Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 97/12
POSTANOWIENIE
Dnia 8 sierpnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie ze skargi Z. B. o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 3 czerwca 2011 r., w sprawie z
powództwa Z. B.
przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Okręgowego, Agencji
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Oddział w T. i J. S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 8 sierpnia 2012 r.,
zażalenia skarżącego na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 13 stycznia 2012 r.,
oddala zażalenie i nie obciąża skarżącego obowiązkiem
zwrotu Skarbowi Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu
Państwa kosztów postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Prawomocnym wyrokiem z dnia 3 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy oddalił
apelację powoda Z. B. od oddalającego jego powództwo wyroku Sądu Rejonowego
z dnia 26 lipca 2010 r.
Powyższy wyrok powód zaskarżył skargą o wznowienie postępowania,
powołując jako podstawę wznowienia art. 401 pkt 1 i 2 k.p.c. Skarżący wniósł
o stwierdzenie nieważności zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku
Sądu pierwszej instancji i zasądzenie dochodzonych pozwem kwot, ewentualnie
o jego zmianę przez uwzględnienie powództwa.
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 13 stycznia 2012 r. odrzucił skargę
o wznowienie postępowania jako spóźnioną, ponieważ uznał, że została wniesiona
po upływie trzymiesięcznego terminu przewidzianego w art. 407 § 1 k.p.c. Ponadto
stwierdził, że skarga ta nie została oparta na ustawowej podstawie wznowienia.
Sąd ocenił, że o obydwu powoływanych przez siebie podstawach skargi
powód dowiedział się wcześniej niż na trzy miesiące przed wniesieniem tej skargi
w dniu 9 stycznia 2012 r., a konkretnie wiedzę taką uzyskał w dniu 3 czerwca
2011 r., kiedy został ogłoszony zaskarżony wyrok. Skarżący wskazywał na
niewłaściwy skład sądu, który był mu znany w chwili ogłaszania orzeczenia, skoro
był obecny na rozprawie apelacyjnej. Poza tym zarzucał pozbawienie go możności
działania. W tym wypadku art. 407 § 1 k.p.c. nakazuje liczyć termin trzymiesięczny
od dnia, w którym strona dowiedziała się o wyroku – co w odniesieniu do powoda
także nastąpiło w chwili ogłoszenia wyroku przez Sąd Okręgowy.
Niezależnie od tego Sąd Okręgowy zakwestionował wystąpienie podstaw,
które powołał powód. Stwierdził, że niezasadne było traktowanie jako
niewłaściwego składu sądu, w którym uczestniczyła SSO M. M., gdyż sędzia ta nie
podlegała ustawowemu wyłączeniu od rozpoznania sprawy powoda, nie
rozpoznawała bowiem tej sprawy w niższej instancji. Ponadto powód mógł się
domagać jej wyłączenia na rozprawie apelacyjnej. Nie mogła też stanowić
podstawy wznowienia z powodu nieważności spowodowanej pozbawieniem strony
możności działania, odmowa wniesienia skargi kasacyjnej przez pełnomocnika
z urzędu ustanowionego dla powoda, ponieważ nieważność postępowania musi
3
wystąpić przed uprawomocnieniem się wyroku, a nie po jego prawomocności. Z tej
samej przyczyny Sąd Okręgowy zanegował znaczenie dla skuteczności skargi o
wznowienie błędu w oznaczeniu sądu, do którego doszło w postanowieniu z dnia
28 lipca 2011 r., a więc wydanym po uprawomocnieniu się wyroku sądu drugiej
instancji.
Powód złożył zażalenie od powyższego postanowienia zarzucając
naruszenie przepisów art. 401 pkt 1 i 2 k.p.c. przez bezpodstawne przyjęcie, iż
skarga nie została oparta na ustawowej podstawie wznowienia oraz naruszenie art.
407 § 1 k.p.c. przez uznanie, iż skarga została wniesiona z uchybieniem terminu
wskazanego w tym przepisie.
We wnioskach skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego
postanowienia i uwzględnienia skargi o wznowienie postępowania oraz zasądzenia
nieopłaconych w całości, ani w części, kosztów pomocy prawnej udzielonej mu
z urzędu.
W odpowiedzi na zażalenie strony powodowej, pozwany wniósł
o oddalenie tego zażalenia i zasądzenie na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego według norm
przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Sposób obliczania terminu do wniesienia skargi o wznowienie
postępowania został określony ustawowo w art. 407 k.p.c., wobec czego sugestie
skarżącego co do potrzeby jego liczenia w niniejszej sprawie w inny sposób, niż to
określił ustawodawca nie tylko są nieuzasadnione ale także niedopuszczalne.
Skarżący powołał się na podstawę wznowienia związaną z nieważnością
postępowania spowodowaną dwoma przyczynami - orzekaniem w sprawie przez
sędziego wyłączonego z mocy ustawy oraz pozbawieniem powoda możności
działania. W odniesieniu do pierwszej przyczyny nieważności bieg terminu
trzymiesięcznego do wniesienia skargi liczony jest od dowiedzenia się przez
powoda o tej podstawie. Sąd orzekający przyjął, że powód dowiedział się
o uczestnictwie SSO M. M. w składzie orzekającym w czasie rozpoznawania jego
sprawy przez Sąd Okręgowy na rozprawie. Skarżący uważa, że niezbędną wiedzę
o tożsamości sędziów orzekających uzyskał później, po otrzymaniu odpisu wyroku
4
z uzasadnieniem. Zważywszy, że skład sądu orzekającego w sprawie jest dla stron
jawny z wokandy umieszczonej przed salą rozpraw pogląd Sądu Okręgowego
uznać należy za uzasadniony. Gdyby jednakże nawet zastosować sposób liczenia
biegu terminu wskazany przez powoda, to znaczy od dnia doręczenia powodowi
odpisu wyroku z uzasadnieniem, to i tak okres trzymiesięczny do wniesienia skargi
nie został dotrzymany. Powód otrzymał odpis wyroku z uzasadnieniem 27 czerwca
2011 r., a skargę wniósł po ponad 6 miesiącach od tej daty.
Z kolei w wypadku, kiedy przyczynę nieważności ma stanowić pozbawienie
strony możności działania, ustawa wiąże początek biegu trzymiesięcznego terminu
z dowiedzeniem się o wyroku wydanym w sprawie, której dotyczy skarga
o wznowienie. Terminu nie przerywa podjęcie działań w kierunku złożenia skargi
kasacyjnej od tego orzeczenia, ani nawet wniesienia skargi kasacyjnej, ponieważ
każdy z tych środków funkcjonuje niezależnie i nie ma pomiędzy nimi zależności,
która pozwalałaby przypisać wniesieniu skargi kasacyjnej taki skutek (por.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2009 r., V CZ 24/09,
OSNC-ZD nr B, poz. 46 i z dnia 5 lutego 2010 r., II CZ 67/09, Lex nr 686069).
Ponadto termin do wniesienia skargi o wznowienie nie jest terminem przedawnienia
lecz ustawowym termin procesowym.
W rezultacie należy podzielić pogląd Sądu Okręgowego, że skarga
powoda była spóźniona. Tym samym zbędne było rozważanie czy została ona
oparta na ustawowych podstawach czy też nie, ponieważ niezachowanie terminu
do złożenia skargi wyłącza potrzebę jej dokładnej analizy i oceny, czy powołane
podstawy wznowienia rzeczywiście wystąpiły.
Z tych przyczyn zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art. 3941
§ 3
w zw. z art. 39814
k.p.c.
Natomiast rozstrzygnięcie o kosztach procesu wynika z treści art.3941
§ 3
k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c. i art. 102 k.p.c., ponieważ sytuacja materialna
skarżącego jest trudna, toczą się przeciwko niemu postepowania egzekucyjne,
ponadto w ostatnich latach jego działalność rolna prowadzona była
w niekorzystnych warunkach meteorologicznych.