Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 81/12
POSTANOWIENIE
Dnia 27 lipca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Maciej Pacuda (przewodniczący)
SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca)
SSN Jerzy Kwaśniewski
w sprawie z odwołania A. M.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Ł.
o prawo do renty socjalnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 27 lipca 2012 r.,
zażalenia ubezpieczonego na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 stycznia 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Wyrokiem z 5 maja 2011 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych oddalił apelację wnioskodawcy A. M., reprezentowanego przez
pełnomocnika ustanowionego z urzędu, od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 24 września 2010 r., oddalającego odwołanie
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Ł. z 16 września 2009 r.,
odmawiającej przyznania wnioskodawcy prawa do renty socjalnej. W rozprawie
przed Sądem Apelacyjnym nie uczestniczyła pełnomocnik wnioskodawcy,
prawidłowo zawiadomiona o terminie.
2
W dniu 8 września 2011 r. wnioskodawca A. M. złożył osobiście sporządzony
wniosek o doręczenie mu wyroku Sądu Apelacyjnego z 5 maja 2011 r. wraz z
uzasadnieniem (k. 117).
Postanowieniem z 24 października 2011 r. Sąd Apelacyjny odrzucił wniosek
o doręczenie wyroku z 5 maja 2011 r. z uzasadnieniem, ponieważ wniosek został
złożony po terminie ustawowym, który upłynął 12 maja 2011 r. Postanowienie to
zostało 2 listopada 2011 r. doręczone pełnomocnikowi wnioskodawcy (k. 124), na
wyraźne zarządzenie przewodniczącego (k. 122).
Zażalenie na postanowienie z 24 października 2011 r. wniosła w terminie
(7 listopada 2011 r.) pełnomocnik wnioskodawcy, adwokat M. C., powołując się na
umocowanie wynikające z ustanowienia jej pełnomocnikiem z urzędu przez Sąd
Okręgowy (k. 125). W zażaleniu zarzucono naruszenie art. 133 § 3 k.p.c. i art. 387
§ 1 k.p.c., co miało polegać na uniemożliwieniu wnioskodawcy A. M. złożenia
wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie wyroku z uzasadnieniem. W
zażaleniu zawarto też wniosek o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o
sporządzenie i doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem (k. 126), ponieważ
sytuacja wnioskodawcy jest szczególna z uwagi na fakt odbywania kary
pozbawienia wolności i przebywania w związku z tym w warunkach izolacji w
zakładzie karnym, zły stan zdrowia oraz brak kontaktu z pełnomocnikiem wskutek
przetransportowania do innej jednostki penitencjarnej.
Pismem z 16 grudnia 2011 r. Sąd Apelacyjny wezwał adwokat M. C. do
usunięcia braków formalnych zażalenia przez złożenie do akt pełnomocnictwa
wykazującego umocowanie do działania w imieniu A. M. oraz uiszczenie opłaty
podstawowej od zażalenia w kwocie 30 zł w terminie tygodniowym od dnia
doręczenia wezwania, pod rygorem odrzucenia zażalenia (k. 143). Zarządzenie
wzywające do uzupełnienia braków zażalenia zostało doręczone adwokat M. C. 27
grudnia 2011 r. (k. 153). W dniu 28 grudnia 2011 r. pełnomocnik wnioskodawcy
złożyła wniosek o przedłużenie terminu sądowego do uzupełnienia braków
formalnych zażalenia (co dotyczyło złożenia pełnomocnictwa udzielonego przez
wnioskodawcę) oraz o zwolnienie wnioskodawcy od obowiązku uiszczenia opłaty
podstawowej od zażalenia (k. 151). Do pisma nie zostało dołączone oświadczenie
o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania wnioskodawcy.
3
Termin zakreślony do usunięcia braków zażalenia, wskazanych w zarządzeniu z 16
grudnia 2011 r., upłynął 3 stycznia 2012 r.
Postanowieniem z 16 stycznia 2012 r. Sąd Apelacyjny odrzucił zażalenie
wnioskodawcy na postanowienie z 24 października 2011 r. z uwagi na nieusunięcie
braków formalnych zażalenia w zakreślonym terminie.
W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Apelacyjny stwierdził, że
umocowanie adwokat M. C. do działania w imieniu wnioskodawcy, wynikające
z ustanowienia dla niego pełnomocnika z urzędu, ustało z chwilą prawomocnego
zakończenia postępowania, co wynika z art. 118 § 2 k.p.c. Ostatnią czynnością,
do której dokonania był uprawniony pełnomocnik ustanowiony z urzędu, było
złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego
ogłoszonego 5 maja 2011 r. Złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku
sądu drugiej instancji jest czynnością procesową wygaszającą czynności
pełnomocnika z urzędu, której podstawę dokonania stanowi art. 91 pkt 1 k.p.c.
Umocowanie do reprezentowania wnioskodawcy z urzędu (art. 118 § 1 k.p.c.) nie
mogło stanowić podstawy złożenia zażalenia na postanowienie Sądu Apelacyjnego
odrzucające wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku i doręczenie odpisu
wyroku z uzasadnieniem. Zażalenie to jest bowiem czynnością procesową
dokonywaną po prawomocnym zakończeniu postępowania, wszczynającą
postępowanie przed Sądem Najwyższym, objętą dyspozycją art. 871
§ 1 k.p.c.
Wobec tego, składając to zażalenie, adwokat M. C. powinna była przedstawić
pełnomocnictwo do reprezentowania wnioskodawcy (art. 89 § 1 zdanie pierwsze
k.p.c., art. 126 § 3 k.p.c.), rozumiane jako dokument potwierdzający umocowanie z
podpisem wnioskodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa – z tego względu
została wezwana do złożenia pełnomocnictwa.
Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że termin do usunięcia braku formalnego
zażalenia w postaci braku pełnomocnictwa jest terminem sądowym (art. 130 k.p.c.
stosowany odpowiednio w związku z art. 370 k.p.c. i art. 391 k.p.c. oraz art. 164
k.p.c.), który może być przedłużony na mocy art. 166 k.p.c. Jednak, w ocenie Sądu
Apelacyjnego, w rozpoznawanej sprawie nie zostały spełnione przesłanki do
przedłużenia zakreślonego terminu tygodniowego. „Przywoływana przez podającą
się za pełnomocnika wnioskodawcy autorkę zażalenia okoliczność niemożności
4
przedstawienia pełnomocnictwa z uwagi na trudności w komunikacji z mocodawcą
nie stanowi ważnej przyczyny w rozumieniu art. 166 k.p.c.” Autorka zażalenia była
pełnomocnikiem z urzędu wnioskodawcy. Wykonywanie zastępstwa z urzędu
ustało „z początkiem maja 2011 r.”, a z pisma wnioskodawcy z 4 września 2011 r. o
doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem wynika, że będąca jego pełnomocnikiem
z urzędu adwokat M. C. przekazała mu informacje o stanie sprawy. Wobec tego,
uwzględniając treść art. 871
§ 1 zdanie drugie k.p.c., art. 89 § 1 zdanie pierwsze
k.p.c. i art. 126 § 3 k.p.c., kwestia pełnomocnictwa powinna być wyjaśniona już w
dacie składania zażalenia. Sąd Apelacyjny zaznaczył, że przy ocenie złożonego
wniosku o przedłużenie terminu sądowego na uzupełnienie braków formalnych
zażalenia nie można pomijać tego, że autorem zażalenia jest adwokat, czyli osoba,
której znane są reguły procesowe.
Sąd Apelacyjny zauważył, że również w zakresie wezwania do usunięcia
braku fiskalnego zażalenia, w postaci braku opłaty podstawowej, zakreślony termin
do usunięcia tego braku upłynął skutecznie 3 stycznia 2012 r. Złożenie w toku
biegu terminu do uiszczenia opłaty wniosku o zwolnienie od niej nie wpłynęło na
bieg terminu. Z uwagi na wystąpienie okoliczności, o których mowa w art. 102 ust. 4
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz.594 ze zm.), wniosek ten podlegał
zwrotowi wprost.
Zarządzeniem z 20 stycznia 2012 r., wydanym już po odrzuceniu zażalenia
postanowieniem z 16 stycznia 2012 r. przewodniczący w Sądzie Apelacyjnym
zarządził zwrot wniosku „pełnomocnika wnioskodawcy” o zwolnienie od opłaty od
zażalenia.
Adwokat M. C. wniosła zażalenie na postanowienie Sądu Apelacyjnego z 16
stycznia 2012 r., zarzucając naruszenie art. 133 § 1 k.p.c. wobec uniemożliwienia
wnioskodawcy złożenia środka zaskarżenia. Wniosła o zmianę zaskarżonego
postanowienia i uwzględnienie złożonego zażalenia.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że ponieważ wnioskodawca odbywa
karę pozbawienia wolności, a jego pobyt w warunkach izolacyjnych uniemożliwia
bezpośrednią i szybką wymianę korespondencji, został złożony wniosek o
przedłużenie terminu do uzupełnienia braków formalnych zażalenia. Zachodziły
5
zatem ważne przyczyny uzasadniające przedłużenie terminu do uzupełnienia
barków formalnych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione, choć całkowicie chybiony jest podniesiony w
nim zarzut naruszenia art. 133 § 1 k.p.c.
1. Za nietrafny należy uznać pogląd Sądu Apelacyjnego, że umocowanie
pełnomocnika ustanowionego przez sąd w postępowaniu przed sądem
powszechnym (do czasu wydania prawomocnego wyroku) wygasa z chwilą
złożenia wniosku o sporządzenie jego uzasadnienia i nie obejmuje już czynności
procesowej w postaci wniesienia zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji
odrzucające wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku oraz doręczenie odpisu
wyroku wraz z uzasadnieniem.
Ma wprawdzie rację Sąd Apelacyjny, że zgodnie z art. 118 § 2 k.p.c.
adwokat lub radca prawny ustanowiony przez sąd jest obowiązany zastępować
stronę jedynie do prawomocnego zakończenia postępowania (chyba że z
postanowienia sądu wynika, iż obowiązek zastępowania strony ustaje wcześniej).
Co do zasady faktycznie oznacza to, że pełnomocnik ustanowiony dla strony przez
sąd (tzw. pełnomocnik z urzędu) nie ma umocowania do działania za stronę po
prawomocnym zakończeniu postępowania, gdyż wynikające z takiego ustanowienia
pełnomocnictwo (art. 118 § 1 k.p.c.) wygasa z chwilą uprawomocnienia się
orzeczenia kończącego postępowanie sprawie. W judykaturze przyjmuje się
jednak, że samo wydanie przez sąd drugiej instancji prawomocnego orzeczenia
kończącego postępowanie w sprawie (np. wyroku) nie stanowi przeszkody, aby
ustanowiony w tej sprawie pełnomocnik podejmował skutecznie działania związane
z fazami postępowania poprzedzającymi definitywne zamknięcie drogi do
wniesienia skargi kasacyjnej, czyli poprzedzającymi wydanie przez sąd drugiej
instancji ostatniego orzeczenia kończącego postępowanie jako całość (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z 7 lipca 2011 r., III UZ 13/11, LEX nr 966828).
Dopuszczalne i mieszczące się z mocy samego prawa w zakresie pełnomocnictwa
procesowego (art. 118 § 1 w związku z art. 91 k.p.c.) jest zatem dokonywanie
6
czynności przez ustanowionego przez sąd pełnomocnika – w sensie czasowym –
już po wydaniu prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie
(wyroku), jednak – w sensie merytorycznym – dotyczących faz poprzedzających
wszczęcie postępowania kasacyjnego. Oznacza to, że pełnomocnictwo faktycznie
nie wygasa z chwilą wydania (ogłoszenia) wyroku przez sąd drugiej instancji.
Dlatego pełnomocnik może, w ramach umocowania określonego w art. 91 k.p.c.,
złożyć już po wydaniu prawomocnego wyroku (i w tym znaczeniu po prawomocnym
zakończeniu sprawy) np. wniosek o wydanie odpisu wcześniej wydanego
orzeczenia (art. 9 k.p.c.), wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku i
doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem albo wniosek o przywrócenie terminu
do dokonania czynności procesowej (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego, mającej moc zasady prawnej, z 5 czerwca 2008 r., III
CZP 142/07, OSNC 2008 nr 11, poz. 122). To samo należy odnieść do złożenia
zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające wniosek o
sporządzenie uzasadnienia wyroku tego sądu oraz doręczenie odpisu wyroku wraz
z uzasadnieniem. Z tezy uchwały Sądu Najwyższego z 5 czerwca 2008 r., III CZP
142/07, wynika jedynie, że pełnomocnictwo procesowe nie obejmuje z samego
prawa umocowania do wniesienia skargi kasacyjnej i udziału w postępowaniu
kasacyjnym. Nie wynika z niej natomiast, że pełnomocnictwo procesowe nie
obejmuje z mocy art. 91 k.p.c. czynności podejmowanych jeszcze przed
wniesieniem skargi kasacyjnej, mających dopiero na celu jej wniesienie, służących
jej wniesieniu i przygotowujących jej wniesienie.
Według art. 3985
§ 1 k.p.c. warunkiem skutecznego wniesienia skargi
kasacyjnej jest uprzednie doręczenie stronie odpisu wyroku sądu drugiej instancji z
uzasadnieniem, po złożeniu przez stronę wniosku w tym przedmiocie w trybie art.
387 § 3 k.p.c. Nie jest możliwe wniesienie skargi kasacyjnej bez wcześniejszego
doręczenia stronie (jej pełnomocnikowi) uzasadnienia wyroku sądu drugiej instancji
(por. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z 2 lutego 2011 r., II UZ 45/10, LEX
nr 844753, z 17 listopada 2010 r., II UZ 21/10, LEX nr 707424, z 13 stycznia
2009 r., I PZ 36/08, LEX nr 784214). Należy w związku z tym przyjąć, że
pełnomocnictwo procesowe obejmuje z mocy samego prawa (art. 91 k.p.c.)
wszystkie czynności pełnomocnika służące doprowadzeniu do sytuacji, w której
7
otworzy się dla strony możliwość skutecznego wniesienia skargi kasacyjnej,
chociaż nie obejmuje z mocy samego prawa umocowania do wniesienia skargi
kasacyjnej i udziału w postępowaniu kasacyjnym. Przy dokonywaniu wykładni art.
91 k.p.c. należy uwzględnić bardzo krótki, zaledwie siedmiodniowy ustawowy
termin na wniesienie zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające
wniosek o doręczenie uzasadnienia wyroku tego sądu (art. 3941
§ 3 w związku z
art. 394 § 2 k.p.c.), w którym to terminie praktycznie nie jest możliwe rozpoznanie
przez sąd wniosku o ustanowienie dla strony pełnomocnika z urzędu do wniesienia
zażalenia (konstatacji tej nie zmienia regulacja przewidziana w art. 124 § 2 i 4
k.p.c.). Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w przypadku wnoszenia skargi
kasacyjnej, ze względu na dwumiesięczny termin przewidziany na jej wniesienie
(art. 3985
§ 1 k.p.c. i art. 124 § 3 i 4 k.p.c.).
Odnosząc przedstawione rozważania do stanu faktycznego rozpoznawanej
sprawy należało przyjąć, że ustanowiony przez Sąd Okręgowy dla wnioskodawcy w
postępowaniu przed sądem powszechnym pełnomocnik z urzędu (k. 51 i 53) mógł
skutecznie złożyć wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku
kończącego postępowanie przed Sądem Apelacyjnym, a także zażalenie na
odmowę sporządzenia uzasadnienia (odrzucenie wniosku o sporządzenie i
doręczenie uzasadnienia wyroku tego Sądu) oraz wniosek o przywrócenie terminu
do dokonania czynności procesowej w postaci złożenia wniosku o sporządzenie i
doręczenie uzasadnienia wyroku. Odmienny pogląd Sądu Apelacyjnego
doprowadził do nieprawidłowego odrzucenia zażalenia wniesionego przez
pełnomocnika ustanowionego przez sąd (pełnomocnika z urzędu) na postanowienie
z 24 października 2011 r., chociaż umocowanie do działania w imieniu
wnioskodawcy obejmowało jeszcze tę czynność procesową, poprzedzającą
wniesienie skargi kasacyjnej i wszczęcie w ten sposób postępowania kasacyjnego.
Zauważalna jest przy tym niekonsekwencja Sądu Apelacyjnego, który
najpierw doręczył odpis swojego postanowienia z 24 października 2011 r.
pełnomocnikowi wnioskodawcy (zarządzenie o doręczeniu – k. 122, poświadczenie
odbioru odpisu postanowienia – k. 124), traktując w ten sposób adwokat M. C. jako
pełnomocnika wnioskodawcy nadal umocowanego do reprezentowania strony (art.
133 § 3 k.p.c.), po czym uznał, że wynikające z art. 118 § 1 k.p.c. jej umocowanie
8
nie obejmuje już tej fazy postępowania, w związku z czym wezwał ją do usunięcia
braków formalnych zażalenia przez złożenie pełnomocnictwa udzielonego jej przez
wnioskodawcę. Opisany sposób doręczenia postanowienia Sądu Apelacyjnego z
24 października 2011 r. był przy tym zgodny z art. 133 § 3 k.p.c., według którego
jeżeli ustanowiono pełnomocnika procesowego lub osobę upoważnioną do odbioru
pism sądowych, doręczenia należy dokonać tym osobom. Na tym etapie
postępowania art. 133 § 1 k.p.c. (w związku z art. 118 § 2 i art. 91 k.p.c.) nie
znajdował jeszcze zastosowania, skoro był to etap odnoszący się – w sensie
merytorycznym – do fazy poprzedzającej wniesienie skargi kasacyjnej, mającej na
celu dopiero umożliwienie jej wniesienia, przygotowanie do jej ewentualnego
wniesienia.
2. Nawet gdyby podzielić stanowisko Sądu Apelacyjnego i przyjąć, że
chociaż wniesione przez pełnomocnika wnioskodawcy zażalenie na postanowienie
z 24 października 2011 r. spełniało, co prawda, wymóg zachowania przymusu
adwokacko-radcowskiego (zażalenie sporządziła, podpisała i wniosła osoba
będąca adwokatem, która twierdziła, że czyni to w imieniu wnioskodawcy),
jednakże z naruszeniem wymagania dotyczącego każdego pisma procesowego,
odnoszącego się do obowiązku dołączenia pełnomocnictwa procesowego, skoro
dotychczasowe pełnomocnictwo wynikające z ustanowienia przez sąd nie
obejmowało umocowania do sporządzenia i wniesienia zażalenia (art. 118 § 2
k.p.c.), to nie można podzielić zapatrywania Sądu Apelacyjnego, że przedstawione
przez pełnomocnika wnioskodawcy okoliczności nie uzasadniały przedłużenia
terminu sądowego (art. 166 w związku z art. 164 k.p.c.) do uzupełnienia braku
formalnego zażalenia w postaci złożenia pełnomocnictwa udzielonego przez
wnioskodawcę. Niedołączenie pełnomocnictwa dla adwokata lub radcy prawnego,
który sporządził pismo procesowe i wniósł je do sądu, stanowi brak formalny tego
pisma (art. 126 § 3 k.p.c.), podlegający usunięciu przez wezwanie do złożenia
pełnomocnictwa (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 11 maja 1998 r., II UZ
30/98, OSNP 1999 nr 16, poz. 530; z 19 listopada 1998 r., III CZ 133/98, OSNC
1999 nr 4, poz. 86; z 1 czerwca 1999 r., II UZ 61/99, OSNP 2000 nr 20, poz. 770; z
23 czerwca 2009 r., III UZ 4/09, OSNP 2011 nr 5-6, poz. 87). Wezwanie do
uzupełnienia tego braku następuje w terminie sądowym (odpowiednio stosowany
9
art. 370 k.p.c.). Terminu wyznaczonego do uzupełnienia zażalenia (usunięcia
braków formalnych tego pisma) nie można utożsamiać z terminem ustawowym, o
którym mowa w art. 130 § 1 k.p.c., ponieważ ma on charakter terminu sądowego
(art. 164 k.p.c.). Jego określenie powinno uwzględniać rodzaj braku oraz czas
niezbędny do jego usunięcia. Okoliczności przedstawione przez pełnomocnika
wnioskodawcy – pobyt wnioskodawcy w zakładzie karnym, przetransportowanie go
do innej placówki penitencjarnej, kłopoty z komunikacją (należy uwzględnić, że
korespondencja między osobą odbywającą karę pozbawienia wolności i jej
pełnomocnikiem odbywa się za pośrednictwem administracji zakładu karnego) itd. –
usprawiedliwiały przedłużenie terminu sądowego na podstawie art. 166 k.p.c.
Możliwość przedłużenia terminu sadowego z ważnych przyczyn obejmuje tego
rodzaju, trudne do przezwyciężenia, przeszkody, z jakimi zetknęła się pełnomocnik
wnioskodawcy, podejmując niezwłoczne starania o uzyskanie od niego
umocowania. Podkreślenia wymaga, że wezwanie do uzupełnienia braków
zażalenia zostało doręczone adw. M. C. 27 grudnia 2011 r. (k. 153), wniosek o
przedłużenie terminu sadowego został złożony 28 grudnia 2011 r. (k. 151), a
pełnomocnictwo od wnioskodawcy wpłynęło do akt 12 stycznia 2012 r. (prezentata
biura podawczego - k. 155, pełnomocnictwo - k. 159), czyli stosunkowo szybko (bez
zwłoki).
3. Wreszcie nieprawidłowe jest przyjęcie przez Sąd Apelacyjny, że
odrzucenie zażalenia było usprawiedliwione nieuiszczeniem w terminie opłaty
podstawowej od zażalenia w kwocie 30 złotych. Na wezwanie do uiszczenia opłaty
od zażalenia pełnomocnik wnioskodawcy zareagowała wnioskiem o zwolnienie
wnioskodawcy od tej opłaty (pismo z 28 grudnia 2011 r. - k. 151). Złożenie wniosku
o zwolnienie od opłaty sądowej odkładało w czasie obowiązek jej uiszczenia – do
chwili rozpoznania wniosku. Do wniosku nie zostało dołączone oświadczenie
wnioskodawcy o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, co
uzasadniało zastosowanie art. 102 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sadowych w sprawach cywilnych. Zwrot wniosku o zwolnienie od kosztów
sądowych aktualizował obowiązek ich uiszczenia, jednak nie od chwili wydania tego
zarządzenia, ale od chwili doręczenia jego odpisu pełnomocnikowi składającemu
wniosek o zwolnienie. Zarządzenie o zwrocie wniosku powinno być doręczone
10
pełnomocnikowi wnioskodawcy i dopiero z chwilą jego doręczenia rozpocząłby bieg
siedmiodniowy termin na uiszczenie kosztów. Do opisanej sytuacji powinien mieć
odpowiednie zastosowanie art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych, obowiązujący od 19 kwietnia 2010 r. Przepis ten przewiduje, że jeżeli
pismo podlegające opłacie zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub
rzecznika patentowego, to po oddaleniu wniosku o zwolnienie od kosztów
sądowych, złożonego przed upływem terminu do opłacenia pisma, tygodniowy
termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie (pełnomocnikowi
strony) postanowienia o oddaleniu wniosku. Przepis ten reguluje wprost jedynie
sytuację oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, jednak ze względu
na zauważalne analogie (przede wszystkim konsekwencje w postaci zwrotu lub
odrzucenia pisma procesowego, które nie zostało należycie opłacone), należy
przyjąć, że ten sam mechanizm powinien mieć zastosowanie do sytuacji
odrzucenia albo zwrotu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Dlatego
należy przyjąć, że tygodniowy termin do uiszczenia opłaty sądowej od pisma
procesowego biegnie od chwili doręczenia pełnomocnikowi strony odpisu
zarządzenia o zwrocie wniosku o zwolnienie od kosztów sadowych na podstawie
art. 102 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. W
rozpoznawanej sprawie zarządzenie o zwrocie wniosku zostało wydane 20 stycznia
2012 r. (k. 162), czyli już po wydaniu zaskarżonego postanowienia z 16 stycznia
2012 r. o odrzuceniu zażalenia, co uniemożliwiło pełnomocnikowi wnioskodawcy
uiszczenia brakującej opłaty podstawowej od zażalenia w terminie określonym w
art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Z tych przyczyn zażalenie podlegało uwzględnieniu na podstawie art. 3941
§
3 k.p.c. w związku z art. 39816
k.p.c.