Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 111/12
POSTANOWIENIE
Dnia 23 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marta Romańska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Józef Frąckowiak
w sprawie z powództwa Z. A.
przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Sprawiedliwości,
Dyrektora Zakładu Karnego we W., Dyrektora Zakładu Karnego w W.
i Dyrektora Zakładu Karnego w R.
o zadośćuczynienie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 23 listopada 2012 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 kwietnia 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i wnioski przekazuje
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania,
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z 19 kwietnia 2012 r. Sąd Apelacyjny odrzucił wniosek
powoda Z. A. o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o doręczenie mu odpisu
wyroku tego Sądu z 3 sierpnia 2011 r. z uzasadnieniem oraz wniosek powoda o
doręczenie mu odpisu tego wyroku z uzasadnieniem.
W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że wniosek powoda o przywrócenie terminu
do złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem
wpłynął do Sądu Apelacyjnego 7 grudnia 2011 r., to jest po terminie. Taka ocena
zachowuje aktualność nawet przy przyjęciu najkorzystniejszej dla powoda wersji,
a mianowicie, że 28 września 2011 r. dowiedział się o wydaniu wyroku, którego
dotyczył wniosek.
W zażaleniu na postanowienie z 19 kwietnia 2012 r. powód zarzucił, że Sąd
Apelacyjny przed wydaniem rozstrzygnięcia nie rozpatrzył wszystkich okoliczności,
które należało wziąć pod uwagę przy ocenie zasadności jego wniosku.
Powód w obu instancjach był reprezentowany przez pełnomocnika z urzędu.
Pełnomocnik reprezentujący powoda przed Sądem drugiej instancji bez
uzgodnienia z nim odstąpił od złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia
wyroku z 3 sierpnia 2011 r. i doręczenie go powodowi. Powód przebywa
w zakładzie karnym, nie ma wykształcenia, a o decyzji pełnomocnika został
powiadomiony pismem z 14 września 2011 r. Odmowa przywrócenia terminu do
złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku jest dla powoda krzywdząca.
Powód wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i przywrócenie mu
terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu
Apelacyjnego z 3 sierpnia 2011 r.
Pozwany wniósł o oddalenie zażalenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. W pierwszej kolejności odnotować trzeba, że rozstrzygnięciem kończącym
postępowanie w sprawie i z tej przyczyny samodzielnie zaskarżalnym zażaleniem
jest postanowienie odrzucające wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku
3
w sprawie kasacyjnej i doręczenie stronie odpisu tego wyroku z uzasadnieniem -
art. 3941
§ 2 k.p.c. (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 21 września
2010 r., III UZ 4/10, LEX nr 667501). Postanowienie oddalające wniosek
o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie odpisu
wyroku z uzasadnieniem nie kończy postępowania w sprawie, nie jest zatem
samodzielnie zaskarżalne zażaleniem, ale mieści się w kategorii postanowień,
o jakich mowa w art. 380 k.p.c. i w związku z tym przepisem może być poddane
kontroli w związku z rozpoznawaniem zażalenia na postanowienie kończące
postępowanie w sprawie, jakim jest odrzucenie wniosku o sporządzenie
i doręczenie stronie odpisu wyroku z uzasadnieniem (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z 9 stycznia 2012 r., III UZ 29/11, LEX nr 1130396).
2. Wyrokiem z 3 sierpnia 2011 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda od
wyroku Sądu Okręgowego z 23 listopada 2010 r. Wyrok ten prawomocnie kończył
postępowanie w sprawie, a ogłoszony został w obecności pełnomocnika z urzędu
ustanowionego dla powoda, podczas gdy sam powód przebywał w zakładzie
karnym.
Uzasadnienie wyroku oddalającego apelację sporządza się na wniosek
złożony przez stronę w tygodniowym terminie od ogłoszenia orzeczenia (art. 387
§ 1 zd. 2 i § 3 k.p.c.). Czynności tej może dokonać strona samodzielnie, gdyż nie
jest to czynność związana z postępowaniem przed Sądem Najwyższym
w rozumieniu art. 87 § 1 k.p.c. (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego
z 16 maja 2006 r., III UZ 6/06, OSNP 2007, nr 11-12, poz. 174). Powód nie złożył
w terminie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku z 3 sierpnia 2011 r.
i doręczenie mu odpisu wyroku z uzasadnieniem. Wniosek taki złożył w piśmie
z 28 września 2011 r. i kolejnych.
O przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia
wyroku i o doręczenie mu odpisu wyroku z uzasadnieniem powód wystąpił
pismem datowanym na 5 grudnia 2011 r., do którego dołączył kopię skierowanego
do niego pisma jego pełnomocnika z urzędu, datowanego na 14 września 2011 r.,
którym został powiadomionym o treści wyroku zapadłego 3 sierpnia 2011 r.
oraz o tym, że jest on prawomocny (k. 224). Pełnomocnik wskazał zarazem,
4
że od wyroku przysługuje skarga kasacyjna, którą może złożyć tylko fachowy
pełnomocnik, o ustanowienie którego powód powinien wystąpić do sądu. W piśmie
nie ma mowy o warunkach wniesienia skargi kasacyjnej, w tym w szczególności
o konieczności wystąpienia z wnioskiem o sporządzenie i doręczenie powodowi
odpisu wyroku z uzasadnieniem.
W piśmie datowanym na 5 grudnia 2011 r. powód tłumaczył uchybienie
terminowi do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia
i doręczenie jego odpisu z uzasadnieniem swoją niewiedzą na temat procedur
i oczekiwanego od niego zachowania, które warunkowało późniejszą
dopuszczalność zaskarżenia wyroku. W dacie sporządzenia tego pisma powód
wiedział już o zaniedbaniu, które miało znaczenie dla oceny dopuszczalności skargi
kasacyjnej, nie wynikało z niego jednak, kiedy i skąd powód dowiedział się
o warunkach zaskarżenia orzeczenia, bo bez wątpienia nie z pisma jego
pełnomocnika z urzędu z 14 września 2011 r.
3. Zgodnie z art. 168 § 1 k.p.c. Sąd na wniosek strony postanowi
o przywróceniu terminu do dokonania czynności procesowej, jeżeli strona nie
dokonała tej czynności w terminie bez swojej winy. Pismo z wnioskiem
o przywrócenie terminu wnosi się do sądu, w którym czynność miała być dokonana,
w ciągu tygodnia od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu (art. 169 § 1
k.p.c.). Ubiegający się o przywrócenie terminu ma obowiązek uprawdopodobnić
zachowanie terminu określonego w art. 169 § 1 k.p.c. Sąd odrzuca spóźniony
wniosek o przywrócenie terminu - art. 171 k.p.c.
Trafnie Sąd Apelacyjny przyjął, że powód dowiedział się o wydaniu wyroku
w jego sprawie oraz o tym, że wyrok jest zaskarżalny z pisma pełnomocnika
z urzędu z 14 września 2011 r. Sąd Apelacyjny nie rozważył jednak, czy i jakie
obowiązki – w związku z treścią at. 327 § 1 i 2 k.p.c. oraz art. 118 § 2 k.p.c. –
ciążyły na pełnomocniku reprezentującym powoda w urzędu w postępowaniu
apelacyjnym po wydaniu wyroku z 3 sierpnia 2011 r. oraz w jakim czasie obowiązki
te powinny być zrealizowane.
O ile przyjąć, że Sąd nie miał obowiązku doręczenia powodowi
przebywającemu w zakładzie karnym lecz reprezentowanemu przez fachowego
5
pełnomocnika przy ogłoszeniu wyroku, informacji o wydaniu tego wyroku i jego
treści oraz ewentualnie także o warunkach jego zaskarżenia, to termin do złożenia
wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku i doręczenie jego odpisu
z uzasadnieniem musiał rozpocząć w stosunku do powoda bieg według zasad
ogólnych, a zatem po ogłoszeniu wyroku oddalającego apelację, niezależnie
od uświadomienia sobie tego przez powoda. W okolicznościach sprawy termin ten
minął zanim powód dowiedział się z pisma pełnomocnika o wydaniu wyroku
prawomocnie kończącego postępowanie. Okoliczności, w jakich pozbawiony
wolności powód ostatecznie dowiedział się o wyroku oraz o konieczności złożenia
wniosku o sporządzenie jego uzasadnienia i doręczania mu odpisu wyroku
z uzasadnieniem w celu wniesienia skargi kasacyjnej, mają znaczenie dla oceny
zachowania terminu, o jakim mowa w art. 171 k.p.c.
We wniosku o przywrócenie tego terminu powód – reprezentowany przez
kolejnego fachowego pełnomocnika – nie wyjaśnił, kiedy i w jakich okolicznościach
dowiedział się o potrzebie złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie mu
uzasadnienie wyroku, a ta data, nie zaś data powzięcia wiadomości o samym
wydaniu wyroku, jest doniosła z punktu widzenia oceny, czy wniosek
o przywrócenie terminu został przez powoda złożony w terminie do dokonania tej
czynności. Przed rozpoznaniem wniosku o przywrócenie terminu do złożenia
wniosku o sporządzenie uzasadnienia prawomocnego wyroku oddalającego
apelację i doręczenie stronie odpisu tego wyroku z uzasadnieniem Sąd powinien
wyjaśnić powyższą okoliczność, gdyż do niej należy się odnieść przy ocenie
zachowania terminu do złożenia wniosku o przywrócenie terminu. Po stwierdzeniu
czy powód zachował termin do wystąpienia z wnioskiem o przywrócenie terminu
Sąd może przystąpić do merytorycznej oceny zasadności tego wniosku
uwzględniając uwarunkowania niniejszej sprawy.
Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3
i art. 380 k.p.c. orzeczono jak w postanowieniu.