Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 63/12
POSTANOWIENIE
Dnia 5 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Marta Romańska
SSA Władysław Pawlak (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A. S.
przeciwko E. R. – K.
o ochronę dóbr osobistych i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 5 października 2012 r.,
zażalenia pozwanej
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie trzecim
wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 stycznia 2012 r.,
1. zmienia zaskarżone orzeczenie (pkt. III) w ten sposób, że
zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 870
(osiemset siedemdziesiąt) zł. tytułem kosztów
postępowania apelacyjnego;
2. oddala zażalenie w pozostałej części i zasądza od powoda
na rzecz pozwanej kwotę 150 (sto pięćdziesiąt) zł. tytułem
kosztów postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 25 stycznia 2012 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
powoda A. S. od wyroku Sądu Okręgowego oddalającego powództwo skierowane
przeciwko pozwanej E. R.-K. o ochronę dóbr osobistych i zapłatę. Oddalił też
zażalenie pozwanej od zawartego w wyroku Sądu pierwszej instancji
rozstrzygnięcia o kosztach procesu i nie obciążył powoda kosztami postępowania
apelacyjnego.
W motywach rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego powołał
się na przepis art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., wskazując, iż sytuacja
majątkowa powoda jest trudna, co wynika z przedłożonego przez niego na potrzeby
zwolnienia od kosztów sądowych oświadczenia o stanie majątkowym. Poza tym
powód mógł być subiektywnie przekonany o zasadności swego roszczenia.
Nie sposób bowiem przyjąć, aby powód prowadził proces nielojalnie. Pozwana nie
przedstawiła w tym względzie przekonywujących argumentów.
W zażaleniu od rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego,
pozwana domagała się jego zmiany poprzez zasądzenie na jej rzecz od powoda
tytułem tych kosztów kwotę 1 200 zł wraz z kosztami postępowania zażaleniowego.
Zarzuciła naruszenie: art. 102 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie oraz
art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak merytorycznego uzasadniania zaskarżonego
orzeczenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z podstawową zasadą rozstrzygania o kosztach procesu
uregulowaną w art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest
zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia
praw i celowej obrony. Odstępstwo od tej reguły jest przewidziane w art. 102 k.p.c.
wyrażającym zasadę słuszności, stosownie do której w wypadkach szczególnie
uzasadnionych, sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część z tych
kosztów albo nie obciążać jej w ogóle tymi kosztami.
3
Uznanie, że w danej sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony
w rozumieniu powołanego przepisu jest przejawem dyskrecjonalnej władzy sądu,
a zatem zastosowanie dobrodziejstwa z tego przepisu zależy od swobodnej oceny
sądu. Ocena ta nie może być dowolna, lecz winna uwzględniać okoliczności
konkretnego przypadku (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego
2010 r. I CZ 112/09, z dnia 27 stycznia 2010 r. II CZ 88/09). W związku z tym
Sąd wyższego rzędu - w ramach kontroli instancyjnej - może ingerować
w rozstrzygnięcie o kosztach procesu oparte na przepisie art. 102 k.p.c. jedynie
wyjątkowo, mianowicie gdy dokonanej przez Sąd niższego rzędu ocenie w tej
materii można przypisać cechy dowolności (zob. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 15 lutego 2012 r. I CZ 165/11).
W niniejszej sprawie Sąd drugiej instancji stosując przepis art. 102 k.p.c.
powołał się na trudną sytuację materialną powoda oraz na jego subiektywne
przekonanie o słuszności swoich żądań. Zauważyć jednak trzeba, że Sąd pierwszej
instancji mając na uwadze okoliczności sprawy zastosował przy orzekaniu
o kosztach procesu powołany przepis. Zgodnie z art. 108 ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, zwolnienie od kosztów
sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi.
Jeśli natomiast chodzi o subiektywne przekonanie powodowa o zasadności swych
roszczeń, to o ile mogło ono być usprawiedliwione na etapie postępowania
pierwszo-instancyjnego, to już takiej tezy nie można odnieść do postępowania
apelacyjnego skoro powód powziął wiedzę z uzasadnienia zaskarżonego wyroku
Sądu Okręgowego o przyczynach, które legły u podstaw oddalenia jego
powództwa. Decydując się w takiej sytuacji na wniesienie środka odwoławczego
winien był liczyć się z koniecznością poniesienia kosztów procesu należnych
pozwanej w razie nieuwzględnienia jego apelacji.
Zatem stwierdzić trzeba, że w postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym
odpadły względy - istniejące w momencie orzekania o kosztach za pierwszą
instancję - uzasadniające orzeczenie wbrew zasadzie odpowiedzialności za wynik
procesu. W konsekwencji Sąd drugiej instancji winien był uwzględnić - co do
zasady - żądanie pozwanej zasądzenia kosztów postępowania apelacyjnego.
4
Pozwana odnośnie roszczenia niemajątkowego dochodzi tytułem
wynagrodzenia za zastępstwo procesowe kwoty 600 zł. Tymczasem
minimalna stawka taryfowa za prowadzenie sprawy o ochronę dóbr osobistych
w postępowaniu apelacyjnym wynosi 270 zł (§ 11 ust. 1 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1348,
z poźn. zm.). Wbrew stanowisku pozwanej, powód wystąpił z jednym roszczeniem
niemajątkowym. Okoliczność, iż w ramach usunięcia skutków naruszenia jego dóbr
osobistych określił dwa równorzędne sposoby, nie prowadzi do podziału tego
roszczenia na dwa samodzielne.
Z tytułu roszczenia majątkowego - pieniężnego pozwana żądała zasądzenia
kwoty 600 zł kosztów zastępstwa procesowego. Kwota ta mieści się
w przewidzianej stawce taryfowej przy wskazanej wartości przedmiotu zaskarżenia
(§ 6 pkt 4 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 cyt. rozp.). Jakkolwiek minimalna stawka
taryfowa jest wyższa (900 zł), ale wobec zażądania konkretnej kwoty, Sąd jest
związany takim żądaniem. Łącznie więc należało zasądzić kwotę 870 zł.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 39816
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c., a o kosztach postępowania zażaleniowego w oparciu
o przepisy art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., art. 3941
§ 3 k.p.c. i art. 39821
k.p.c., gdyż pozwana uległa jedynie co do nieznacznej części żądania.
Na zasądzone koszty składa się opłata od zażalenia (30 zł) oraz wynagrodzenie za
zastępstwo procesowe w kwocie 120 zł (§ 13 ust. 2 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 2 rozp).