciu pod rozwagę - z urzędu lub w ramach zarzutu apelacyjnego -
nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji, stanowi
usprawiedliwioną podstawę kasacyjną z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. tylko wtedy, gdy
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, czego w okolicznościach sprawy nie
stwierdzono. To samo można powiedzieć - w związku z zarzutem skargi naruszenia
przez Sąd Okręgowy art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. Naruszenie tych
przepisów przez sąd drugiej instancji, może tylko wyjątkowo wypełniać podstawę
kasacyjną przewidzianą w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. Ma to miejsce wówczas, gdy
wskutek uchybienia konkretnym wymaganiom określonym w art. 328 § 2 k.p.c.
zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli kasacyjnej, czyli gdy stwierdzone
wady mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy (tak np. w wyrokach Sądu
Najwyższego z dnia z dnia 20 maja 2011 r.. II UK 346/10 oraz z dnia 2 czerwca
2011 r., CSK 581/10 – niepublikowane).
6
Rozważeniu z urzędu podlega natomiast kwestia nieważności postępowania
przed Sądem drugiej instancji. Nie budzi wątpliwości, że brak należytego
umocowania pełnomocnika strony w rozumieniu art. 379 pkt 2 k.p.c. dotyczy
sytuacji, gdy w tym charakterze występowała osoba, która mogła być
pełnomocnikiem, lecz nie została umocowana do działania w imieniu strony, bądź
istniały braki w udzieleniu pełnomocnictwa (a nie w samym wydaniu dokumentu
potwierdzającego umocowanie) między innymi przez organ powołany do
reprezentowania w procesie strony będącej osobą prawną (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 27 lutego 2001 r., I PKN 266/00, OSNAPiUS 2002 nr 22, poz.
544) oraz sytuacji, gdy w charakterze pełnomocnika występowała osoba, która w
ogóle pełnomocnikiem być nie mogła (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20
sierpnia 2001 r., I PKN 586/00, OSNAPiUS 2003 nr 14, poz. 335; uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 28 lipca 2004 r., III CZP 32/04, OSNC 2006 nr 1, poz. 2).
Pełnomocnik wnioskodawczyni zarzucił, iż w toku postępowania przed Sądem
pierwszej instancji została złożona jedynie kserokopia udzielonego
pełnomocnictwa, sprzecznie z art. 89 § 1 k.p.c., co świadczy o braku należytego
umocowania pełnomocnika. Zarzut skarżącego – co do zasady – jest zasadny,
niemniej trzeba zauważyć, że brak taki (co do wykazania prawidłowego
umocowania) mógł być usunięty w toku postępowania, a czynności nienależycie
umocowanego pełnomocnika - potwierdzone przez mocodawcę, w którego imieniu
występowała osoba, która mogła być pełnomocnikiem, czego się w skardze nie
kwestionuje, a skarżący nie składa w skardze kasacyjnej żadnych wniosków w tym
przedmiocie. Wprawdzie możliwe jest w takiej sytuacji przeprowadzenie przez Sąd
Najwyższy postępowania dowodowego z urzędu (na podstawie odpowiednio
stosowanego art. 232 k.p.c.), jednakże inicjatywa taka podejmowana jest jedynie w
sytuacjach szczególnych (tak w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 19 maja 2000 r., III CZP 4/00, OSNC 2000 nr 11, poz. 195 oraz
wyroku tego Sądu z dnia 11 grudnia 2006 r., I PK 124/06, OSNP 2008 nr 3-4, poz.
27), które nie występują przy rozpoznawaniu niniejszej skargi kasacyjnej.
Wnioskodawczyni była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, który
powołuje się na domniemane uchybienia procesowe dotyczące strony przeciwnej,
w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, które w żaden sposób nie
7
wpłynęły na uprawnienia procesowe wnioskodawcy, ani tym bardziej nie miały
żadnego wpływu na wynik sprawy (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 6 kwietnia 2012 r., II UK 318/10 – niepublikowane).
Nie jest także uzasadniony drugi z zarzutów podniesionych w skardze
kasacyjnej naruszenia przez błędną wykładnię - art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 25
czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa, gdyż wobec ustaleń faktycznych w sprawie
(poczynionych w na podstawie dowodu z opinii biegłych), powyższy przepis został
zastosowany prawidłowo, wnioskodawczyni w świetle tych ustaleń odzyskała
zdolność do pracy, tym samym nie było podstaw do przyznania dochodzonego
świadczenia. Wbrew odmiennym zarzutom skargi, okoliczności stanu zdrowia
wnioskodawczyni zostały w pełni wyjaśnione, stąd trafnie Sąd apelacyjny uznał, że
nie ma podstaw prawnych do uzupełniania materiału dowodowego, a więc
podniesione w skardze zarzuty naruszenia art. 382 w związku z art. 248 k.p.c. nie
są uprawnione (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2011 r., II UK
346/10 - niepublikowany, w którym m.in. wskazano, że jeżeli w odniesieniu do
ustaleń faktycznych wymagających specjalistycznej wiedzy sąd zasięgnął opinii
biegłych, to ewentualne powołanie jeszcze innych biegłych, można by uznać za
powinność sądu, gdy pierwotna opinia budzi istotne i nie dające się usunąć
wątpliwości).
Z powyższych względów skarga kasacyjna podlega oddaleniu na podstawie
art. 39814
k.p.c.
/tp/