III CZ 37/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:24-12-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZ 37/13
POSTANOWIENIE
Dnia 11 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Agnieszka Piotrowska
w sprawie z powództwa Polmozbytu K. S.A. w K.
przeciwko B.M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 11 września 2013 r.,
zażalenia strony powodowej na postanowienie zawarte
w wyroku Sądu Apelacyjnego w K.
z dnia 30 marca 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę
w tym zakresie Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 30 marca 2012 r. dokonał częściowej
zmiany wyroku Sądu Okręgowego z dnia 28 maja 2010 r., oddalił apelację
pozwanej oraz zniósł wzajemnie między stronami koszty postępowania
odwoławczego. Za adekwatną zasadę rozstrzygnięcia o kosztach dwukrotnego
postępowania apelacyjnego oraz kasacyjnego uznał tę, przewidzianą w art. 100
zdanie pierwsze, analogicznie do orzeczenia o kosztach procesu za pierwszą
instancję. Sąd ten wskazał, że strony poniosły tego samego rodzaju koszty, tak co
do opłat sądowych (pozwana od apelacji, a powódka od skargi kasacyjnej), jak
i wynagrodzeń pełnomocników.
Powódka w zażaleniu na postanowienie w przedmiocie kosztów
postępowania odwoławczego domagała się uchylenia go i przekazania sprawy
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Zarzuciła naruszenie art. 98 § 1
w związku z art. 100 zdanie drugie, art. 98 § 3 k.p.c. oraz § 6 pkt 7 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) ponieważ powódka
uległa tylko co do nieznacznej części swojego żądania. Zasadne zatem było zatem
włożenie na pozwaną obowiązku zwrotu powódce poniesionych kosztów
zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie należało uznać za uzasadnione.
Przyjęcie za podstawę orzeczenia o kosztach procesu jednej z zasad
przewidzianych art. 98 do 107 k.p.c. uzależnione jest od wyniku procesu.
Do zastosowania zasady odpowiedzialności za wynik sporu, objętej art. 98 § 1
k.p.c., dojdzie w wypadku przegrania sprawy przez jedną ze stron. Pozostałe
uregulowania, które uzupełniają tę podstawową zasadę, mogą być użyte w razie
wystąpienia okoliczności w nich wskazanych.
Przepis art. 100 k.p.c. traktuje o kompensacie kosztów procesu, która
umożliwia sprawiedliwe ich rozłożenie pomiędzy stronami, jeżeli żądania lub obrona
uwzględnione zostały jedynie częściowo. Kompensata poniesionych kosztów
3
procesu może polegać na ich wzajemnym zniesieniu, stosunkowym rozdzieleniu
lub włożeniu na jedną ze stron obowiązku zwrotu całości kosztów. Wybór jednego
z tych sposobów wymaga ustalenia proporcji między żądaniami powoda i zarzutami
pozwanego, a wynikiem sprawy oraz zsumowania wszystkich kosztów
poniesionych przez każdą ze stron. Określenie jaka część sumy kosztów
przypadałaby na każdą stronę następuje przez odniesienie stosunku w jakim strony
utrzymały się ze swoimi żądaniami lub zarzutami do tej sumy, a następnie
porównanie uzyskanego wyniku z kosztami rzeczywiście poniesionymi.
Jeżeli strony w równym lub zbliżonym stopniu wygrały lub przegrały sprawę,
a jednocześnie w takim stosunku poniosły koszty, powinna być zastosowana
zasada wzajemnego zniesienia kosztów. W sytuacji znacznej różnicy w wysokości
kosztów poniesionych przez strony nie należy stosować tej zasady, nawet gdy
przemawiałby za tym wynik sprawy (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia
10 maja 1985 r., II CZ 56/85, niepubl.; z dnia 12 października 2012 r., IV CZ 68/12,
niepubl.). W orzecznictwie prezentowane jest również zapatrywanie, że
o zastosowaniu zasady wzajemnego zniesienia kosztów procesu decyduje
kryterium słusznościowego rozłożenia obowiązku ponoszenia tych kosztów, nie jest
natomiast bezwzględnie wymagane dokładne wyliczenie stosunku wygranej do
przegranej (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 17 czerwca 1974 r.,
II CZ 104/74, niepubl.; z dnia 10 lutego 1985 r., II CZ 21/85, niepubl.; z dnia
17 czerwca 2011 r., II PZ 10/11, niepubl.). W takim wypadku sąd powinien wskazać
na te względy, ponieważ słuszność leży u podłoża każdego rozstrzygnięcia
w przedmiocie kosztów procesu, zaś sam charakter sprawy nie może przesądzać
o zastosowaniu pierwszej z reguł wskazanych w art. 100 k.p.c. (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2012 r., I CZ 102/12, niepubl.).
Wyraźnemu zróżnicowaniu w zakresie utrzymania się z żądaniem lub obroną
odpowiadać może, w okolicznościach konkretnej sprawy, zasada stosunkowego
rozdzielenia kosztów procesu, prowadząca do określenia udziału stron w całości
tych kosztów, jeśli tego rodzaju różnica dotyczy także wysokości poniesionych
kosztów (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 16 października 1987 r.,
I CZ 126/87, niepubl.; z dnia 31 stycznia 1991 r., II CZ 255/90, OSP 1991, nr 11 –
12, poz. 530).
4
Rozstrzygnięcie o żądaniach stron co do kosztów procesu obejmuje zarówno
ustalenia dotyczące wyliczeń w zakresie stosunku wygranej do przegranej, sumy
kosztów obu stron, udziału każdej z nich w tej sumie, rozmiaru kosztów
przypadających na stronę oraz dokonanie wyboru adekwatnego sposobu ich
rozliczenia, mającego co do zasady dyskrecjonalną naturę. Wiąże się to
z koniecznością podania w uzasadnieniu nie tylko przepisów będących podstawą
orzeczenia, ale także wyjaśnienia dlaczego w konkretnej sytuacji mają
zastosowanie powołane przepisy i w jaki sposób wpływają na to rozstrzygnięcie.
Brak takiego wyjaśnienia uniemożliwia ocenę trafności orzeczenia.
W zaskarżonym postanowieniu Sąd Apelacyjny wskazał jedynie na
zastosowaną zasadę, jako odpowiadającą przyjętej w odniesieniu do postępowania
za pierwszą instancję, co nie odpowiada wymaganiom przewidzianym dla
wskazania przyczyn wyboru zasady wzajemnego zniesienia kosztów. Nie ma
w tych motywach ustaleń dotyczących stosunku w jakim strony utrzymały się
z roszczeniem i obroną, sumy kosztów oraz porównań wskazujących na
odpowiedniość tej zasady, co uniemożliwia dokonanie oceny trafności
rozstrzygnięcia. W razie utrzymania się przez powódkę z twierdzeniem, że apelacja
pozwanej została uwzględniona w zakresie 25%, to uzasadnionym będzie
zastosowanie zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów. Jeżeli natomiast
pozwana w nieznacznym jedynie zakresie, nieprzekraczającym 10%, utrzymała się
z żądaniem zmiany wyroku Sądu pierwszej instancji, rozważenia wymagać będzie
włożenie na nią obowiązku poniesienia wszystkich kosztów, stosownie do art. 100
zd. 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz zakresu zaskarżenia.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie
i przekazał sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej
instancji, na podstawie art. 39815
§ 1 w związku z 3941
§ 3 k.p.c. Orzeczenie
o kosztach postępowania zażaleniowego wynika z art. 108 § 2 w związku z art.
39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.
db
POSTANOWIENIE
Dnia 11 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Agnieszka Piotrowska
w sprawie z powództwa Polmozbytu K. S.A. w K.
przeciwko B.M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 11 września 2013 r.,
zażalenia strony powodowej na postanowienie zawarte
w wyroku Sądu Apelacyjnego w K.
z dnia 30 marca 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę
w tym zakresie Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 30 marca 2012 r. dokonał częściowej
zmiany wyroku Sądu Okręgowego z dnia 28 maja 2010 r., oddalił apelację
pozwanej oraz zniósł wzajemnie między stronami koszty postępowania
odwoławczego. Za adekwatną zasadę rozstrzygnięcia o kosztach dwukrotnego
postępowania apelacyjnego oraz kasacyjnego uznał tę, przewidzianą w art. 100
zdanie pierwsze, analogicznie do orzeczenia o kosztach procesu za pierwszą
instancję. Sąd ten wskazał, że strony poniosły tego samego rodzaju koszty, tak co
do opłat sądowych (pozwana od apelacji, a powódka od skargi kasacyjnej), jak
i wynagrodzeń pełnomocników.
Powódka w zażaleniu na postanowienie w przedmiocie kosztów
postępowania odwoławczego domagała się uchylenia go i przekazania sprawy
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Zarzuciła naruszenie art. 98 § 1
w związku z art. 100 zdanie drugie, art. 98 § 3 k.p.c. oraz § 6 pkt 7 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) ponieważ powódka
uległa tylko co do nieznacznej części swojego żądania. Zasadne zatem było zatem
włożenie na pozwaną obowiązku zwrotu powódce poniesionych kosztów
zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie należało uznać za uzasadnione.
Przyjęcie za podstawę orzeczenia o kosztach procesu jednej z zasad
przewidzianych art. 98 do 107 k.p.c. uzależnione jest od wyniku procesu.
Do zastosowania zasady odpowiedzialności za wynik sporu, objętej art. 98 § 1
k.p.c., dojdzie w wypadku przegrania sprawy przez jedną ze stron. Pozostałe
uregulowania, które uzupełniają tę podstawową zasadę, mogą być użyte w razie
wystąpienia okoliczności w nich wskazanych.
Przepis art. 100 k.p.c. traktuje o kompensacie kosztów procesu, która
umożliwia sprawiedliwe ich rozłożenie pomiędzy stronami, jeżeli żądania lub obrona
uwzględnione zostały jedynie częściowo. Kompensata poniesionych kosztów
3
procesu może polegać na ich wzajemnym zniesieniu, stosunkowym rozdzieleniu
lub włożeniu na jedną ze stron obowiązku zwrotu całości kosztów. Wybór jednego
z tych sposobów wymaga ustalenia proporcji między żądaniami powoda i zarzutami
pozwanego, a wynikiem sprawy oraz zsumowania wszystkich kosztów
poniesionych przez każdą ze stron. Określenie jaka część sumy kosztów
przypadałaby na każdą stronę następuje przez odniesienie stosunku w jakim strony
utrzymały się ze swoimi żądaniami lub zarzutami do tej sumy, a następnie
porównanie uzyskanego wyniku z kosztami rzeczywiście poniesionymi.
Jeżeli strony w równym lub zbliżonym stopniu wygrały lub przegrały sprawę,
a jednocześnie w takim stosunku poniosły koszty, powinna być zastosowana
zasada wzajemnego zniesienia kosztów. W sytuacji znacznej różnicy w wysokości
kosztów poniesionych przez strony nie należy stosować tej zasady, nawet gdy
przemawiałby za tym wynik sprawy (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia
10 maja 1985 r., II CZ 56/85, niepubl.; z dnia 12 października 2012 r., IV CZ 68/12,
niepubl.). W orzecznictwie prezentowane jest również zapatrywanie, że
o zastosowaniu zasady wzajemnego zniesienia kosztów procesu decyduje
kryterium słusznościowego rozłożenia obowiązku ponoszenia tych kosztów, nie jest
natomiast bezwzględnie wymagane dokładne wyliczenie stosunku wygranej do
przegranej (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 17 czerwca 1974 r.,
II CZ 104/74, niepubl.; z dnia 10 lutego 1985 r., II CZ 21/85, niepubl.; z dnia
17 czerwca 2011 r., II PZ 10/11, niepubl.). W takim wypadku sąd powinien wskazać
na te względy, ponieważ słuszność leży u podłoża każdego rozstrzygnięcia
w przedmiocie kosztów procesu, zaś sam charakter sprawy nie może przesądzać
o zastosowaniu pierwszej z reguł wskazanych w art. 100 k.p.c. (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2012 r., I CZ 102/12, niepubl.).
Wyraźnemu zróżnicowaniu w zakresie utrzymania się z żądaniem lub obroną
odpowiadać może, w okolicznościach konkretnej sprawy, zasada stosunkowego
rozdzielenia kosztów procesu, prowadząca do określenia udziału stron w całości
tych kosztów, jeśli tego rodzaju różnica dotyczy także wysokości poniesionych
kosztów (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 16 października 1987 r.,
I CZ 126/87, niepubl.; z dnia 31 stycznia 1991 r., II CZ 255/90, OSP 1991, nr 11 –
12, poz. 530).
4
Rozstrzygnięcie o żądaniach stron co do kosztów procesu obejmuje zarówno
ustalenia dotyczące wyliczeń w zakresie stosunku wygranej do przegranej, sumy
kosztów obu stron, udziału każdej z nich w tej sumie, rozmiaru kosztów
przypadających na stronę oraz dokonanie wyboru adekwatnego sposobu ich
rozliczenia, mającego co do zasady dyskrecjonalną naturę. Wiąże się to
z koniecznością podania w uzasadnieniu nie tylko przepisów będących podstawą
orzeczenia, ale także wyjaśnienia dlaczego w konkretnej sytuacji mają
zastosowanie powołane przepisy i w jaki sposób wpływają na to rozstrzygnięcie.
Brak takiego wyjaśnienia uniemożliwia ocenę trafności orzeczenia.
W zaskarżonym postanowieniu Sąd Apelacyjny wskazał jedynie na
zastosowaną zasadę, jako odpowiadającą przyjętej w odniesieniu do postępowania
za pierwszą instancję, co nie odpowiada wymaganiom przewidzianym dla
wskazania przyczyn wyboru zasady wzajemnego zniesienia kosztów. Nie ma
w tych motywach ustaleń dotyczących stosunku w jakim strony utrzymały się
z roszczeniem i obroną, sumy kosztów oraz porównań wskazujących na
odpowiedniość tej zasady, co uniemożliwia dokonanie oceny trafności
rozstrzygnięcia. W razie utrzymania się przez powódkę z twierdzeniem, że apelacja
pozwanej została uwzględniona w zakresie 25%, to uzasadnionym będzie
zastosowanie zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów. Jeżeli natomiast
pozwana w nieznacznym jedynie zakresie, nieprzekraczającym 10%, utrzymała się
z żądaniem zmiany wyroku Sądu pierwszej instancji, rozważenia wymagać będzie
włożenie na nią obowiązku poniesienia wszystkich kosztów, stosownie do art. 100
zd. 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz zakresu zaskarżenia.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie
i przekazał sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej
instancji, na podstawie art. 39815
§ 1 w związku z 3941
§ 3 k.p.c. Orzeczenie
o kosztach postępowania zażaleniowego wynika z art. 108 § 2 w związku z art.
39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.
db