Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 163/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Roman Kuczyński
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa W.O.
przeciwko Regionalnej Izbie Obrachunkowej w O.
o odszkodowanie z tytułu dyskryminacji,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 12 lutego 2013 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w O.
z dnia 2 lutego 2012 r., sygn. akt […]
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 21 października 2011 r. Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w O. – w sprawie z powództwa W.O. przeciwko
Regionalnej Izbie Obrachunkowej w O. o odszkodowanie z tytułu dyskryminacji –
2
zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 39.379,50 zł tytułem
odszkodowania; umorzył postępowanie co do żądania dalej idącego wobec
cofnięcia w części powództwa oraz zniósł wzajemnie między stronami koszty
procesu.
Podstawę faktyczną wyroku Sądu Rejonowego stanowiły następujące
ustalenia. Powód – na podstawie aktu powołania z dnia 2 września 1998 r.
dokonanego przez Prezesa Rady Ministrów w trybie art. 15 ustawy z dnia 7
października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych - od 10 września
1998 r. został zatrudniony w Regionalnej Izbie Obrachunkowej w O. na stanowisku
członka kolegium. Etatowymi członkami kolegium pozwanej Regionalnej Izby
Obrachunkowej są: powód W.O., A.T. oraz K.S. Do obowiązków etatowych
członków kolegium należy kontrolowanie i badanie uchwał organów gmin oraz
innych dokumentów gmin będących w kompetencjach nadzorczych kolegium w
zakresie ich zgodności z prawem oraz współpraca z Wydziałem Analiz oraz
Wydziałem Kontroli w zakresie prowadzonych prac analityczno-badawczych. Od
członków kolegium wymaga się aktywnego uczestnictwa w działalności
szkoleniowej i publikacyjnej prowadzonej przez izbę, sporządzania opinii prawnych
i ekspertyz oraz udzielania konsultacji prawnych inspektorom izby.
Powód W.O. ukończył Akademię Ekonomiczną, posiada tytuł magistra
inżyniera ekonomiki i organizacji przemysłu chemicznego. W trakcie zatrudnienia u
strony pozwanej ukończył szereg kursów w tym m.in. kurs „Rachunkowość
podmiotów gospodarczych” przygotowujący do zawodu samodzielnego
księgowania, uczestniczył w szkoleniu „Zasady orzekania i postępowania w
sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych”. W.O. otrzymał dwie
nagrody: jedną za 15 lat pracy w Regionalnej Izbie Obrachunkowej, drugą za
wzorowe wykonywanie obowiązków pracowniczych, przejawianie inicjatywy w
pracy oraz podnoszenie jej wydajności i jakości. A.T. jest prawnikiem, poza
ukończeniem studiów prawniczych ukończył aplikację prokuratorską i złożył
egzamin prokuratorski. Jest wpisany na listę radców prawnych przy OIRP w O.
Ponadto jest doktorantem Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk
Prawnych oraz Rzecznikiem Dyscypliny finansów publicznych. Jest specjalistą z
zakresu finansów publicznych oraz współpracownikiem wydawnictw B., P.
3
K.S. jest prawnikiem, wykładowcą Uniwersytetu […] z zakresu systemu finansowo
– budżetowego jednostek samorządu terytorialnego. Ukończyła m.in. cykl szkoleń
organizowanych przez Ministerstwo Finansów uzyskując przygotowanie
pedagogiczne do prowadzenia zajęć dydaktycznych dla pracowników administracji
skarbowej, a także uczestniczyła w szkoleniu z zakresu podatków bezpośrednich.
Ponadto pełni funkcje zastępcy Rzecznika Dyscypliny finansów publicznych oraz
orzeka w Regionalnej Komisji Orzekającej w sprawach o naruszenie dyscypliny
finansów publicznych; jest również członkiem Stowarzyszenie Prawa finansowego
„A.”.
W okresie od 1 lipca 2007 r. do 30 czerwca 2010 r. powodowi przekazano do
badania 2. 274 uchwał i zarządzeń jednostek samorządu terytorialnego, w tym w
okresie od 1 lipca 2007 r. do 31 grudnia 2008 r. 1.229, w okresie od 1 stycznia
2009 r. do 31 grudnia 2009 r. 705 a od 1 stycznia 2010 r. do 30 czerwca 2010 r.
340. A.T. za ten sam okres przekazano 2.407 uchwał i zarządzeń jednostek
samorządu terytorialnego w tym w okresie od 1 lipca 2007 r. do 31 grudnia 2008 r.
1. 227, w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2009 r. 752 a od 1 stycznia
2010 r. do 30 czerwca 2010 r. 378. K.S., która jest członkiem kolegium od 19
września 2008 r. – w okresie od 1 lipca 2007 r. do 31 grudnia 2008 r. przekazano
232, w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2009 r. 740, a od 1 stycznia
2010 r. do 30 czerwca 2010 r. 432 spraw. A.T. przeprowadził w okresie od 1 lipca
2007 r. do 30 czerwca 2010 r. dziesięć szkoleń z zakresu finansów publicznych a
K.S. sześć. W tym samym okresie powód nie przeprowadził żadnego szkolenia. W
okresie od 1 lipca 2007 r. do 30 czerwca 2010 r. A. T. (także K.S.) wykonał i
opublikował kilka prac analityczno badawczych z zakresu działalności regionalnych
izb obrachunkowych. Powód w tym samym okresie nie wykonał oraz nie
opublikował żadnej pracy analityczno badawczej z zakresu działalności
regionalnych izb obrachunkowych. Wiedza i doświadczenie K. S. oraz A. T. są
wyższe niż w przypadku powoda. Powód ma najdłuższy spośród wszystkich
członków kolegium staż pracy (18 lat). Staż pracy A. T. jest krótszy od powoda o 5
lat, a K.S. o 12 lat. Powód otrzymywał najniższe wynagrodzenie wśród etatowych
członków kolegium. Etatowi członkowie kolegium w okresie od 1 lipca 2007 r. do 31
grudnia 2007 r. otrzymywali następujące wynagrodzenie zasadnicze: A.T.- 4.363,79
4
zł, W.O.- 3.412, 02 zł, w okresie od 1 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2008 r. A.T. -
4.868,32 zł, W.O.- 3.857,91 zł, natomiast w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 31
grudnia 2010 r. A.T.- 4.965,68 zł, W.O.- 3.935,06 zł, K.S.- 4.647,12 zł.
Dysproporcja w wysokości miesięcznych wynagrodzeń powoda i A.T. w okresie od
1 lipca 2007 do 31 stycznia 2007 r. wynosiła 951,77 zł, w okresie od 1 stycznia
2008 r. do 31 grudnia 2008 r. - 1.010,41 zł, w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 31
grudnia 2010 r. 1.030,62 zł, natomiast obecnie dysproporcja utrzymuje się również
na poziomie 1.030,62 zł. W okresie od 1 lipca 2007 r. do 30 czerwca 2010 r.
różnica pomiędzy wynagrodzeniem zasadniczym A.T. a wynagrodzeniem powoda
wyniosła 36.386,70 zł. W okresie od 1 lipca 2007 r. do 30 czerwca 2010 r. W.O.
wypłacono kwotę 27.010,64 zł tytułem dodatku stażowego, A.T. kwotę 17.835,67 zł
a K.S. kwotę 11.371,43 zł. Gdyby wynagrodzenie zasadnicze powoda było
ustalone w takiej samej kwocie jak w przypadku A. T., powód otrzymałby
dodatkowo w okresie od 1 lipca 2007 r. do 30 czerwca 2010 r. kwotę 11.739,10 zł
tytułem dodatku stażowego, dodatkowego wynagrodzenia rocznego oraz nagrody
jubileuszowej.
Sąd Rejonowy stwierdził, że obowiązująca w stosunkach pracy zasada
równego traktowania (zakaz dyskryminacji) znajduje umocowanie w przepisach
prawa międzynarodowego, Konstytucji RP oraz Kodeksu pracy. Sąd Rejonowy
powołał się na wyjaśnienia interpretacyjne Sądu Najwyższego, że dyskryminacja w
sferze zatrudnienia rozumiana jest jako bezprawne pozbawienie lub ograniczenie
praw wynikających ze stosunku pracy albo nierównomierne traktowanie
pracowników ze względu na kryteria dyskryminacyjne, a także przyznawanie z tych
względów niektórym pracownikom mniejszych praw niż te, z których korzystają inni
pracownicy, znajdujący się w takiej samej sytuacji faktycznej i prawnej. Nie narusza
natomiast zasady równości usprawiedliwione i racjonalne zróżnicowanie
(dyferencjacja) sytuacji prawnej podmiotów ze względu na różniącą je cechę istotną
(relewantną). Dyferencjacja sytuacji prawnej pracownika może być
usprawiedliwiona uzasadnioną, racjonalną cechą relewantną. Dyskryminacją jest
bowiem tylko nierówne traktowanie pracownika znajdującego się w takiej samej
sytuacji faktycznej i prawnej, które spowodowane jest zakazanym kryterium (wyrok
SN z dnia 29 marca 2011 r., I PK 231/10, M.P. Pr. 2010/8/423). Zakaz
5
dyskryminacji pracowników w zakresie wynagrodzenia za pracę wynika z art. 183c
k.p. Pracownik dochodzący odszkodowania z tytułu naruszenia przez pracodawcę
zasady równego traktowania pracowników w zakresie wynagrodzenia za pracę
powinien wykazać, że wykonywał jednakową pracę lub pracę jednakowej wartości,
co pracownik wynagradzany korzystniej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15
września 2006 r., I PK 97/06 - OSNP 2007/17-18/251). Pracodawca zaś, jeżeli
chce się uwolnić od odpowiedzialności, powinien wykazać, że było to
spowodowane niezależnymi od niego, zgodnymi z prawem i uzasadnionymi
względami, które nie mają charakteru dyskryminacyjnego (art. 183b
§ 1 k.p.).
W sprawie bezsporne było, że wynagrodzenie zasadnicze powoda było
niższe niż wynagrodzenia pozostałych etatowych członków kolegium. W
konsekwencji to na pracodawcy spoczął ciężar przeprowadzenia dowodu, że takie
zróżnicowanie wynagrodzenia tych pracowników było uzasadnione w świetle
dopuszczalnych i usprawiedliwionych kryteriów.
Zasady wynagradzania etatowych pracowników Kolegium Regionalnej Izby
Obrachunkowej zostały uregulowane w ustawie z dnia 7 października 1992 r. o
regionalnych izbach obrachunkowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 55, poz. 577 ze zm.) ze
zm.). Ustawa ta wskazuje w art. 26a ust. 5, że wynagrodzenie zasadnicze prezesa
izby, jego zastępców i etatowych członków kolegium stanowi wielokrotność kwoty
bazowej, której wysokość określa ustawa budżetowa. Jednocześnie w zdaniu
drugim tego przepisu ustawa stanowi, że wysokość wynagrodzenia różnicowana
jest ze względu na staż i pełnioną funkcję oraz liczbę jednostek nadzorowanych
przez daną regionalną izbę obrachunkową. Zgodnie z § 3 rozporządzenia Rady
Ministrów z 20 lutego 2004 r. w sprawie wielokrotności kwoty bazowej zasad
wynagradzania pracowników regionalnych izb obrachunkowych, wymaganych
kwalifikacji oraz zasad ustalania ryczałtu, diet i zwrotów kosztów podróży
pozaetatowych członków kolegiów izb (Dz.U. Nr 85, poz. 428 ze zm.) wielokrotność
kwoty bazowej dla ustalenia wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego
dla prezesa, zastępcy prezesa i etatowych członków kolegium pokazuje tabela
stanowiąca załącznik nr 1 do rozporządzenia. Z tabeli tej wynika, że wynagrodzenie
zasadnicze etatowego członka kolegium może być kształtowane w przedziale
według współczynnika od 2,1 do 3,4.
6
Strona pozwana w toku procesu wykazywała, że powoda charakteryzowało
mniejsze zaangażowanie w pracy, a ilość i jakość świadczonej przez niego pracy
była niższa niż w przypadku pozostałych członków kolegium. Powód był oceniany
jako pracownik, którego wiedza i doświadczenie są niższe niż pozostałych
etatowych członków kolegium. Twierdzenie takie znalazło potwierdzenie w
zebranym materiale dowodowym. Powód w porównaniu z innymi etatowymi
członkami kolegium przeprowadził mniejszą liczbę kontroli, a z racji braku
wykształcenia prawniczego nie wykonywał tych zadań, które takiego przygotowania
wymagały. K. S. i G. T. wykazywali ponadto większą niż powód inicjatywę w
zakresie dokształcania się, rozwijania swoich umiejętności – przez prowadzoną
działalność naukowo - dydaktyczną i publikacyjną. Ponadto osoby te pełniły
dodatkowe funkcje rzecznika dyscypliny finansów publicznych, a A. T. dodatkowo
jest radcą prawnym, co czyni go pracownikiem bardziej wszechstronnym.
Wskazane osoby prowadziły także - odmiennie niż powód - działalność
szkoleniową, co było jednakże realizowane w ramach umów cywilnoprawnych, a
przez to nie może być przedmiotem oceny W ramach zasad wynagradzania w
stosunku pracy.
Zdaniem Sądu Rejonowego pomimo, że praca powoda była niżej oceniana w
porównaniu z pozostałymi etatowymi członkami kolegium, to w okolicznościach
niniejszej sprawy nie było dopuszczalne zróżnicowanie zasad wynagradzania tych
pracowników przez ustalenie wynagrodzenia zasadniczego powoda na niższym
poziomie. Wprawdzie na gruncie ogólnej regulacji, wynikającej z art. 183a
- do art.
183c
k.p. takie kryteria jak jakość, wartość świadczonej pracy, rozmiar
wykonywanych zadań czy też zaangażowanie pracownika są dozwolone i
pozwalają na zróżnicowanie wynagrodzenia pracowników, to jednakże zasada ta
nie ma zastosowania w przypadku etatowych członków kolegium regionalnych izb
obrachunkowych, których zasady wynagradzania zostały uregulowane w sposób
„swoisty” w art. 26a ust. 5 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych. Przepis
ten ma charakter lex specialis względem Kodeksu pracy, a zatem, w zakresie
uregulowanym w tym przepisie, przepisy Kodeksu pracy nie będą miały
zastosowania (art. 5 k.p.). Wykładnia językowa wskazanego przepisu nie
pozostawia wątpliwości, że wynagrodzenie etatowego członka Kolegium RIO może
7
być różnicowane wyłącznie w oparciu o wskazane w tym przepisie kryteria, których
katalog jest zamknięty. Ustawodawca nie użył tu zwrotu „w szczególności”, a zatem
wyliczenie ma charakter wyczerpujący. Regulacja z art. 26 a ust. 5 ustawy
sprowadza się zatem do zawężenia katalogu prawnie dopuszczalnych kryteriów
różnicowania wynagrodzenia. Inne kryteria (choćby dopuszczalne na gruncie
kodeksu pracy) należy w tym szczególnym przypadku uznać za niezgodne z
prawem i dyskryminujące. W art. 26 a ust. 5 zdanie 2 ustawy o regionalnych izbach
obrachunkowych ustawodawca posłużył się pojęciem „wynagrodzenie” co oznacza,
że przepis odnosi się do wynagrodzenia rozumianego szeroko (wynagrodzenie
zasadnicze oraz dodatki). Nie ma przesłanek do tego, aby obejmować zakresem
jego zastosowania tylko dodatki do wynagrodzenia zasadniczego. Art. 26a ust. 5
zdanie pierwsze posługuje się pojęciem „wynagrodzenie zasadnicze”, a w zdaniu
drugim tego przepisu ustawodawca posłużył się szerszym pojęciem
„wynagrodzenie”. Oznacza to, że celem ustawodawcy było objęcie zakresem
normowania art. 26 a ust. 5 zdanie drugie wynagrodzenia rozumianego szeroko,
czyli wszystkich jego składników.
W ocenie Sądu Rejonowego przedstawionej wykładni nie sprzeciwia się
treść rozporządzenia Rady Ministrów z 20 lutego 2004 r. w sprawie wielokrotności
kwoty bazowej zasad wynagradzania pracowników regionalnych izb
obrachunkowych, wymaganych kwalifikacji oraz zasad ustalania ryczałtu, diet i
zwrotów kosztów podróży pozaetatowych członków kolegiów izb. Przede wszystkim
rozporządzenie to jako akt niższej rangi, nie może zmieniać zasad wynikających z
ustawy. Wprawdzie rozporządzenie przewiduje „widełkową” możliwość ustalenia
wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego dla prezesa, zastępcy prezesa
i etatowych członków kolegium, tym niemniej, w ocenie Sądu, nie oznacza to
rozszerzenia swobody pracodawcy w zakresie kształtowania wynagrodzenia
pracowników poza zasady wynikające z art. 26 a ust. 5 ustawy. Oznacza to, że
różnicowanie wynagrodzenia zasadniczego w ramach widełek w przedziale od 2,1
do 3,4 może nastąpić wyłącznie przy zastosowaniu trzech wskazanych w art. 26 a
ust. 5 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych kryteriów: stażu pracy,
pełnionej funkcji oraz liczby jednostek nadzorowanych przez daną regionalną izbę
obrachunkową. Liczba jednostek nadzorowanych jest w zasadzie stała dla
8
działającej na określonym terytorium regionalnej izby obrachunkowej, natomiast
różnicuje działalność regionalnych izb obrachunkowych w skali kraju i w takim
zakresie stanowi okoliczność uzasadniającą zróżnicowanie wynagrodzenia między
pracownikami różnych izb w kraju. Ponieważ liczba jednostek nadzorowanych jest
niezmienna dla danej izby, to okolicznościami uzasadniającymi różnicowanie
wynagrodzenia etatowych członków kolegium w tej izbie są wyłącznie staż pracy i
pełniona funkcja.
W ocenie Sądu Rejonowego przedstawioną wykładnię językową powołanych
przepisów potwierdza wykładnia celowościowa. Zgodnie bowiem z art. 15 ust. 7
ustawy członkowie kolegium w zakresie realizacji zadań nadzorczych i funkcji
kontrolnych są niezawiśli i podlegają jedynie ustawom. Realizacji zasady
niezawisłości etatowych członków kolegium służą takie regulacje jak w
szczególności wynikająca z art. 15 ust. 5 zasada zatrudnienia na czas
nieokreślony, czy też gwarancja stabilizacji zatrudnienia wynikająca z art. 15 ust. 9
ustawy. Podobny cel realizuje także art. 26 a ust. 5 ustawy, który wprowadza tego
rodzaju ograniczenia w zakresie zasad kształtowania wynagrodzenia tej kategorii
pracowników, które wykluczają możliwość opartego na dowolności różnicowania
wysokości wynagrodzenia. Takie kryteria jak staż pracy, funkcja, liczba jednostek
nadzorowanych mają charakter obiektywny, sprawdzalny, a dla ich stwierdzenia nie
trzeba odwoływać się do elementów ocennych, co gwarantuje etatowym członkom
kolegium stabilizację finansową.
Zdaniem Sądu Rejonowego żadne z kryteriów określonych w art. 26 a ust. 5
ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych nie uzasadniało ustalenia
wynagrodzenia zasadniczego powoda na niższym poziomie niż w przypadku
pozostałych etatowych członków tego kolegium. Wysokość wynagrodzenia powoda
była ustalana na podstawie kryteriów pozanormatywnych nie uregulowanych w
ustawie o regionalnych izbach obrachunkowych. Stosowane przez pracodawcę
kryteria różnicowania wynagrodzeń członków kolegium nie były przewidziane przez
przepisy prawa, nie miały w nich oparcia a zatem były niedozwolone (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2007 r., II PK 14/07).
Pracownik, wobec którego została naruszona zasada równego traktowania w
zakresie wysokości wynagrodzenia, ma prawo żądać odszkodowania w wysokości
9
różnicy między wynagrodzeniem, jakie powinien był otrzymywać, a
wynagrodzeniem rzeczywiście otrzymywanym (por. wyrok SN z dnia 22 lutego
2007 r., I PK 242/06 – OSNP 2008/7-8/98). Podstawą roszczenia jest art. 183d
k.p.
Sąd Rejonowy przyjął, że zasądzone na rzecz powoda odszkodowanie obejmowało
różnicę za cały sporny okres między wynagrodzeniem zasadniczymi wraz z
dodatkami, które powód powinien był otrzymać (czyli przy założeniu, ze
wynagrodzenie zasadnicze powoda było równe wynagrodzeniu zasadniczemu
wypłacanemu A. T.), a rzeczywiście mu wypłaconym. Opierając się na wyliczeniach
przedłożonych przez pozwanego Sąd uwzględnił w całości roszczenie powoda
zmodyfikowane na ostatniej rozprawie.
Apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego wniosła strona pozwana
– Regionalna Izba Obrachunkowa w O..
Wyrokiem z dnia 2 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w O. na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację i zasądził od strony
pozwanej na rzecz powoda kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego w postępowaniu apelacyjnym.
Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko zaskarżonego wyroku, że kluczowe
znaczenie dla oceny zasadności powództwa ma treść przepisu art. 26 a ust. 5
ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych. Wykładnia tego przepisu dokonana
przez Sąd Rejonowy nie budzi wątpliwości, zwłaszcza w zakresie akcentowania
różnicy pomiędzy pojęciami „wynagrodzenie zasadnicze” oraz „wynagrodzenie”.
Określenie „wynagrodzenie za pracę” użyte przez ustawodawcę np. w art. 78 § 1
k.p., obejmuje zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądowym wszystkie jego
składniki, a więc m.in. dodatek stażowy oraz dodatek funkcyjny. Sąd drugiej
instancji – podzielając w tym zakresie stanowisko Sądu pierwszej instancji – przyjął,
że możliwość różnicowania wysokości wynagrodzenia jako całości dotyczy
wyłącznie wysokości dodatku stażowego zależnego od stażu pracy oraz dodatku
funkcyjnego, którego otrzymanie uzależnione jest od pełnienia funkcji prezesa bądź
zastępcy prezesa izby. Różnicowanie wysokości wynagrodzenia zasadniczego
ograniczone jest do pracowników różnych izb obrachunkowych na terenie kraju,
ponieważ liczba jednostek nadzorowanych przez daną izbę jest niezmienna.
Zdaniem Sądu drugiej instancji dokonanie wykładni językowej art. 26a ust. 5 ustawy
10
jest wystarczające i nie ma potrzeby przywoływania przepisów przewidujących
podobne mechanizmy płacowe. Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko
zaskarżonego wyroku w zakresie wykładni celowościowej, co do tego, że
ustawodawca ograniczając w pewnej mierze swobodę pracodawców odnośnie
możliwości kształtowania wysokości wynagrodzenia członków kolegiów izb
obrachunkowych, miał na uwadze ich niezawisłość (art. 15 ust. 7 ustawy), a brak
możliwości kierowania się elementami ocennymi przy ustalaniu poziomu
wynagrodzeń stanowi dodatkową gwarancję tej niezawisłości. Zdaniem Sądu
drugiej instancji strona pozwana bezprawnie ustaliła wysokość wynagrodzenia
zasadniczego powoda na niższym poziomie niż w przypadku pozostałych
etatowych członków kolegium. Sąd drugiej instancji wskazał natomiast na to, że
odmiennie niż Sąd pierwszej instancji ocenia kwestię wykazania przez pozwaną, że
przyznanie powodowi niższego wynagrodzenia zasadniczego nie naruszyło wprost
normy określonej w - art. 183c
k.p., gdyż „strona pozwana w toku procesu wykazała,
że powoda charakteryzowało mniejsze zaangażowanie w pracy, a ilość i jakość
świadczonej przez niego pracy była niższa niż w przypadku pozostałych członków
Kolegium”. W ocenie Sądu drugiej instancji stanowisko pozwanej w tym zakresie
wskazujące na „empiryczne źródło” zróżnicowania wysokości wynagrodzenia
etatowych członków kolegium pozostaje jednak w zasadniczej sprzeczności z
faktem, że K.S.w momencie powołania na stanowisko etatowego członka kolegium
otrzymała wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 4.556,01 zł, a więc zdecydowanie
wyższej niż otrzymywana przez powoda obecnie, tj. po kilkunastu latach pracy w
charakterze etatowego członka kolegium. Ponadto pozwany pracodawca nie miał
możliwości dokonania oceny w momencie podjęcia zatrudnienia przez K.S., że
jakość jej pracy jest zdecydowanie wyższa niż jakość pracy powoda – w
konsekwencji decyzja pracodawcy w tym zakresie była całkowicie arbitralna. Taka
sama sytuacja występuje w przypadku A.T., który poza krótkim początkowym
okresem zatrudnienia otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w wyższej kwocie niż
powód. W konsekwencji Sąd drugiej instancji przyjął, że pozwana naruszyła także
w art. 183c
§ 1 k.p. Ustawodawca kształtując w art. 26a ust. 5 ustawy ograniczenie
możliwości różnicowania wynagrodzenia etatowych członków kolegium, przyjął
bowiem w ten sposób, niejako a priori, że osoby te wykonują jednakową pracę.
11
Wyrok Sądu Okręgowego (w całości) strona pozwana zaskarżyła skargą
kasacyjną. Skargę oparto na obydwu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 pkt 1
i 2 k.p.c. W ramach pierwszej podstawy skargi (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.)
zarzucono:
a) błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 26a ust. 5 ustawy z dnia
7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (Dz.U. z 2001 r. Nr
55, poz. 577 ze zm.) przez przyjęcie, że wynagrodzenie etatowych członków
kolegium regionalnych izb obrachunkowych może być różnicowanie tylko ze
względu na kryteria określone w tym przepisie;
b) błędną wykładnię art. 15 ust. 7 ustawy o regionalnych izbach
obrachunkowych przez uznanie, że zasada niezawisłości doznałaby ograniczenia,
gdyby wynagrodzenie etatowego członka kolegium było różnicowane ze względu
na inne jeszcze kryteria niż wymienione w art. 26a ust. 5 ustawy;
c) błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 1 k.p. przez uznanie, że
przyznanie przez pozwaną powodowi niższego wynagrodzenia naruszyło wprost
art. 183c
k.p.;
d) błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 183d
k.p. w związku z
art. 183b
§ 1 k.p. przez przyznanie powodowi odszkodowania za naruszenie zasady
równego traktowania w zatrudnieniu.
W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania (art. 3983
§ 1 pkt 1
k.p.c.) zarzucono naruszenie:
- art. 382 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. przez pominięcie wyników postępowania
dowodowego przed Sądem pierwszej instancji w postaci pominięcia części
zebranego przez Sąd pierwszej instancji materiału dowodowego oraz przez
dokonanie odmiennych ustaleń faktycznych niż Sąd pierwszej instancji na
podstawie tego samego materiału dowodowego bez wskazania, z jakich przyczyn
zdaniem Sądu drugiej instancji Sąd pierwszej instancji dokonał błędnej oceny
dowodów, tj. z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów;
- art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez nieumieszczenie w
treści uzasadnienia orzeczenia Sądu drugiej instancji relacji ze sposobu dokonania
odmiennych ustaleń faktycznych niż Sąd pierwszej instancji, co uniemożliwia
całkowicie dokonanie oceny toku wywodu Sądu drugiej instancji.
12
Skarżąca wniosła o: uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu drugiej instancji w
całości i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania; na wypadek, gdyby podstawa naruszenia
przepisów postępowania okazała się nieuzasadniona, skarżąca wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku Sądu drugiej instancji w całości i orzeczenie co do istoty
sprawy tj. o zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji w zakresie pkt I i II przez
oddalenie powództwa, a ponadto zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej
kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego, za obie instancje
według norm przepisanych. W przypadku orzekania co do istoty sprawy skarżąca
wniosła o: zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kwoty 40.279,50 zł.
tytułem spełnionego świadczenia na podstawie zaskarżonego wyroku Sądu drugiej
instancji i wyroku Sądu pierwszej instancji; zasądzenie od powoda na rzecz
pozwanej kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa
prawnego, według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Pierwsza z podstaw rozpatrywanej skargi zawiera zarzuty niewłaściwego
zastosowania wskazanych przepisów prawa materialnego. Rozpatrzenie tych
zarzutów musi uwzględniać relacje (subsumcyjne) do ustalonych okoliczności
faktycznych. Stąd też w pierwszej kolejności należało zbadać zarzuty drugiej
(procesowej) podstawy skargi ażeby ustalić czy te zarzuty nie podważają
prawomocności (por. art. 39813
§ 2 k.p.c.) ustaleń faktycznych stanowiących
podstawę zaskarżonego wyroku.
Zarzuty procesowej (drugiej) podstawy skargi okazały się bezzasadne.
Stosownie do art. 382 k.p.c. Sąd drugiej instancji orzeka na podstawie
materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu
apelacyjnym. Zarzut naruszenia tego przepisu (w związku z art. 233 § 1 k.p.c.)
został oparty na twierdzeniu jakoby Sąd drugiej instancji dokonał – jak to określono
w uzasadnieniu skargi – całkowicie odmiennych ustaleń faktycznych. Jednakże – w
świetle uzasadnienia zaskarżonego wyroku – twierdzenie skarżącego o
odmienności podstaw zaskarżonego wyroku w porównaniu do podstaw wyroku
13
Sądu pierwszej instancji jest zupełnie bezpodstawne. Wbrew głównemu założeniu
skargi, co do którego autor skargi nie zawarł nawet niezbędnego ustalenia na czym
założona sprzeczność podstaw wyroków obu instancji miałaby polegać, z
uzasadnienia zaskarżonego wyroku wyraźnie wynika, że Sąd drugiej instancji
podzielił – wbrew rozpatrywanej przez ten Sąd apelacji pozwanego – ustalenia
faktyczne (podstawę faktyczną) i oceny z zakresu interpretacji i zastosowania
przepisów stanowiących podstawę prawną wyroku Sądu pierwszej instancji. To na
tle zaakcentowanych podstaw wyroku Sądu pierwszej instancji Sąd Okręgowy
odniósł się „odmiennie” jedynie do „kwestii ewentualnego wykazania przez
pozwaną, iż przyznanie powodowi niższego wynagrodzenia zasadniczego nie
naruszyło wprost normy określonej w art. 183c
k.p.”. W kwestii tej – jak wynika
jednoznacznie z jej wyjaśnienia w dalszym ciągu uzasadnienia wyroku – Sąd
Okręgowy opierając się na dokonanych ustaleniach w pierwszej instancji i
niewyłączając – wbrew sugestii skarżącego – żadnych „części” materiału
dowodowego, „zwrócił uwagę” na okoliczność niezasadności stanowiska strony
pozwanej jakoby zróżnicowanie wynagrodzeń zasadniczych członków Kolegium
wynikało na tle mniejszego zaangażowania w pracy a także niższej ilości i jakości
pracy świadczonej przez powoda. Wskazując na ustalone fakty dotyczące wyraźnie
wyższego ustalenia wynagrodzeń pozostałych członków kolegium już na progu ich
zatrudnienia, Sąd Okręgowy „zważył”, że źródłem przedmiotowego zróżnicowania
nie mogło być porównanie ilości i jakości pracy między członkami kolegium. W
takiej ocenie Sądu drugiej instancji nie ma niczego niewłaściwego, w szczególności
nie została ona podjęta na podstawie jakichś nowych faktów, które nie zostały
rozpatrzone i ustalone w postępowaniu. Jeżeli można tu mówić o jakiejś
„odmienności”, to nie odnosi się ona do faktów, ale do ich oceny w relacji do
ustaleń subsumcyjnych z zakresu prawa materialnego. Sąd drugiej instancji z
faktów ustalonych wyprowadził ocenę, poprzednio niezauważoną, dotyczącą – jak
to określono – źródłowych motywów zróżnicowania wynagrodzeń. Przedstawienie
tej oceny jest zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i jest ono
wystarczająco przekonywujące. Bezzasadny w związku z tym jest także drugi z
zarzutów podstawy procesowej, dotyczący art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391
k.p.c. W tym przypadku, podobnie jak w odniesieniu do zarzutu pierwszego, autor
14
skargi przedstawioną argumentację oparł na bezpodstawnym , uczynionym przez
siebie założeniu, jakoby wyrok nie zawiera relacji „ze sposobu dokonania
odmiennych ustaleń faktycznych niż Sąd pierwszej instancji”.
W zakresie zarzutów materialnoprawnej podstawy skargi kasacyjnej wyłania
się zagadnienie wykładni wskazanych w skardze przepisów ustawy z dnia 7
października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych – czy stwarzają one
normatywną podstawę dla zasady niezróżnicowania wynagrodzeń zasadniczych
etatowych członków Kolegium określonej izby obrachunkowej.
Art. 26a ust. 5 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych stanowi, że
wynagrodzenie zasadnicze prezesa izby, zastępcy prezesa izby oraz etatowych
członków kolegium stanowi wielokrotność kwoty bazowej, której wysokość ustaloną
według odrębnych zasad określa ustawa budżetowa. Wysokość wynagrodzenia
różnicowana jest ze względu na staż i pełnioną funkcję oraz liczbę jednostek
nadzorowanych przez daną regionalną izbę obrachunkową.
Sąd drugiej instancji w zaskarżonym wyroku, podobnie jak Sąd pierwszej
instancji – o czym była mowa w części sprawozdawczej niniejszego uzasadnienia –
uznał, że powołany przepis zawiera szczególne (lex specialis) określenie zasad
wynagradzania wskazanych w nim pracowników regionalnych izb obrachunkowych.
Specjalne uregulowanie dotyczy zasady ograniczonego różnicowania
wynagrodzenia, zasady, zgodnie z którą różnicować wynagrodzenie można
wyłącznie z powodów wyraźnie (w katalogu zamkniętym) określonych – tj. ze
względu na staż i pełnioną funkcję oraz liczbę jednostek nadzorowanych przez
daną regionalną izbę obrachunkową.
Powyższe stanowisko Sądy obu instancji uzasadniły wynikami analizy
językowo-logicznej tekstu przepisu ale powołały się także na to, że uzyskany
rezultat jest odpowiedni do niezawisłego statusu członków kolegium
zagwarantowanego w art. 15 ust. 7 ustawy.
Stanowisko zaskarżonego wyroku kwestionuje Regionalna Izba
Obrachunkowa w O.. Jej zdaniem oprócz kryteriów różnicowania wynagrodzeń
określonych w art. 26a ust. 5 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych
można różnicować wynagrodzenia członków kolegium ze względu na kryteria
ustalone w Kodeksie pracy (art. 78 k.p.) oraz w ustawie z dnia 16 września 1982 r.
15
o pracownikach urzędów państwowych(art. 21 ust. 1). W związku z tym – zdaniem
skarżącego – dopuszczalne było różnicowanie wynagrodzeń poszczególnych
członków kolegium na skutek uwzględnienia przez pracodawcę kwalifikacji oraz
jakości pracy każdego członka. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazuje się na
błąd Sądu polegający na interpretacji art. 26a ust. 5 ustawy bez uwzględnienia
wykonawczego do tej ustawy rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20
lutego 2004 r. (Dz.U. Nr 31, poz. 264 ze zm.). Tymczasem – według autora skargi –
określenie w rozporządzeniu wykonawczym, zróżnicowanej tabeli wielokrotności
kwoty bazowej dla etatowych członków kolegium (od 2,1 do 3,4) oznacza, że
warunkiem skorzystania przez pracodawcę z uprawnienia do wyboru zróżnicowanej
stawki jest sięgnięcie do niewymienionych w art. 26a ust. 5 ustawy o regionalnych
izbach obrachunkowych kryteriów ustalania wysokości wynagrodzenia. Z kolei
ustalenie różnej wysokości wynagrodzenia ze względu na kwalifikacje i jakość
pracy nie może być uważane za sprzeczne z zasadą niezawisłości członków
kolegium.
Po rozpoznaniu zarzutów materialnoprawnej podstawy skargi kasacyjnej Sąd
Najwyższy, uznał że są one bezzasadne.
Wbrew skardze, powołane w niej przepisy rozporządzenia Prezesa Rady
Ministrów, nie stwarzają usprawiedliwionej podstawy dla sugerowanego odejścia od
wyników interpretacji logiczno-językowej i interpretacji systemowej przepisów
ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych.
Oceniając relacje pomiędzy ustawą a rozporządzeniem Prezesa Rady
Ministrów z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie wielokrotności kwoty bazowej, zasad
wynagradzania pracowników regionalnych izb obrachunkowych, wymaganych
kwalifikacji oraz zasad ustalania ryczałtu, diet i zwrotu kosztów podróży
pozaetatowych członków kolegiów izb (powołanego dalej jako rozporządzenie albo
rozporządzenie wykonawcze) należy w pierwszym rzędzie uwzględnić oczywiste na
tle hierarchii źródeł prawa, pierwszeństwo i normatywną powagę regulacji
ustawowej.
Rozporządzenie jest aktem wykonawczym do ustawy; ma rozwijać i
konkretyzować zasady ustawowe w zakresie tzw. upoważnienia delegacyjnego dla
Prezesa Rady Ministrów. Nie można zakładać, że rozporządzenie o którym tu
16
mowa, wyłamuje się z ograniczeń aktu wykonawczego i samodzielnie kreuje
zasady wynagradzania członków kolegium bez względu na uregulowania
ustawowe. Niczego istotnego w odniesieniu do podstawowego stosunku między
ustawą i zawartym w niej upoważnieniu dla regulacji wykonawczej nie zmienia
pozornie ogólna, czy nawet blankietowa treść upoważnienia. W art. 26a ust. 6
ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych Prezes Rady Ministrów został
upoważniony między innymi do określenia zasad wynagradzania etatowych
członków kolegium izby. Chociaż w tym upoważnieniu mowa jest o określeniu
zasad wynagradzania bez jakiegokolwiek ich uściślenia, to wymagane (por. art. 92
ust. 1 Konstytucji RP) wytyczne uszczegóławiające treść przekazanej Prezesowi
Rady Ministrów kompetencji mogą być zrekonstruowane na podstawie regulacji,
które są w ustawie i które dotyczą zakresu spraw przekazanych do uregulowania
szczegółowego. Tak więc interpretacja uregulowań zawartych w rozporządzeniu nie
może odrywać się od regulacji ustawowej w tym odnoszącej się do zagadnienia
rozpatrywanego w sprawie, zasady ograniczonego różnicowania wynagrodzenia
etatowych członków kolegium.
Wbrew zarzutom skargi kasacyjnej interpretacja, na której opiera się
zaskarżony wyrok, jest prawidłowa nie tylko w odniesieniu do zasady ustawowej,
ale także w odniesieniu do jej konkretyzacji w rozporządzeniu wykonawczym.
Ustawowe uregulowanie, w obu zdaniach art. 26a ust. 5 ustawy, określa wysokość
wynagrodzenia prezesa izby, zastępcy prezesa izby oraz etatowych członków
kolegium. Cała ta regulacja wskazuje jednoznacznie, co trafnie zauważyły Sądy
pierwszej i drugiej instancji na to, że wysokość wynagrodzenia wskazanych w
ustawie pracowników stała się domeną regulacji normatywnej z pozostawieniem
ograniczonego tylko zakresu ustalania tych wynagrodzeń na zasadach ogólnych,
przez strony stosunku pracy. Jednoznaczne jest przede wszystkim zdanie drugie
art. 26a ust. 5 ustawy określające wszystkie przyczyny dopuszczalnego
różnicowania wynagrodzenia.
Podzielając trafność podstawy prawnej zaskarżonego wyroku, także co do
przedstawionej w uzasadnieniu wyroku konsekwencji niezawisłości członków
kolegium w zakresie realizacji zadań nadzorczych i funkcji kontrolnych (art. 15 ust.
7 ustawy), warto zwrócić uwagę na zaznaczoną w powołanym przepisie cechę
17
deklarowanej w nim niezawisłości członków kolegium, mianowicie, że „podlegają
jedynie ustawom”. Jest to istotny element definiujący status prawny członków
kolegium, charakteryzujący się podległością jedynie ustawom; tym samym celom
służy przedmiotowa regulacja wysokości wynagrodzeń członków kolegium, dla
których już w ustawie określa się zasady wynagrodzeń i normatywnie ustala się
jedynie dopuszczalne przyczyny różnicowania wynagrodzeń, ażeby wyłączyć „w
zakresie realizacji zadań nadzorczych i funkcji nadzorczych” wpływ innych
czynników np. oceny i preferencji organów izb reprezentujących uprawnienia
pracodawcy.
Przechodząc na grunt rozporządzenia wykonawczego należy zwrócić uwagę
na to, że w żadnym z przepisów tego rozporządzenia nie określono – inaczej niż w
ustawie – powodów (kryteriów) różnicowania wynagrodzenia członków kolegium. W
żadnym razie – wbrew argumentacji skarżącego – dopuszczenia innych kryteriów,
innych niż te, które wymienia art. 26a ust. 5 ustawy, nie możnaby doszukać się w
tym, że dla wynagrodzenia zasadniczego etatowego członka kolegium
przewidziano niejednakową tabelę wielokrotności kwoty bazowej. Rozporządzenie
byłoby sprzeczne z upoważnieniem ustawowym – o czym była mowa wyżej –
gdyby przewidywało uprawnienie pracodawcy (prezesa izby obrachunkowej)
kształtowania, według własnej oceny wysokości wynagrodzenia członków kolegium.
Jednakże żadnej takiej regulacji w rozporządzeniu nie ma. Natomiast znaczenie
przedmiotowych „widełek” tabeli wielokrotności kwoty bazowej należy wiązać z
kryteriami ustawowymi. W odniesieniu do członków kolegium wchodzi w rachubę
różnicowanie wynagrodzenia ze względu na staż (co jest realizowane poprzez
dodatek służbowy) i ze względu na „liczbę jednostek nadzorowanych przez daną
regionalną izbę obrachunkową”. Do tego ostatniego dopuszczalnego kryterium
różnicowania wynagrodzeń członków kolegium należy odnieść określoność
wielokrotności kwoty bazowej jako podstawy ustalenia wynagrodzenia
zasadniczego członków kolegium. Jest tu miejsce na budżetowy rozdział środków
na wynagrodzenia członków kolegium w skali całego kraju – zróżnicowany właśnie
ze względu na ustawowo określony wzgląd dotyczący liczby jednostek
nadzorowanych, różnej dla poszczególnych regionalnych izb obrachunkowych.
Natomiast w wypadku rozpoznawanym, a więc w odniesieniu do określonej
18
regionalnej izby obrachunkowej, odpada już dopuszczalność różnicowania
wynagrodzeń zasadniczych członków kolegium. Każdy z nich ma bowiem
identyczny status prawny i identyczny co do zasady zakres obowiązków, pochodny
od struktury organizacyjnej izby nadzorującej określoną liczbę jednostek
podlegających nadzorowi.
Regionalna Izba Obrachunkowa w O. w uzasadnieniu rozpatrywanej
podstawy skargi nietrafnie akcentuje nieuwzględnienie w zaskarżonym wyroku
różnych kwalifikacji i różnej oceny poziomu pracy poszczególnych członków
kolegium. W tym punkcie skupia się odrębność i specjalność normatywnego
określenia wysokości wynagrodzenia członków kolegium. Ogólne zasady ustalenia
wynagrodzenia przez strony stosunku pracy, na przykład te określone w art. 78 § 1
k.p. co do odpowiedniości wynagrodzenia do rodzaju wykonywanej pracy i
kwalifikacji wymaganych przy jej wykonywaniu, a także ilości i jakości świadczonej
pracy – znajdują wyraźne, dostosowane do statusu prawnego członków kolegium,
odrębne i wystarczająco szczegółowe unormowanie w przepisach odrębnej ustawy,
zasadnie zdefiniowanych w zaskarżonym wyroku w kategorii ius specialis.
Kwalifikacje pracownika w tym szczególnym uregulowaniu oczywiście są również
uwzględnione. Status prawny członka kolegium uzależniony jest bowiem od
spełnienia określonych w ustawie warunków kwalifikacyjnych. Jeżeli jednak ktoś
uzyskuje status prawny członka kolegium dlatego między innymi, że spełnia
wymagania – co do kwalifikacji – niezbędne do „regulacji zadań nadzorowanych i
funkcji kontrolnych”, to dla wysokości jego wynagrodzenia nie ma znaczenia to, że
oprócz wymaganych, ma jeszcze jakieś inne przymioty osobiste. Ustawa
szczególna obiektywizuje możliwość zróżnicowania statusu prawnego członków
kolegium pod względem wysokości wynagrodzenia tylko do wymienionych trzech
przyczyn, które dotyczą sytuacji wymiernych. Istotą (ratio legis) tego szczególnego
uregulowania jest więc wyłączenie oceny organów pracodawcy, z natury mającej
charakter subiektywny, jako przesłanki kształtowania wysokości wynagrodzenia
członków kolegium.
Konsekwencją prawidłowej interpretacji odrębnej regulacji prawnej
wysokości wynagrodzenia członków kolegium regionalnych izb obrachunkowych
według zasady równości wynagrodzenia zasadniczego członków tej samej izby jest
19
słusznie w zaskarżonym wyroku przyznana powodowi ochrona równego
traktowania w zatrudnianiu na zasadach art. 183d
Kodeksu pracy. Powód – jak
ustalił Sąd – otrzymywał, sprzeczne z ustawą, z naruszeniem omówionego wyżej
względnego zakazu różnicowania wysokości wynagrodzenia członków kolegium
regionalnej izby obrachunkowej, wynagrodzenie niższe, a więc zaniżone, w
porównaniu z pozostałymi członkami kolegium. Nietrafnie zarzuca skarżący, że nie
zachodzą przesłanki zastosowania art. 183b
§ 1 k.p., gdyż – jego zdaniem – nie
zostało ustalone, że zachodzi różnicowanie przez pracodawcę sytuacji powoda „z
jednej lub kilku przyczyn określonych w art. 183a
§ 1 k.p.”. Wbrew argumentacji
przedstawionej w uzasadnieniu skargi ustalony w sprawie stan faktyczny jest
odpowiedni dla zastosowania powołanych przepisów.
Określone w Kodeksie pracy skutki naruszenia zasady równego traktowania
w zatrudnieniu podlegały zastosowaniu bo Regionalna Izba Obrachunkowa w O.
zasadę tę naruszyła przez to, że sprzecznie z prawem, z naruszeniem określonych
przepisów ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych i przepisów
rozporządzenia wykonawczego, zaniżała powodowi wynagrodzenie należne w
wysokości (w zakresie wynagrodzenia zasadniczego) takiej jak pozostałych
członków kolegium. Naruszenie wynikającej z przepisów prawa powinności
równego traktowania w zakresie wynagrodzenia za pracę podlega kwalifikacji
dyskryminacji w zatrudnieniu w rozumieniu art. 183b
w związku z art. 183a
§ 1 k.p.
Ten ostatni przepis nie definiuje przejawów dyskryminacji (naruszenia zasady
równego traktowania w zatrudnieniu) w zamkniętym katalogu określonych przyczyn.
Należy uznać, że przyczyną dyskryminacji w zatrudnieniu – choć bezpośrednio w
art. 183a
§ 1 k.p. nie wymienioną – jest naruszenie statusu prawnego członka
kolegium i nieprzyznanie mu wynagrodzenia według zasad status prawny
zabezpieczających.
Z ustaleń zaskarżonego wyroku wynika, że dyskryminowanie powoda pod
względem wysokości wynagrodzenia odnosiło się bezpośrednio do statusu
prawnego powoda jako członka kolegium. Inni członkowie kolegium uzyskiwali
bowiem wyższy niż powód wynagrodzenie nie ze względu na porównanie ilości i
jakości pracy, ale ze względu na przymioty osobiste (kwalifikacje), które
pracodawca oceniał wyżej niż kwalifikacje powoda. Wniosek ten – o czym była
20
mowa już mowa w uzasadnieniu dotyczącym procesowej podstawy skargi –
uzasadniały fakty ustalania wyższego wynagrodzenia innym członkom kolegium na
progu ich zatrudniania, gdy nie było jeszcze podstaw do dokonywania porównań z
pracą powoda. Jeżeli jednak powód spełniał warunki kwalifikacyjne wymagane dla
statusu prawnego członka kolegium, to różnicowanie wynagrodzenia z przyczyn
sprzecznych z ustawą zapewniającą każdemu członkowi kolegium prawo do tej
samej wysokości wynagrodzenia, stanowiło w konsekwencji dyskryminację powoda
jako członka kolegium. W tej sytuacji – wbrew zarzutowi skargi – należało uznać, że
pracodawca nie udowodnił, że kierował się obiektywnymi powodami w rozumieniu
art. 183b
§ 1 zdanie ostatnie k.p.
Z przedstawionych przyczyn uznając, że skarga kasacyjna Regionalnej Izby
Obrachunkowej w O. nie miała uzasadnionych podstaw Sąd Najwyższy orzekł
zgodnie z art. 39814
k.p.c.
/tp/