Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 137/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Sobczak (przewodniczący)
SSN Tomasz Grzegorczyk
SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca)
Protokolant : Anna Korzeniecka-Plewka
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej,
w sprawie S. P.
skazanego z art. 216 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 5 grudnia 2012 r.,
kasacji, wniesionej na niekorzyść skazanego w zakresie skazań za czyn z art.
216§1 k.k.
przez Prokuratora Generalnego
od wyroku Sądu Okręgowego w Z.
z dnia 19 grudnia 2011 r.
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w Z.
z dnia 8 sierpnia 2011 r.,
uchyla pkt I zaskarżonego wyroku i sprawę w tym zakresie
przekazuje Sądowi Okręgowemu w Z. do ponownego
rozpoznania.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 8 sierpnia 2011 r. S. P. został skazany
za:
1) czyn z art. 226 § 1 k.k., polegający na znieważeniu funkcjonariuszy
Komendy Miejskiej Policji w Z. przez używanie wobec nich słów wulgarnych,
powszechnie uznanych za obelżywe, podczas i w związku z pełnieniem
przez nich obowiązków służbowych, popełniony w dniu 9 września 2008 r. w
Z.,
2) czyn z art. 224 § 2 k.k. w zb. z art. 222 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.,
polegający na zmuszaniu funkcjonariuszy Komendy Miejskiej Policji w Z. do
odstąpienia od wykonywania czynności zatrzymania przez ich szarpanie
oraz kopanie, a także oplucie funkcjonariuszy w związku z pełnieniem przez
nich obowiązków służbowych, popełniony w dniu 9 września 2008 r. w Z.,
3) czyn z art. 226 § 1 k.k. polegający na znieważeniu funkcjonariusza Komendy
Miejskiej Policji w Z. przez używanie wobec niego słów wulgarnych,
powszechnie uznanych za obelżywe podczas i w związku z pełnieniem przez
niego obowiązków służbowych, popełniony w dniu 9 września 2008 r. w Z. w
budynku Komendy Miejskiej Policji podczas czynności dokumentacyjnych
związanych z zatrzymaniem,
4) czyn z art. 222 § 1 k.k. polegający na naruszeniu nietykalności cielesnej
funkcjonariusza Komendy Miejskiej Policji w Z. przez jego oplucie podczas i
w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych popełniony w
dniu 9 września 2008 r. w Z. w budynku Komendy Miejskiej Policji podczas
czynności dokumentacyjnych związanych z zatrzymaniem,
5) czyn z art. 222 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
polegający na naruszeniu nietykalności cielesnej i spowodowania obrażenia
ciała w postaci urazu głowy trwającego poniżej 7 dni funkcjonariusza
Komendy Miejskiej Policji w Z. przez jego uderzenie, popełniony podczas
doprowadzania do pomieszczenia dla osób zatrzymanych w dniu 9 września
2008 r. w Z.
Za powyższe czyny wymierzono odpowiednio kary:
1) za czyny opisane w pkt 1 i 3 uznając je za ciąg przestępstw – karę 6
miesięcy pozbawienia wolności,
2) za czyn opisany w pkt 2 – karę 10 miesięcy pozbawienia wolności,
3
3) za czyn opisany w pkt 4 – karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,
4) za czyn opisany w pkt 5 – karę 8 miesięcy pozbawienia wolności.
Kary te połączone zostały węzłem kary łącznej w wysokości jednego roku i 6
miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie zawieszono na okres próby
wynoszący 3 lata oraz na podstawie art. 71 § 1 k.k. wymierzono grzywnę w
wysokości 120 stawek dziennych, ustalając wysokość każdej na 10 złotych.
Apelację od tego wyroku wniósł obrońca oskarżonego.
Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2011 r.) Sąd Okręgowy w Z. na podstawie art.
440 k.p.k. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że czyny opisane w pkt 1 i 3
zakwalifikował z art. 216 § 1 k.k. i wymierzył za nie karę grzywny w wysokości 100
stawek dziennych, ustalając wysokość każdej na 10 złotych, którą następnie
połączył węzłem kary łącznej z grzywną orzeczoną na podstawie art. 71 § 1 k.k.
obok kary łącznej pozbawienia wolności obejmującej czyny z pkt 2, 4 i 5.
Stanowisko swoje uzasadnił m.in. treścią wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 11 października 2006 r. (sygn. akt P 3/06), uznającego za niezgodny z
Konstytucją RP przepis art. 226 § 1 k.k. w zakresie, w jakim penalizuje znieważenie
funkcjonariusza publicznego niepublicznie albo publicznie, lecz nie w związku i
podczas pełnienia przez niego czynności służbowych.
Od tego wyroku kasację na podstawie art. 521 § 1 k.p.k. wniósł Prokurator
Generalny zarzucając mu rażące i mające wpływ na treść wyroku naruszenie
przepisu prawa materialnego, w szczególności art. 226 § 1 k.k., przez przyjęcie, że
znamieniem konstytutywnym tego typu jest publiczny charakter działania sprawcy,
co doprowadziło do uznania, że S. P. nie zrealizował znamion tego typu, a dopuścił
się jedynie występku kwalifikowanego w oparciu o art. 216 § 1 k.k. Prokurator
Generalny wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w
tym zakresie Sądowi Okręgowemu w Z. do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna w stopniu oczywistym, co uzasadnia jej rozpoznanie
na posiedzeniu w trybie przewidzianym art. 535 § 5 k.p.k.
Czyny sprawcy, stanowiące przedmiot oceny Sądu odwoławczego, zostały
popełnione w dniu 9 września 2008 r. Dla ich prawnokarnej, bezpośrednie
znaczenie ma więc stan prawny ukształtowany ustawą z dnia 9 maja 2008 r.
4
nowelizującą treść art. 226 § 1 k.k. (Dz. U. Nr 122, poz. 782), która weszła w życie
w dniu 25 lipca 2008 r. Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi do treści art. 226 § 1
k.k., karze podlega ten, kto znieważa funkcjonariusza publicznego lub osobę do
pomocy mu przybraną, podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych.
Przepis ten bezpośrednio nie wysławia dodatkowego znamienia w postaci
„publicznego” charakteru owego znieważenia. Wynika stąd, że typ czynu
zabronionego z art. 226 § 1 k.k. w brzmieniu nadanym wskazaną powyżej
nowelizacją Kodeksu karnego, nie zawiera znamienia publicznego charakteru
działania sprawcy, jako konstytutywnego elementu stanu faktycznego. Stanowisko
Sądu Najwyższego w przedmiotowej materii jest już ugruntowane i w judykaturze
nie budzi wątpliwości (por. m.in. uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z
dnia 20 czerwca 2012r., I KZP 8/12, OSNKW 2012 z. 7 poz. 71, wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 25 października 2011 r., II KK 84/11, OSNKW 2011 r., z. 12,
poz. 109, z dnia 8 listopada 2011 r., II KK 93/11, R-OSNKW 2011, poz. 2023, oraz
z dnia 10 stycznia 2012 r., II KK 215/11, LEX nr 1108461).
Powołanie się przez Sąd Okręgowy w Z. na wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 11 października 2006 r. (sygn. akt P 3/06) nie może mieć
charakteru rozstrzygającego, gdyż oceniane zachowanie S. P. nastąpiło już po
wejściu w życie nowelizacji Kodeksu karnego, która nadała art. 226 § 1 k.k.
(uwzględniając rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego w tej materii) nowe
brzmienie. Przepis ten, jako nowy akt normatywny, po nowelizacji nie był
przedmiotem badania konstytucyjności przez Trybunał Konstytucyjny. Powoływanie
się na wykładnię prokonstytucyjną art. 226 § 1 k.k. w brzmieniu po nowelizacji (a na
to wskazuje odwołanie się przez Sąd II instancji w uzasadnieniu wyroku w sprawie
II Ka 619/11 na przywołane orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego oraz wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2010 r. II KK 176/09, OSNKW 2010 z. 7 poz. 61)
zwłaszcza w obszarze prawa karnego, nie może prowadzić do takiej modyfikacji
treści normatywnej danej regulacji prawnej, która wykraczałaby poza możliwe,
choćby najszerzej zakreślone, rezultaty wykładni osiągnięte w płaszczyźnie
językowej. W przeciwnym razie wykładnia prokonstytucyjna zastępowałaby w
istocie kontrolę konstytucyjności ustaw, która to funkcja zastrzeżona jest na gruncie
obowiązującej Konstytucji dla Trybunału Konstytucyjnego.
Podkreślić wypada, że jeżeli Sąd Okręgowy powziął wątpliwości, co do
ewentualnej zgodności z Konstytucją RP nowego brzmienia art. 226 § 1 k.k.
5
powinien był skorzystać z możliwości wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego ze
stosownym pytaniem prawnym, przy czym przyczyną wykorzystania tego
mechanizmu nie może być sama domniemana sprzeczność pomiędzy sentencją
wyroku Trybunału Konstytucyjnego, a treścią nowej normy prawnej, ale faktyczne
wątpliwości, co zgodności tej normy z treścią Konstytucji RP.
Wobec powyższego uznać należy, że Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 19
grudnia 2011 r. dopuścił się rażącego naruszenia prawa materialnego mającego
niewątpliwy wpływ na treść wyroku przez uznanie, że dla realizacji znamion typu z
art. 226 § 1 k.k. konieczne jest działanie publiczne.
Rozpoznając ponownie sprawę, Sąd ten będzie zobligowany wziąć pod
uwagę aktualne brzmienie art. 226 § 1 k.k. nadane ustawą z dnia 9 maja 2008 r.
(Dz. U. Nr 122, poz. 782), która weszła w życie w dniu 25 lipca 2008 r.
Mając na uwadze powyższe, należało orzec jak w sentencji.