Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 107/12
POSTANOWIENIE
Dnia 10 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa S. B.
przeciwko Skarbowi Państwa - Centralnemu Zarządowi Służby Więziennej
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 10 października 2012 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 kwietnia 2012 r.,
1) oddala zażalenie,
2) oddala wniosek Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej
Skarbu Państwa o zasądzenie kosztów postępowania
zażaleniowego,
3) przyznaje adw. G. C. koszty nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej z urzędu w kwocie 3600 (trzy tysiące sześćset)
złotych, powiększonej o należną stawkę podatku od
towarów i usług i nakazuje wypłacić tę kwotę z kasy Sądu
Apelacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 15 lipca 2011 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda S.
B. od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 5 listopada 2010 r.
Postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2012 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę
kasacyjną powoda od powyższego wyroku. W uzasadnieniu postanowienia
wskazano, że w dniu 18 listopada 2011r. wpłynęły do Sądu Apelacyjnego pisma
powoda opatrzone datą 10 listopada 2011r., w których wniósł o doręczenie wyroku
wraz z uzasadnieniem, o ustanowienie pełnomocnika z urzędu celem wniesienia
skargi kasacyjnej oraz o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej.
Zarządzeniem z dnia 3 stycznia 2012 r. zwrócono wniosek o przywrócenie terminu
do złożenia skargi kasacyjnej, zaś postanowieniem z dnia 1 lutego 2012 r.
ustanowiono dla powoda pełnomocnika z urzędu.
W dniu 12 marca 2012 r. wyznaczony z urzędu pełnomocnik powoda złożył
wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku i jego doręczenie oraz
o przywrócenie terminu do złożenia tego wniosku, a nadto wniósł skargę kasacyjną
oraz wniosek o przywrócenie terminu do jej wniesienia. Postanowieniami z dnia
23 kwietnia 2012 r. Sąd Apelacyjny oddalił te wnioski i odrzucił skargę kasacyjną
wskazując, że powód złożył wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu
dopiero po czterech miesiącach od daty ogłoszenia wyroku, co oznacza, że dopiero
po tym czasie zaczął się interesować wynikiem procesu. W ocenie Sądu nie został
wykazany brak winy w uchybieniu terminu, zatem przesłanki z art. 168 i 169 k.p.c.
nie zostały spełnione. Spowodowało to utratę prawa do wniesienia skargi
kasacyjnej. Zdaniem Sądu, irrelewantna pozostawała okoliczność, że na wniosek
powoda złożony po terminie doręczono mu odpis wyroku wraz z uzasadnieniem
w dniu 29 grudnia 2011 r., ponieważ doręczenie to nastąpiło na podstawie art. 9 § 2
k.p.c. i nie otwierało na nowo terminu do wniesienia skargi. Niezależnie od tego,
wniosek o przywrócenie terminu złożony został przez pełnomocnika z urzędu
dopiero w dniu 12 marca 2012 r., mimo że został on ustanowiony w dniu 16 lutego
2012 r. Nie zasługuje , zdaniem Sądu, na uwzględnienie argumentacja, że zwłoka
w złożeniu wniosku jest uzasadniona oczekiwaniem na doręczenie wyroku wraz
3
z uzasadnieniem w trybie art. 124 § 3 k.p.c., albowiem regulacja ta nie miała
zastosowania w niemniejszej sprawie.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik z urzędu powoda
podnosząc, że zachodziły podstawy do przywrócenia terminu do złożenia wniosku
o doręczenie w wyroku z uzasadnieniem oraz przywrócenia terminu do wniesienia
skargi kasacyjnej, wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia o odrzuceniu
skargi kasacyjnej oraz zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego,
jednocześnie oświadczając, iż koszty nie zostały uiszczone przez powoda ani
w całości ani w części. Podkreślono, że w sytuacji, w której powód pozbawiony był
wolności, a pełnomocnik powoda nie poinformował go wyniku rozprawy, został on
bezpodstawnie pozbawiony możliwości wniesienia kasacji od wyroku dla niego
krzywdzącego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest niezasadne. W myśl art. 3985
§ 1 k.p.c., termin do wniesienia
skargi kasacyjnej wynosi dwa miesiące i rozpoczyna bieg od dnia doręczenia
stronie skarżącej orzeczenia z uzasadnieniem. Warunkiem skutecznego wniesienia
skargi kasacyjnej jest uprzednie doręczenie stronie na jej wniosek, złożony na
podstawie art. 387 § 3 k.p.c., wyroku sądu drugiej instancji z uzasadnieniem
(por. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 15 listopada 1999 r., III CZ
126/99, LEX nr 528171, z dnia 14 września 2004 r., III CZ 74/04, LEX nr 182066,
czy z dnia 28 marca 2007 r., III CSK 66/07, LEX nr 315345). Skarga kasacyjna
wniesiona bez uprzedniego wniosku o doręczenie zaskarżonego orzeczenia
z uzasadnieniem podlega odrzuceniu, jako niedopuszczalna z innych przyczyn
(art. 3986
§ 2 i 3 k.p.c.).
Zgodnie z art. 168 § 1 k.p.c., sąd może uwzględnić wniosek o przywrócenie
uchybionego terminu do dokonania czynności procesowej jedynie wtedy,
gdy ustalone zostanie, że uchybienie to nastąpiło bez winy strony. Przesłanka
ta powinna być uprawdopodobniona. W judykaturze Sądu Najwyższego
ugruntowany jest pogląd, że stroną według art. 168 § 1 k.p.c. jest także
pełnomocnik procesowy, a jego zawinione zaniedbania obciążają stronę, choćby
ta nie zawiniła zwłoki (zob. postanowienia SN z: 3 lipca 2008 r., IV CZ 38/08
4
(LEX nr 794012); 27 października 2009 r., II UZ 35/09 (LEX nr 564801);
24 września 2004 r., I CZ 123/04 (LEX nr 589946); 15 marca 2000 r., II CKN 554/00
(LEX nr 51986); 12 marca 1999 r., I PKN 76/99 (OSNP 2000/11/431); 5 lutego
1999 r., III CKN 1052/98 (LEX nr 602640).
Fakt pozbawienia strony wolności i przebywania w zakładzie karnym
wymaga oceny z punktu widzenia spełnienia przesłanek z art. 168 § 1 k.p.c.
w sytuacji, w której na skutek pozbawienia wolności uzyskała ona wiadomość
o zapadłym wyroku po upływie terminu do złożenia wniosku (zob. postanowienie
SN z 29 stycznia 2008 r., I PZ 29/07, LEX nr 448841). Taka sytuacja w niniejszej
sprawie nie zachodzi. Powód był pozbawiony wolności, jednak wiedział o rozprawie
(k. 371) i w ciągu ponad trzech miesięcy nie podjął żadnych czynności mających na
celu ustalenie, czy i jakiej treści zapadł wyrok w sprawie, chociaż zgłaszał inne
wnioski (k. 410). Co więcej, na rozprawie apelacyjnej był reprezentowany przez
pełnomocnika z urzędu, ustanowionego na tym etapie postępowania. Ustanowienie
pełnomocnika z urzędu zwalniało Sąd z obowiązku doręczenia nieobecnemu na
rozprawie, pozbawionemu wolności powodowi odpisu sentencji i pouczania
o sposobie i terminie zaskarżenia wyroku (art. 327 § 2 k.p.c.). Pełnomocnik ten nie
złożył wniosku o doręczenie uzasadnienia wyroku, ani nie powiadomił powoda
o zapadłym orzeczeniu. Przyczyny tej bezczynności nie zostały usprawiedliwione.
W konsekwencji należy podzielić dokonaną przez Sąd Apelacyjny ocenę o braku
podstaw do przywrócenia terminu zarówno do wniesienia wniosku o sporządzenie
uzasadnienia, jak również do wniesienia skargi kasacyjnej. Niedopuszczalna jest
zatem wniesiona przez pełnomocnika z urzędu powoda skarga kasacyjna,
poprzedzona spóźnionym, a co za tym idzie bezskutecznym wnioskiem
o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.
Chybiony jest podnoszony w uzasadnieniu zażalenia zarzut, że działający za
powoda pełnomocnik z urzędu mógł w sprawie podejmować czynności procesowe
jedynie do czasu uprawomocnienia się wyroku Sądu drugiej instancji, co nastąpiło
w dacie jego ogłoszenia. Nie można, wbrew tym zarzutom, przyjąć, że pełnomocnik
z urzędu traci uprawnienie do reprezentowania strony z chwilą ogłoszenia
orzeczenia. Wyjaśnione zostało w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że nadal jest
uprawniony do zaskarżenia orzeczenia o kosztach procesu, jak też do złożenia
5
wniosku o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia i doręczenia orzeczenia wraz
z uzasadnieniem, a wręcz jego obowiązkiem jest udzielenie stronie informacji
odnoszących się do możliwości skorzystania ze skargi kasacyjnej, ponieważ
są to czynności odnoszące się do orzeczenia wydanego w postępowaniu objętym
jego umocowaniem (por. postanowienie SN z dnia 18 stycznia 2012 r.,
II CZ 148/11, niepubl.). Świadczenie pomocy prawnej z urzędu, wynagradzanej
ze środków publicznych, wymaga kontaktu z reprezentowaną stroną oraz
rozważenia potrzeby podjęcia czynności niezbędnych do ewentualnego
zaskarżenia orzeczenia.
Wobec braku podstaw do podważenia zasadności postanowień
oddalających wnioski o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o przywrócenie
terminu do sporządzenia uzasadnienia i doręczenia go wraz z orzeczeniem oraz do
złożenia skargi kasacyjnej nie ma też podstaw do kwestionowania zasadności
postanowienia odrzucającego spóźnioną skargę kasacyjną.
Zważywszy na powyższe orzeczono jak w sentencji na zasadzie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
O kosztach postępowania zażaleniowego w zakresie kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej powodowi w postępowaniu zażaleniowym przed Sądem
Najwyższym, mając na uwadze wartość przedmiotu zaskarżenia tj. 600 000 zł,
rozstrzygnięto na podstawie § 2 ust. 3 i § 6 pkt 7 w zw. z § 13 ust. 2 pkt 2
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348).
Sąd Najwyższy oddalił wniosek o obciążenie powoda kosztami
postępowania zażaleniowego na rzecz strony przeciwnej, biorąc pod uwagę fakt
jego pobytu w zakładzie karnym oraz sytuację materialną, nie pozwalająca na ich
pokrycie (art. 102 k.p.c.).
.