Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 441/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner
SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa W. Ś.
przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Zakładu Karnego […]
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 marca 2013 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 17 kwietnia 2012 r., sygn. akt […],
1) uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania pozostawiając temu
Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu za instancję
kasacyjną;
2
2) przyznaje ze Skarbu Państwa Sądu Apelacyjnego adw. I. B. – L.
wynagrodzenie w kwocie 5 400,- (pięć tysięcy czterysta)
złotych podwyższonej o stawkę podatku VAT tytułem pomocy
prawnej udzielonej powodowi z urzędu.
Uzasadnienie
3
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda od wyroku
Sądu Okręgowego w L. oddalającego powództwo o zasądzenie od Skarbu Państwa
kwoty 300.000 zł z tytułu zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych wskutek
odbywania kary wolności w nieodpowiednich warunkach i braku odpowiedniej
opieki medycznej.
Sądy obu instancji ustaliły, że powód, skazany w sprawie karnej na karę
dożywotniego pozbawienia wolności, przebywał od dnia 20 sierpnia 2002 r.
w kolejnych zakładach karnych, przy czym w okresie 20 – 22 sierpnia 2002 r. był
hospitalizowany na oddziale urazowo – ortopedycznym w związku z raną
postrzałową goleni prawej. W dniu 21 sierpnia wykonano u niego badanie krwi
z wynikiem „HCV dodatni”, co oznaczało występowanie u niego WZW typu C,
w związku z czym wdrożono odpowiednie leczenie. Ustalono również,
iż w niektórych zakładach karnych występowało zjawisko przeludnienia, natomiast
warunki bytowe spełniały wszelkie niezbędne standardy.
Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko Sądu Okręgowego, że roszczenia
powoda za okres od dnia 20 sierpnia 2002 r. do dnia 4 kwietnia 2008 r. uległy
przedawnieniu z uwagi na wniesienie pozwu w dniu 5 kwietnia 2011 r. i upływ
trzyletniego terminu określonego w art. 442 k.c. i 4421
k.c. Nie znalazł również
podstaw do zastosowania art. 5 k.c., bowiem powód nie wykazał żadnych
szczególnych okoliczności, które mogłyby usprawiedliwiać długotrwałą
bezczynność. Wskazał nadto, że z uwagi na odroczenie utraty mocy obowiązującej
art. 248 k.k. orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 maja 2008 r.,
SK 25/07, OTK-A 2008/4/62, przepis ten mógł być stosowany do dnia 5 grudnia
2009 r. i jego prawidłowe zastosowanie nie może być uznane za bezprawne.
Ponadto czasowe umieszczanie skazanych w celach bez zachowania powierzchni
3 m2
na osobę, w uzasadnionych przypadkach i za zgodą sędziego
penitencjarnego, znajdowało oparcie w dotychczasowych przepisach. Po tej dacie
powód przebywał w przeludnionych celach przez okres jednego roku i pięciu
miesięcy z tym, że stan ten nie trwał cały czas, a powstawał jedynie okresowo i za
zgodą sędziego penitencjarnego. W zakresie zarzutu wadliwej opieki lekarskiej
odnośnie do stwierdzonego zakażenia WZW typu C Sąd Apelacyjny wskazał,
że zebrany materiał dowodowy nie daje podstaw do przypisania pozwanemu
4
żadnych uchybień, bowiem zapisy w dokumentacji lekarskiej zawierają wskazania,
że powód jest leczony, a pomoc lekarska była mu udzielana.
W skardze kasacyjnej opartej na drugiej podstawie kasacyjnej (art. 3983
§ 1
pkt 2 k.p.c.) powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania. Zarzucił naruszenie: - art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art.
227 k.p.c. w zw. art. 378 § 1 zd. 1 k.p.c. i 382 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.; - art.
328 § 2 k.p.c. i art. 378 § 1 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie wskazać należy, że z uwagi na zakres zarzutów powoda poza
rozważaniami pozostaje prawidłowość rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego
odnośnie do naruszenia dóbr osobistych powoda poprzez umieszczenie go
w celach przeludnionych, bowiem skarżący zarzuca wadliwe przeprowadzenie
postępowania w części dotyczącej okoliczności braku leczenia i nieprawidłowego
leczenia go mimo stwierdzenia już w 2002 r. WZW typu C. Stosownie do art. 328
§ 2 k.p.c., uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej
rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione,
dowodów, na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił
wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku
z przytoczeniem przepisów prawa. W związku z art. 391 § 1 k.p.c. przepis ten ma
odpowiednie zastosowanie w postępowaniu apelacyjnym. Odpowiednie stosowanie
art. 328 § 2 k.p.c. do uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej instancji oznacza,
że uzasadnienie to nie musi zawierać wszystkich elementów uzasadnienia wyroku
sądu pierwszej instancji; sąd odwoławczy obowiązany jest zamieścić
w uzasadnieniu takie elementy, które ze względu na treść apelacji i zakres
rozpoznania, są potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy (por. np. wyrok Sądu
Najwyższego z 6 lipca 2011 r., I CSK 67/11, nie publ. oraz orzecznictwo
przytoczone w jego uzasadnieniu).
Powód w apelacji kwestionował rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego również
w zakresie oddalenia powództwa o zasądzenie zadośćuczynienia z powodu
krzywdy doznanej wskutek braku leczenia i niewłaściwego leczenia WZW typu C
w kolejnych zakładach karnych i zgłosił na okoliczności związane z przebiegiem
5
leczenia dowód z opinii „heopaty”. Konieczne zatem było wskazanie ustaleń
faktycznych co do przebiegu leczenia powoda, natomiast w uzasadnieniu
wskazano wyłącznie na negatywną ocenę wiarygodności twierdzeń powoda
o braku leczenia. Ustaleń faktycznych nie zawiera zresztą w tym zakresie również
uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego, które ogranicza się do stwierdzenia,
że z dokumentacji wynika, iż powód był leczony, a nadto w innym miejscu,
że otrzymywał kaloryczne posiłki. Nie wiadomo zatem jaka dokumentacja i jakie
informacje stanowiły podstawę takich ustaleń i nie wiadomo w istocie czy i jaki był
przebieg leczenia. Sąd drugiej instancji nie rozstrzygnął również wniosku
dowodowego powoda zgłoszonego w apelacji o powołanie biegłego na okoliczność
od kiedy został objęty leczeniem i nie odniósł się do tego wniosku w motywach
zaskarżonego wyroku jak również nie wyjaśnił kiedy i jakie leczenie powoda zostało
wdrożone. Wskazanie, że powód w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji
na tę okoliczność nie zgłosił żadnego dowodu, w tym osobowego, nie uchylało
obowiązku rozważenia zasadności zgłoszonego wniosku, zwłaszcza w kontekście
braku ustaleń w tym przedmiocie. Powyższe braki czynią niemożliwą kontrolę
kasacyjną prawidłowości zaskarżonego wyroku i zasadny zarzut naruszenia art.
328 § 2 k.p.c. oraz art. 217 § 1 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 382 k.p.c., w zw. z art. 391
§ 1 k.p.c. Trafnie również skarżący zarzuca, w powiązaniu z art. 328 § 1 k.p.c. i art.
391 § 1 k.p.c., naruszenie artykuł 378 § 1 k.p.c. Treść tego przepisu wyznacza
granice rozpoznania sądu w postępowaniu apelacyjnym, bowiem stanowi, że sąd
drugiej instancji „rozpoznaje sprawę”, a nie tylko „środek odwoławczy”. Oznacza to,
że sąd drugiej instancji w sposób w zasadzie nieograniczony raz jeszcze bada
sprawę rozstrzygniętą przez sąd pierwszej instancji, a postępowanie apelacyjne
stanowi kontynuację postępowania przed sądem pierwszej instancji. Sąd
odwoławczy musi zbadać okoliczności wskazujące na ewentualną nieważność
postępowania, przebieg i wyniki czynności procesowych sądu pierwszej instancji
stosownie do zarzutów zgłoszonych przez apelującego, a w pełnym zakresie ocenić
prawidłowość zastosowania w sprawie prawa materialnego. Jako instancja
merytoryczna w razie dostrzeżenia błędów powinien naprawić wszystkie
stwierdzone naruszenia prawa procesowego w zakresie wskazanym przez
apelującego oraz wszystkie naruszenia prawa materialnego, bez względu na to, czy
6
zostały wytknięte w apelacji (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2008 r.,
III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja
2010 r., II PK 346/09, niepubl.). Jak wskazano wyżej, motywy zaskarżonego wyroku
nie dają podstawy do stwierdzenia, że w omawianym zakresie sprawa została
rozpoznana z zachowaniem powyższych zasad. Powód przed Sądami obu instancji
występował osobiście, bez pomocy prawnej, a zatem ocena potrzeby
uwzględnienia dodatkowego dowodu powinna uwzględniać zarówno tę okoliczność,
jak i przebieg postępowania przed Sądem pierwszej instancji oraz znaczenie
dowodu dla rozstrzygnięcia sprawy, zwłaszcza w aspekcie możliwości dokonania
ustaleń w zakresie przebiegu leczenia i ewentualnego wpływu braku leczenia na
zdrowie powoda i doznanej krzywdy samodzielnie przez sąd, lub z wykorzystaniem
wiadomości specjalistycznych biegłych. Dopiero prawidłowo ustalony stan
faktyczny może stanowić podstawę dokonania oceny prawnej roszczenia powoda w
granicach nie objętych zarzutem przedawnienia.
Zważywszy na powyższe orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39815
k.p.c., o kosztach pełnomocnika powoda z urzędu w postępowaniu kasacyjnym
rozstrzygając na podstawie § 6 pkt 7 w zw. z § 13 ust. 4 pkt 2, § 19 i § 2 ust. 3
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348).
es