Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CNP 81/12
POSTANOWIENIE
Dnia 27 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Owczarek
w sprawie ze skargi J. P. i I. K.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
postanowienia Sądu Okręgowego w O.
z dnia 11 marca 2004 r., , postanowienia Sądu Rejonowego w O. z dnia 28 stycznia
2003 r., postanowienia Sądu Rejonowego w O. z dnia 27 września 1994 r., w
sprawie z wniosku J. K.
o uwłaszczenie,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 27 sierpnia 2013 r.,
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
J. P. i I. K. w skardze z dnia 2 lipca 2012 r. wnieśli o stwierdzenie
niezgodności z prawem następujących prawomocnych postanowień:
2
1) postanowienia Sądu Okręgowego w O. z dnia 11 marca 2004 r.,
wydanego w sprawie z wniosku J. K. z udziałem m.in. J. P. i I. K., oddalającego
apelację uczestnika J. P., wniesioną od postanowienia Sądu Rejonowego w O. z
dnia 28 stycznia 2003 r., którym stwierdzono, że M. P. nabył przez uwłaszczenie z
dniem 4 listopada 1971 r. własność nieruchomości położonej w K., stanowiącej
działkę nr 148/01, dla której Sąd Rejonowy w O. prowadzi Księgę wieczystą Kw nr
[…], oraz działkę nr 148/02, dla której Sąd Rejonowy w O. prowadzi Księgę
wieczystą Kw nr […];
2) postanowienia Sądu Rejonowego w O. z dnia 28 stycznia 2003 r., o
którym mowa w pkt 1);
3) postanowienia Sądu Rejonowego w O. z dnia 27 września 1994 r., którym
– jak wynika z treści skargi – w sprawie z wniosku I. K. stwierdzono, że M. P. nabył
z dniem 4 listopada 1971 r. własność nieruchomości położonej w K., stanowiącej
działki nr 133, 147, 246, 247/1, 250, 255 i 260, dla których prowadzona jest Księga
wieczysta Kw nr […].
Skarga, wniesiona – zgodnie ze wskazaniem skarżącego – zarówno na
podstawie art. 4241
§ 1 k.p.c., jak i na podstawie art. 4241
§ 1 k.p.c., oparta została
na twierdzeniu o naruszeniu art. 336 w zw. z art. 172 § 1 k.c. i art. 1 ustawy z dnia
26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U.
Nr 27, poz. 250 ze zm.) i kwestionuje przyjęcie, że M. P. w dniu 4 listopada 1971 r.
był samoistnym posiadaczem nieruchomości. Skarżący jedynie w uzasadnieniu
podstaw skargi wskazali, że zaskarżyli orzeczenia w całości. Uprawdopodobniając
wyrządzenie szkody, skarżący podnieśli, że w przypadku J. P. wysokość szkody
odpowiada kwocie 965.880 zł, a w przypadku I. Koj – k. 856.880 zł, a związek
przyczynowo-skutkowy pomiędzy szkodą, a zaskarżonymi orzeczeniami polega na
tym, że nadal one obowiązują, wobec czego skarżący nie otrzymali majątku, który
odziedziczyliby po rodzicach, nie uzyskali dochodów z nieruchomości oraz utracili
prawo dochodzenia odszkodowania za utracone dochody z nieruchomości za okres
„bezprawnego upaństwowienia”. Skarżący wskazali również, że przy wydaniu
zaskarżonych orzeczeń naruszone zostały podstawowe zasady porządku
prawnego, takie jak prawo do dziedziczenia oraz zachowanie długoletniego okresu
3
posiadania samoistnego wymaganego dla zasiedzenia nieruchomości. Powołali się
też na brak podstaw do wzruszenia zaskarżonych orzeczeń w drodze skargi o
wznowienie postępowania i skargi kasacyjnej. W konkluzji wnieśli o stwierdzenie
ich niezgodności z prawem.
Sąd Najwyższy zważył:
Skarga podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna.
W myśl art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy –
Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo
upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 155, poz. 1037) w terminie dwóch lat od dnia
wejścia w życie tej ustawy, tj. od dnia 25 września 2010 r., można wnieść skargę
o stwierdzenie niezgodności z prawem od orzeczeń, które uprawomocniły się
w okresie od dnia 17 października 1997 r. do dnia 1 września 2004 r. Oznacza to,
że skarga od orzeczeń, które uprawomocniły się przed dniem 17 października 1997
r., jest niedopuszczalna. Już z tego względu w części zaskarżającej postanowienie
Sądu Rejonowego w O. z dnia 27 września 1994 r., skarga podlegała odrzuceniu
na podstawie art. 4248
§ 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 4 ust. 3 wspomnianej
ustawy z dnia 22 lipca 2010 r. Z uzasadnienia podstaw skargi wynika zresztą, że
postanowienie to, zanim się uprawomocniło, zaskarżone zostało apelacją, która
została oddalona w dniu 18 września 1995 r. W myśl art. 5192
k.p.c. w
postępowaniu nieprocesowym – a w takim postępowaniu wydane zostało każde z
powołanych postanowień, czego jednak skarżący nie dostrzegli – skargą o
stwierdzenie niezgodności z prawem można zaskarżyć jedynie takie postanowienia
co do istoty sprawy, które kończą postępowanie w sprawie. W części zaskarżającej
postanowienie Sądu Rejonowego w O. z dnia 27 września 1994 r., zatem skarga
podlegała odrzuceniu także na podstawie art. 4248
§ 1 w zw. z art. 13 § 2 i art. 5192
§ 2 k.p.c.
Z tej samej przyczyny należało przyjąć niedopuszczalność skargi w części
zaskarżającej postanowienie Sądu Rejonowego w O. z dnia 28 stycznia 2003 r.
Postanowienia tego nie można uznać za postanowienie co do istoty sprawy
kończące postępowanie w sprawie, bowiem zaskarżone zostało apelacją przez J.
P., która została oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego w O. z dnia 11
4
marca 2004 r. Wprawdzie apelacja I. K. od postanowienia Sądu Rejonowego w O.
z dnia 28 stycznia 2003 r.2, została odrzucona, ale brała ona udział również w
postępowaniu apelacyjnym, stąd za postanowienie co do istoty sprawy kończące
postępowanie w sprawie z jej udziałem również należy uznać postanowienie Sądu
Okręgowego w O. z dnia 11 marca 2004 r. Odrzucenie skargi w części
zaskarżającej to postanowienie również znajdowało usprawiedliwienie w art. 4248
§
1 w zw. z art. 13 § 2 i art. 5192
§ 2 k.p.c.
Z kolei w części dotyczącej zaskarżenia postanowienia Sądu Okręgowego
w O. z dnia 11 marca 2004 r., skarga, której dopuszczalność w świetle art. 4 ust. 3
wspomnianej ustawy z dnia 22 lipca 2010 r. nie budzi wątpliwości, stwierdzono, że
nie spełniono wymogu przewidzianego w art. 4245
§ 1 pkt 3 w zw. z art. 13 § 2
k.p.c. W myśl tych przepisów skarga powinna zawierać wskazanie przepisu prawa,
z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne. W judykaturze Sądu Najwyższego
przyjmuje się, że wskazanie przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest
niezgodne jest elementem skargi odrębnym od podstaw skargi i ich uzasadnienia.
Nawet zatem jeżeli ten sam przepis jest zarazem powołany w podstawach skargi i
stanowić ma przepis, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne, konieczne
jest powołanie go w dwóch odrębnych punktach po to, aby spełnienie wymagania
przewidzianego w art. 4245
§ 1 pkt 3 k.p.c. było niewątpliwe (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2006 r., III CNP 21/05, Lex nr 1107125). Nie
jest wystarczające odwołanie się jedynie do podstaw skargi lub ich uzasadnienia,
gdyż kognicja Sądu Najwyższego, działającego na tym etapie postępowania
skargowego w składzie jednoosobowym, jest odmienna jak w postępowaniu
rozpoznawczym i nie może obejmować wskazanych podstaw (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2006 r., II CNP 65/06, Lex nr 445241).
Skarżący wnieśli skargę pozbawioną tego elementu. W części dotyczącej
postanowienia Sądu Okręgowego w O. z dnia 11 marca 2004 r., sygn. akt II Ca
385/03, skarga podlegała zatem odrzuceniu na podstawie art. 4248
§ 1 w zw. z art.
4245
§ 1 pkt 3 i art. 13 § 2 k.p.c., pomijając już nieprawidłowe – chociaż
jednoznaczne – oznaczenie czy postanowienie to zostało zaskarżone w całości lub
w części, czego wymaga art. 4245
§ 1 pkt 1 k.p.c.
5
Ponadto w tej części skarga podlegała odrzuceniu również na podstawie art.
4248
§ 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Wbrew twierdzeniom skarżących od
postanowienia Sądu Okręgowego w O. z dnia 11 marca 2004 r., w myśl art. 5191
k.p.c. w brzmieniu ówcześnie obowiązującym, przysługiwała kasacja, której
skarżący nie wnieśli. Na podstawie art. 5192
§ 2 k.p.c. strona, która nie skorzystała
z przysługujących jej środków prawnych, może żądać stwierdzenia niezgodności z
prawem prawomocnego postanowienia co do istoty sprawy kończącego
postępowanie w sprawie – o ile nie jest możliwa zmiana lub uchylenie
postanowienia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych – tylko
w wyjątkowym wypadku, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia
podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw
człowieka i obywatela. W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, że
wyjątkowy wypadek, o którym mowa w art. 4241
§ 2 k.p.c., występuje m.in. wtedy,
gdy strona nie wniosła przysługującego jej środka zaskarżenia z powodu ciężkiej
choroby, katastrofy, klęski żywiołowej lub błędnej informacji udzielonej przez
pracownika sądu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., I
CNP 4/06, OSNC 2006/6/113). Skarżący nie podjęli nawet próby wykazania, że tak
rozumiana nadzwyczajna sytuacja wystąpiła w sprawie. Już tylko na marginesie
trzeba podkreślić, że odmowa sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej (kasacji)
przez adwokata ustanowionego z urzędu, wobec braku ku temu podstaw - o czym
skarżący nawet nie wspomnieli - nie usprawiedliwia jeszcze przyjęcia, że w sprawie
wystąpił wyjątkowy wypadek, o którym mowa w art. 5192
§ 2 k.p.c.
Wreszcie nie sposób uznać, aby skarżący spełnili wymaganie przewidziane
w art. 4245
§ 1 pkt 4 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., zgodnie z którym skarga powinna
zawierać uprawdopodobnienie szkody wynikłej z wydania zaskarżonego
orzeczenia. W skardze podano jedynie kwoty, mające odpowiadać wysokościom
szkód doznanych przez skarżących oraz twierdzenia odnoszące się do istnienia
związku przyczynowo-skutkowego (art. 361 k.c.). Zabrakło jednak
uprawdopodobnienia w jaki sposób wysokość szkody została wyliczona –
całkowicie oraz w odniesieniu do poszczególnych jej postaci, tj. wartości
utraconego majątku, który podlegałby dziedziczeniu, wartości utraconych
dochodów, wartości utraconego odszkodowania (por. postanowienie Sądu
6
Najwyższego z dnia 31 stycznia 2006 r., IV CNP 38/05, OSNC 2006/7-8/141).
Skarga podlegała więc odrzuceniu także na podstawie art. 4248
§ 1 w zw. z art.
4245
§ 1 pkt 4 i art. 13 § 2 k.p.c.
Z tych względów Sąd Najwyższy postanowił jak w postanowieniu.
es