Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 84/12
POSTANOWIENIE
Dnia 6 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Grzegorz Misiurek
w sprawie z wniosku S. P. i B. M.
przy uczestnictwie A. J.i innych,
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 6 grudnia 2012 r.,
zażalenia wnioskodawcy S. P.
na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 6 czerwca 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 8 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy ustalił, że wartość
przedmiotu zaskarżenia w skardze kasacyjnej wniesionej przez wnioskodawcę S.
P. wynosi 100 000 zł, odrzucił tę skargę jako niedopuszczalną i nakazał zwrócenie
wnioskodawcy odpłaty od skargi kasacyjnej.
Z uzasadnienia postanowienia wynika, że w toku postępowania o zniesienie
współwłasności nieruchomości uczestnicy postępowania E. M. i B. O. złożyli
wniosek o stwierdzenie, że nabyły w drodze zasiedzenia udziały w tej
nieruchomości. Postanowieniem wstępnym z dnia 23 lutego 2011 r. Sąd Rejonowy
stwierdził nabycie przez K. C. oraz B. i J. małż. O. na zasadzie wspólności
majątkowej określonych w tym orzeczeniu udziałów w prawie współwłasności
nieruchomości, stanowiącej zabudowaną budynkiem mieszkalnym działkę nr 614,
położoną w K. przy ul. K.[…]. Apelację od tego orzeczenia wniósł m.in. S.
(wskazane w uzasadnieniu imię K. należy uznać za oczywistą omyłkę) P. i wskazał
w niej wartość przedmiotu zaskarżenia w wysokości 100 000 zł. Postanowieniem z
dnia 13 grudnia 2011 r. Sąd Okręgowy częściowo zmienił zaskarżone orzeczenia i
oddalił apelację w pozostałej części. Zaskarżając to postanowienie w całości, S. P.
w skardze kasacyjnej wskazał wartość przedmiotu zaskarżenia w wysokości
160 000 zł.
Sąd odwoławczy sprawdził oznaczoną w skardze kasacyjnej wartość
przedmiotu zaskarżenia na podstawie art. 25 § 1 k.p.c. i uznał, że została ona przez
skarżącego oznaczona nieprawidłowo. Wartość przedmiotu zaskarżenia wskazana
w skardze kasacyjnej co do zasady nie może być bowiem wyższa niż oznaczona
w apelacji, chyba że zachodzą – co jednak nie ma miejsca w sprawie
– przewidziane w prawie okoliczności uzasadniające odstąpienie od tej zasady.
W konsekwencji, skargę kasacyjną należało uznać za niedopuszczalna ze względu
na wartość przedmiotu zaskarżenia, ponieważ zgodnie z art. 5191
§ 4 pkt 4 k.p.c.
skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o zniesienie współwłasności,
jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż sto pięćdziesiąt tysięcy
złotych.
3
W zażaleniu S. P. zarzucił wydanie zaskarżonego postanowienia z
naruszeniem art. 25 § 1, art. 384, art. 3986
§ 1 i 2 oraz art. 5191
§ 4 pkt 4 k.p.c. i
wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trafne jest stanowisko Sądu, że od postanowienia Sądu drugiej instancji
w sprawie o zniesienie współwłasności, którego przedmiotem jest rozstrzygnięcie
sporu przewidzianego w art. 618 § 1 k.p.c., dopuszczalność skargi kasacyjnej
zależy od wartości przedmiotu zaskarżenia; jeżeli ta wartość jest niższa niż sto
pięćdziesiąt tysięcy złotych – skarga kasacyjna w tej sprawie jest niedopuszczalna
(art. 5191
§ 4 pkt 4 k.p.c.) (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
26 kwietnia 2001 r., II CZ 13/01, OSNC 2001 nr 12, poz. 181 i z dnia 22 marca
2006 r., III CZ 8/06, niepubl.) Nie ulega wątpliwości, że zgodnie z art. 368 § 2
oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia powinno nastąpić już w apelacji.
Przepisu tego nie można jednak – co podkreśla się także w literaturze – stosować
wprost w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym,
bez uwzględnienia ich specyfiki. W sprawach działowych (o zniesienie
współwłasności, dział spadku i o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności
majątkowej małżonków) ustalenia wartości przedmiotu sprawy dokonuje bowiem
nie wnioskodawca, lecz sąd (art. 619 § 1 i art. 684 k.p.c.). Kierując się zasadami
odpowiedniego stosowana prawa należy przyjąć, że w spawach działowych
wartość przedmiotu zaskarżenia, oznaczana zarówno w apelacji, jak i w skardze
kasacyjnej, nie może być wyższa niż kwota wartości przedmiotu sprawy ustalona
przez sąd w postanowieniu co do istoty sprawy.
Sąd odwoławczy, sprawdzając wskazaną w skardze kasacyjnej wartość
przedmiotu zaskarżenia, graniczył się do stwierdzenia, że została ona oznaczona
wadliwie, ponieważ jest wyższa niż wartość przedmiotu zaskarżenia wskazana
w apelacji. Tymczasem uszło uwagi Sądu – co trafnie zarzucono w zażaleniu
– że zaskarżone skargą kasacyjną postanowienie jest orzeczeniem
reformatoryjnym. W prawdzie Sąd odwoławczy nie podzielił stanowiska
apelującego, że nie ma podstaw do uwzględnienia wniosku o zasiedzenie udziałów
we współwłasności nieruchomości stanowiącej przedmiot zniesienia
4
współwłasności, jednakże skorygował nabyte w drodze zasiedzenia udziały
we współwłasności tej nieruchomości. W tej sytuacji nie można odeprzeć zarzut
skarżącego, że wskazana przez niego w skardze kasacyjnej wartość przedmiotu
zaskarżenia wyższa niż w apelacji, jest konsekwencją zmiany przez Sąd drugiej
instancji nabytych w drodze zasiedzenia udziałów we współwłasności
nieruchomości. W konsekwencji, zarzut wydania zaskarżonego postanowienia
z naruszeniem art. 25 § 1, art. 398 § 2 i art. 5191
§ 4 pkt 4 k.p.c. należało uznać
za uzasadniony.
Nieuzasadniony jest natomiast zarzut naruszenia art. 384 k.p.c., ponieważ
wynikający z tego przepisu zakaz reformationis in peius, zabraniający wydania
mniej korzystnego dla skarżącego rozstrzygnięcia niż to, które zawarte jest
w zaskarżonym przez niego wyroku - z wyjątkiem wypadków, w których sąd może
orzekać z urzędu - dotyczy rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, nie odnosi się on
więc do postanowienia o odrzuceniu skargi kasacyjnej (por. postanowienie Sąd
Najwyższego z dnia 22 czerwca 2010 r., IV CZ 42/10, OSNC-ZD 2011, nr 2,
poz. 26).
Chybiony jest także zarzut naruszenia art. 3986
§ 1 k.p.c., albowiem
podlegającym usunięciu na podstawie tego przepisu brakiem formalnym skargi
kasacyjnej jest – co nie miało miejsca w sprawie – nieoznaczenie wartości
przedmiotu zaskarżenia w skardze kasacyjnej. Nie stanowi natomiast braku
formalnego skargi kasacyjnej oznaczenie w niej wartości przedmiotu zaskarżenia,
wymagającego sprawdzenia na podstawie art. 25 § 1 k.p.c.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 39815
§ 1 k.p.c.).