Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 21/12
POSTANOWIENIE
Dnia 19 czerwca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Beata Gudowska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z wniosku J. D. i M. R.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 czerwca 2012 r.,
zażalenia wnioskodawczyni M. R. na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 30
listopada 2011 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G. wyrokiem z dnia
27 września 2011 r. oddalił odwołania M. R. i J. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, z dnia 27 stycznia 2011 r. obejmującej zainteresowanego J. D.
ubezpieczeniami społecznymi z tytułu zatrudnienia na postawie umów o
świadczenie usług u płatnika M. R. Postanowieniem z dnia 30 listopada 2011 r. Sąd
Apelacyjny odrzucił apelację płatnika składek M. R. od tego wyroku, jako wniesioną
po terminie wynikającym z art. 369 § 2 k.p.c. Za bezskuteczny uznał wniosek o
doręczenie uzasadnienia wyroku zgłoszony w dniu 27 września 2011 r. po
ogłoszeniu wyroku przez Sąd Okręgowy ustnie do protokołu przez aplikanta
radcowskiego działającego z upoważnienia radcy prawnego reprezentującego M.
2
R. W ocenie Sądu Apelacyjnego, z art. 466 k.p.c. a contrario wynika, że prawo
ustnego złożenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem nie przysługiwało
stronie reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika, jeżeli zaś strona nie
zażądała skutecznie sporządzenia uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym
od ogłoszenia jego sentencji, to termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w
którym upłynął termin do żądania uzasadnienia (art. 369 § 2 k.p.c.). Termin do
złożenia pisemnego wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku z dnia 27
września 2011 r. upłynął w dniu 4 października 2011 r. W rozpoznanej sprawie
strona nie zażądała skutecznie sporządzenia uzasadnienia wyroku z
uzasadnieniem, w konsekwencji termin do wniesienia apelacji upłynął w dniu 18
października 2011 r. Apelacja została wniesiona w dniu 31 października 2011 r. To,
że Sąd pierwszej instancji uznał wniosek o uzasadnienie wyroku za skuteczny i w
dniu 24 października 2011 r. uzasadnienie wyroku zostało doręczone
pełnomocnikowi ubezpieczonej, który w dniu 31 października 2011 r. wniósł
apelację w imieniu M. R., nie miało wpływu na bieg terminu do wniesienia apelacji i
sankcji przewidzianej w art. 373 k.p.c. w związku z art. 370 k.p.c.
W zażaleniu M. R. domagała się uchylenia postanowienia i przekazania
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, zarzucając naruszenie
art. 87 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji RP polegające „na wyjściu przez Sąd
Apelacyjny poza dopuszczalne granice wykładni, skonstruowaniu normy
nieprzewidzianej przez ustawodawcę i oparcie rozstrzygnięcia na tej normie” , art.
466 k.p.c. przez błędną wykładnię i uznanie, że przepis ten uniemożliwia
pełnomocnikowi profesjonalnemu złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia
wyroku ustnie do protokołu rozprawy publikacyjnej, art. 328 k.p.c. w związku z art.
466 k.p.c. przez ich błędne zastosowanie polegające na przyjęciu, iż pełnomocnik
wnoszącej zażalenie nie złożył skutecznie wniosku o sporządzenie uzasadnienia
wyroku, a także art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 361 k.p.c. przez wydanie
orzeczenia bez wyjaśnienia w stopniu wystarczającym podstawy prawnej
rozstrzygnięcia, art. 369 § 1 k.p.c. przez jego niezastosowanie oraz art. 369 § 2
k.p.c. i art. 373 k.p.c. w związku z art. 370 k.p.c. przez ich zastosowanie pomimo
braku przesłanek.
3
Podniosła, że w postępowaniu zwykłym strona lub reprezentujący ją
pełnomocnik może złożyć wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku do
protokołu posiedzenia wyznaczonego w celu jego publikacji, gdyż art. 328 § 1 k.p.c.
nie zawiera żadnego ograniczenia w tym względzie. Zdaniem skarżącej,
interpretacja art. 328 k.p.c. w związku z art. 466 k.p.c. nie może prowadzić do
uznania, że pełnomocnik reprezentujący stronę w postępowaniu odrębnym z
zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie ma uprawnienia do złożenia
wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku do protokołu posiedzenia
publikacyjnego. Ograniczenie tego rodzaju musiałoby wynikać wprost z treści
przepisu lub dać się z niego wywieść przy uwzględnieniu celu i systematyki spornej
regulacji. Przyjęty przez Sąd Apelacyjny sposób wykładni językowej oraz wykładni
logicznej art. 466 k.p.c. a contrario nie uwzględnia dyrektyw wykładni systemowej
oraz celowościowej, co prowadziło do ustalenia niewłaściwego znaczenia
przedmiotowej normy prawnej i nieuprawnionego jej rozszerzenia. Z tego punktu
widzenia dokonana przez Sąd Apelacyjny interpretacja art. 466 k.p.c. pogarsza
sytuację procesową strony działającej przez profesjonalnego pełnomocnika w
sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych w stosunku do sytuacji
procesowej takiej strony w postępowaniu zwykłym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z zasadą pisemności procesu cywilnego, czynności procesowe
stron podejmowane są w formie pisemnej (art. 125 § 1 k.p.c.), chyba że kodeks
pozwala na ich podjęcie w innej formie, a w szczególności ustnie na posiedzeniu
sądu. Takie wyjątki zostały przewidziane w art. 5058
k.p.c. – przewidującym
możliwość zgłoszenia przez stronę wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku
również do protokołu bezpośrednio po jego ogłoszeniu oraz w art. 466 k.p.c.,
zgodnie z którym pracownik lub ubezpieczony działający bez adwokata lub radcy
prawnego może zgłosić w sądzie właściwym ustnie do protokołu powództwo oraz
treść środków odwoławczych i innych pism procesowych. Regulacje te
niejednakowo określają uprawnienia stron; w postępowaniu uproszczonym ustny
wniosek o sporządzenie uzasadnienia może być skutecznie zgłoszony przez
4
obecnego podczas ogłaszania wyroku pełnomocnika strony, czego nie przewiduje
się w toczących się przed sądem sprawach z zakresu ubezpieczenia społecznego.
W tych sprawach omawiane uprawnienia przyznano tylko stronom działającym bez
adwokata lub radcy prawnego. Wynika to wprost z art. 466 k.p.c., bez potrzeby
dodawania, że odrębności tego postępowania ustanowione zostały w celu
ułatwienia prowadzenia spraw sądowych stronom słabszym w stosunku do
występującego po drugiej stronie pracodawcy lub organu ubezpieczeń
społecznych. A contrario zatem, prawo do ustnego zgłoszenia w sądzie wniosku o
doręczenie wyroku z uzasadnieniem nie przysługuje stronie reprezentowanej przez
adwokata lub radcę prawnego; przepis ten nie dotyczy pełnomocnika procesowego
będącego radcą prawnym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21
kwietnia 2005 r., I PZ 44/04, OSNP 2006 nr 1–2, poz. 16). Fachowe zastępstwo nie
uzasadnia odformalizowania reguł dotyczących czynności procesowych (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2000 r., I PKN 579/99,
OSNAPiUS 2001 nr 15, poz. 488).
Mając to na względzie, Sad Najwyższy orzekł jak sentencji (art. 39814
w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).