Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 101/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 lipca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Iwona Koper (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Anna Owczarek
w sprawie ze skargi strony powodowej
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego
z dnia 13 grudnia 2010 r., w sprawie z powództwa Wojskowej Agencji
Mieszkaniowej w Warszawie
przeciwko J. G.
o eksmisję,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 5 lipca 2012 r.,
stwierdza niezgodność z prawem wyroku Sądu Okręgowego z
dnia 13 grudnia 2010 r., sygn. akt III … .
2
Uzasadnienie
Powódka – Wojskowa Agencja Mieszkaniowa w Warszawie domagała się w
pozwie nakazania pozwanej J. G. aby opuściła, opróżniła i wydała do rąk powódki
lokal użytkowy położony w G. przy ulicy D. 5.
Pozwana wnosząc o oddalenie powództwa zarzuciła, że powódka nie
posiada legitymacji do wystąpienia z pozwem o eksmisję. Legitymacja taka
przysługuje bowiem Skarbowi Państwa, a nie Wojskowej Agencji Mieszkaniowej
(dalej jako „Agencja”), która jedynie działa w jego imieniu, jako podmiot
gospodarujący mieniem Skarbu Pastwa, na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia
22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej
(tekst jedn. uprzednio Dz. U. z 2005 r. Nr 41, poz. 398, obecnie Dz. U. z 2010 r.
Nr 206, poz.1367 – dalej jako „ustawa o zakwaterowaniu”). Nadto podniosła, że
powództwo jest nieuzasadnione, ponieważ wypowiedzenie umowy najmu nastąpiło
bez zachowania terminów wypowiedzenia i było bezskuteczne, a niezależnie od
tego zostało anulowane.
Wyrokiem z dnia 6 maja 2010 r. Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w
oparciu o następujące ustalenia faktyczne:
Powódka, w ramach gospodarowania powierzonym jej mieniem Skarbu
Państwa włada w jego imieniu zabudowaną nieruchomością w G. przy ul. D. 5, na
której znajduje się przedmiotowy lokal użytkowy, wynajęty pozwanej na podstawie
umowy zawartej między stronami w dnia 21 lipca 2005 r. Od kwietnia 2009 r.
pozwana nie uiszczała pełnych opłat za najem lokalu i opłat pośrednich przez
łączny okres dłuższy niż trzy miesiące i jej zadłużenie z tego tytułu wynosiło na
dzień 30 czerwca 2009 r. łącznie 12.469,34 zł. Pismem z dnia 16 lipca 2009 r.
powódka wypowiedziała pozwanej umowę bez zachowania terminów
wypowiedzenia, ze skutkiem na dzień 3 sierpnia 2009 r. Pozwana nie wywiązała się
z zobowiązania do spłaty zaległych należności na rzecz Agencji w terminach do
dnia 21 sierpnia 2009 r., a następnie do dnia 5 października 2009 r. Powódka
3
dwukrotnie bezskutecznie wzywała pozwaną do protokolarnego przekazania jej
lokalu w wyznaczonych terminach.
Sąd Rejonowy nie podzielił zarzutu braku legitymacji procesowej powódki do
wytoczenia powództwa opartego na podstawie art. 222 § 1 k.c. przyjmując, że
wynika ona z art. 14 ust. 1 i art. 15 ustawy o zakwaterowaniu. Uznał, że powódka
była uprawniona do wypowiedzenia umowy najmu zawartej z pozwaną i nawet przy
przyjęciu, że wypowiedzenie to było bezskuteczne, wolę powódki wypowiedzenia
pozwanej umowy z powodu zalegania z zapłatą czynszu za co najmniej dwa okresy
płatności, wyraża wniesienie do sądu powództwa o eksmisję pozwanej, która
w ciągu miesiąca od doręczenia jej odpisu pozwu i nadal nie zapłaciła zaległych
należności. Pozwanej nie przysługuje więc obecnie prawo do zajmowania
przedmiotowego lokalu.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 13 grudnia 2010 r., w uwzględnieniu
apelacji pozwanej, zmienił wyrok Sądu Rejonowego przez oddalenie powództwa.
W pisemnych motywach wyroku wskazał, że zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 1 i 2
w zw. z art. 17 ust. 1 pkt 2 i art. 19 ust. 1 i 3 pkt 2 ustawy o zakwaterowaniu, do
zadań własnych Agencji należy gospodarowanie powierzonym jej mieniem Skarbu
Państwa oraz obrót nim, w tym sprzedaż lokali mieszkalnych i innych
nieruchomości, a przychody z tego tytułu są przychodami Agencji, która prowadzi
samodzielną gospodarka finansową. Z powołaniem się na stanowisko judykatury
wskazał na powierniczy charakter władztwa Agencji nad powierzonym jej mieniem.
Agencja jest administratorem tego mienia wykonującym w imieniu i na rzecz Skarbu
Państwa prawo własności oraz inne prawa rzeczowe, a czynności prawne Agencji
dotyczące powierzonego jej mienia wywołują bezpośredni skutek w mieniu Skarbu
Państwa (art. 14 ust. 3 w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy o zakwaterowaniu).
Z tak określonego charakteru władztwa Agencji w stosunku do powierzonego
do gospodarowania mienia oraz z treści przytoczonych przepisów wyprowadził Sąd
Okręgowy wniosek, że podmiotem uprawnionym do wystąpienia z powództwem
windykacyjnym w rozpoznawanej sprawie byłaby Agencja, jednak działająca
w imieniu Skarbu Państwa, a nie jako samodzielna osoba prawna. Potwierdzenia
poglądu odmawiającego Agencji legitymacji do wytoczenia powództwa o eksmisję
4
najemcy z wynajętego przez nią lokalu dopatrzył się Sąd Okręgowy w orzecznictwie
Sądu Najwyższego rozstrzygającym o przynależności do Skarbu Państwa
wierzytelności z tytułu ceny sprzedaży nieruchomości dokonywanej przez Agencję
w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa oraz dopuszczalności ustanowienia hipoteki
zabezpieczającej tę wierzytelność na rzecz Skarbu Państwa – Wojskowej Agencji
Mieszkaniowej, a nie Agencji jako osoby prawnej.
Prawomocny wyrok Sądu Okręgowego zaskarżyła powódka skargą
o stwierdzenie jego niezgodności z prawem w oparciu o podstawę naruszenia
art. 14 ust. 1 i 3 i art. 15 ustawy o zakwaterowaniu przez błędną wykładnię
polegającą na przyjęciu, że Agencja nie posiada zdolności do skutecznego
wniesienia powództwa we własnym imieniu o nakazanie opuszczenia lokalu
użytkowego. Wniosła o stwierdzenie niezgodność zaskarżonego wyroku
z przepisami art. 64 ust. 2, art. 77 ust. 2 Konstytucji, art. 14 ust. 1 i 3, art. 15 ust. 1,
art. 16 ust. 1 pkt 1 i 2, art. 19 ust. 1 i 3 pkt 2 ustawy o zakwaterowaniu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kwestionowane przez skarżącą stanowisko zaskarżonego wyroku odnośnie
do braku legitymacji czynnej Agencji, wywiódł Sąd Okręgowy z oceny, że Agencja
nie ma uprawienia do domagania się ochrony prawnej w zakresie objętym
żądaniem pozwu, gdyż nie przysługuje jej prawo podmiotowe mogące podlegać
ochronie, które przynależy do Skarbu Państwa. Konsekwencją przyjętego braku
legitymacji materialnej musi być także, prowadzący do takiego samego skutku
w postaci oddalenia powództwa, brak po stronie Agencji legitymacji procesowej
oznaczającej uprawnienie do wytoczenia i popierania powództwa w celu uzyskania
ochrony własnego prawa podmiotowego. Oceny tej nie można jednakże podzielić.
Utworzona na podstawie ustawy o zakwaterowaniu Wojskowa Agencja
Mieszkaniowa jest państwową osobą prawną (art. 8 ust. 1 i 3 ustawy
zakwaterowaniu), której Skarb Państwa powierza wykonywanie w jego imieniu i na
jego rzecz prawa własności i innych praw rzeczowych w stosunku do
nieruchomości stanowiących jego własność (art. 14 ust. 1). Gospodarowanie
powierzonym mieniem w trybie art. 17 ustawy o zakwaterowaniu, między innymi
(art. 17 ust. 1 pkt 2) przez sprzedaż nieruchomości, oddawanie ich w trwały zarząd,
5
najem, dzierżawę, użyczenie albo ich zamianę oraz ustanawianie i nabywanie
ustanowionych na nich ograniczonych praw rzeczowych, należy do zadań własnych
Agencji (art. 16 ust. 1). Agencja prowadzi samodzielną gospodarkę finansową, a jej
przychodami są m.in. przychody z tytułu opłat za używanie lokali mieszkalnych,
hoteli, internatów oraz najem i dzierżawę lokali użytkowych i nieruchomości
gruntowych (art. 19 ust. 1 i 3 pkt 1).
Ukształtowany w myśl przytoczonych unormowań status Agencji i jej zadania
dają jej czynną legitymację materialną i procesową w sprawach, dotyczących praw
i obowiązków związanych z objętymi we władanie składnikami mienia Skarbu
Państwa, w które Agencja wstępuje na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy
o zakwaterowaniu w stosunku do Skarbu Państwa jak i osób trzecich, występując
na zewnątrz jako dysponent określonego prawa (wyrok SN z dnia 13 stycznia
2010 r., II CSK 323/09, Lex nr 602680).
Z samego faktu powierzenia Agencji wykonywania prawa własności
przysługującej Skarbowi Państwa wynika także mimo, że takiej formy
gospodarowania mieniem powierzonym nie wymienia art. 17 ustawy
o zakwaterowaniu, legitymacja Agencji do podejmowania czynności
zachowawczych zmierzających do zachowania praw przysługujących Skarbowi
Państwa, pozostających w związku funkcjonalnym z zadaniem gospodarowania
zasobem mieszkaniowym. Realizując roszczenie windykacyjne związane z lokalem
stanowiącym mienie powierzone jej do gospodarowania przez wszczęcie
postępowania o eksmisję Agencja dokonuje czynności objętej zakresem zadania
gospodarowania zasobem mieszkaniowym (uchwała SN z dnia 3 października
2003 r., III CZP 59/03, OSNC 2004, nr 12, poz.187).
Bez wpływu na ocenę legitymacji czynnej Agencji w sprawie o eksmisję
pozostają niewątpliwie trafne, lecz dotyczące innych i nie wiążących się z nią
bezpośrednio kwestii, poglądy co do wykładni przepisów ustawy o zakwaterowaniu
wyrażone przez Sąd Okręgowy wyrokach z dnia 19 stycznia 2005 r., V CSK 767/04
(OSNC 2006, nr 1, poz. 8) i z dnia 20 kwietnia 2005 r., V CK 834/04 (Lex
nr 284169). Niewłaściwe odczytanie treści i znaczenia tych wyroków dla oceny
stanu prawnego rozpoznawanej sprawy doprowadziło Sąd Okręgowy do oczywiście
6
błędnej, na tle ukształtowanego już stanowiska judykatury, wykładni przepisów
art. 14 ust. 1 i 3 oraz art. 15 ust. 1 ustawy o zakwaterowaniu. Oparty na niej
zaskarżony wyrok narusza te przepisy i jest niezgodny prawem w znaczeniu
użytym w art. 4241
§ 2 k.p.c. (odnośnie do kwalifikowanego charteru niezgodności
z prawem orzeczenia sądu zob. wyrok m.in. postanowienie SN z dnia 22 marca
2012 r., IV CSK 80/11, nie publ., wyrok SN z dnia z 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06,
OSNC 2007 nr 2, poz. 35), co uzasadnia uwzględnienie skargi na podstawie
art. 42411
§ 2 k.p.c.
md