Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 245/13
POSTANOWIENIE
Dnia 27 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Ryński
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 27 września 2013 r.,
sprawy R. N.
skazanego z art. 286 § 1 kk
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 23 kwietnia 2013 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Ł.
z dnia 20 listopada 2012 r.,
p o s t a n o w i ł :
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;
2. obciążyć skazanego R. N. kosztami sądowymi
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
R. N. został oskarżony o to, że w okresie od 7 września 2005 r. do 24
października 2005 r. w Ł., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej ze z
góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu, doprowadził S. S. do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 36.328,09 zł. w ten sposób, że
zawarł z w/w umowę o świadczenie usług elektrycznych, wprowadzając
pokrzywdzonego w błąd odnośnie zamiaru realizacji wynikających z nich
zobowiązań finansowych, czym działał na szkodę S. S., to jest o czyn z art. 286 § 1
k.k. w zw. z art. 12 k. k.
Wyrokiem z dnia 20 listopada 2012 r., Sąd Rejonowy oskarżonego R. N.
2
uznał za winnego tego, że w okresie od 1 października 2005 r. do 1 kwietnia 2006
r., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, ze z góry powziętym zamiarem,
w krótkich odstępach czasu, doprowadził S. S. do niekorzystnego rozporządzenia
mieniem w kwocie łącznej 37.646,76 zł. w ten sposób, że zawarł z w/w umowy o
świadczenie usług elektrycznych i wynajmu rusztowań, wprowadzając
pokrzywdzonego w błąd odnośnie zamiaru realizacji wynikających z nich
zobowiązań finansowych, potwierdzonych wystawionymi fakturami, czym działał na
szkodę S. S., tj. popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k. k. i
za to na podstawie art. 286 § 1 k. k. wymierzył mu karę roku pozbawienia wolności,
której wykonanie na podstawie art.69 § 1 k.k. i art.70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo
zawiesił na okres 3 lat tytułem próby. Jednocześnie na podstawie art. 33 § 2 k. k.
orzekł wobec oskarżonego grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych po 10 zł.
każda.
Od powyższego wyroku apelację złożył obrońca oskarżonego R. N., który na
podstawie art. 438 pkt.2 i 3 k.p.k. zarzucił orzeczeniu sądu pierwszej instancji
obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, a to: art. 14 §
1 k.p.k. (tj. wyrażonej w tym przepisie zasady skargowości) poprzez oczywiste
wyjście poza granice skargi oskarżyciela publicznego i skazanie oskarżonego za
czyn nieobjęty aktem oskarżenia, podczas gdy zasada skargowości sformułowana
w art.14 § 1 k.p.k. wyznacza przedmiotowe granice rozpoznania sprawy przez sąd
orzekający w fazie jurysdykcyjnej, który nie może wyjść poza granice zakreślone
przez oskarżyciela w skardze inicjującej dane postępowanie. Nadto podniósł
zarzuty: obrazy art. 2 § 2, 4, 5 § 1, 7 k.p.k. i art. 92 w zw. z art. 410 k.p.k. oraz 413
§ 2 pkt.1 k.p.k., błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę
orzeczenia, który mógł mieć wpływ na jego treść, zaś alternatywnie z ostrożności
obrończej obrazę przepisów prawa materialnego - art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 286 §
1 k.k. i art. 53 k.k., przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.
Powołując się na powyższe, skarżący wniósł o uniewinnienie oskarżonego
od zarzucanego mu czynu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2013 r., utrzymał w mocy
zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście bezzasadną.
3
Wyrok ten zaskarżył kasacją obrońca skazanego R. N., który na zasadzie art.
523 § 1 i § 4 pkt 1 k.p.k., zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:
I. rażące naruszenie, art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k., skutkujące uchybieniem o którym
mowa w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k., tj. wyjście poza granice oskarżenia i orzekanie
bez skargi uprawnionego oskarżyciela, a w konsekwencji przypisanie oskarżonemu
także innego zachowania (zaniechania zapłaty), niż to które zostało mu zarzucone
w akcie oskarżenia (zawarcie umów), które to uchybienie Sąd II instancji powielił za
Sądem I instancji bezzasadnie utrzymując w mocy wyrok Sądu I instancji, który
również był dotknięty w/w uchybieniem;
II. rażące naruszenie prawa materialnego, tj. art. 18 § 1 in fine k.k. poprzez
jego niezastosowanie, w sytuacji gdy ustalenia stanu faktycznego prowadzą do
jednoznacznego wniosku, iż zachowanie R. N. może być - co najwyżej - rozważane
jako realizujące znamiona sprawstwa polecającego.
Powołując się na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego orzeczenia i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy skazanego okazała się niezasadna w stopniu oczywistym,
co spowodowało jej oddalenie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
Na wstępie należy zauważyć, że R. N. skazano na karę pozbawienia
wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, co powodowało związanie
autora kasacji ograniczeniem przewidzianym w art. 523 § 4 pkt 1 k.p.k. w zw. z art.
523 § 2 k.p.k. W konsekwencji skarżącemu nie wolno było sformułować innego
zarzutu poza takim, który nawiązywał do bezwzględnych przyczyn odwoławczych
przewidzianych w art. 439 k.p.k., nawet jeżeli dostrzegał inne rażące naruszenie
prawa mogące mieć istotny wpływ na treść prawomocnego wyroku. Dlatego też
podniesienie w wywiedzionej kasacji zarzutu rażącego naruszenia prawa
materialnego - art. 18 § 1 k.k., było w świetle wskazanych przepisów
niedopuszczalne i nie mogło skutkować jego rozpoznaniem w postępowaniu
kasacyjnym.
Zatem, Sąd Najwyższy obowiązany był odnieść się wyłącznie do kolejnego
4
zarzutu kasacji opartego na bezwzględnej przyczynie odwoławczej określonej w art.
439 § 1 pkt. 9 k.p.k. Podnosząc ten zarzut skarżący twierdził, iż Sąd I instancji
naruszył zasadę skargowości, bowiem przekroczył granice oskarżenia i orzekł poza
podstawą faktyczną aktu oskarżenia (art. 17 § 1 pkt. 9 k.p.k.), zaś Sąd odwoławczy
utrzymując zaskarżony wyrok w mocy powielił ten błąd (str. 5 kasacji).
Trzeba zauważyć, że Sąd Okręgowy dokonując kontroli odwoławczej
orzeczenia Sądu Rejonowego analizował to zagadnienie trafnie dochodząc do
przekonania, że zmieniając opis czynu stosownie do dokonanych ustaleń
faktycznych Sąd I instancji nie wykroczył poza granice skargi oskarżyciela
publicznego, bowiem orzekał w ramach tego samego historycznego zdarzenia (str.
5 – 7 uzasadnienia).
Argumentacja kasacji nie zdołała podważyć trafności stanowiska Sądu
odwoławczego, które zostało należycie umotywowane.
Warto przypomnieć, że czynność wykonawcza przestępstwa oszustwa z art.
286 § 1 k.k., charakteryzuje się złożonym działaniem lub zaniechaniem, którego
celem jest doprowadzenie wprowadzonego w błąd pokrzywdzonego do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym. Jest to
przestępstwo materialne, którego skutkiem jest niekorzystne rozporządzenie
mieniem (zob. wyroki SN: z dnia 15 listopada 2002 r., IV KKN 618/99, Prok.i Pr.-
wkł. 2003/6/7, z dnia 29 marca 2011 r., III KK 321/10, Prok.i Pr.-wkł. 2011/10/6,
postanowienie SN z dnia 3 kwietnia 2012 r., LEX nr 1163989). W tym kontekście
trzeba stwierdzić, że autor kasacji nie kwestionuje, iż przedmiotem opisu czynu
zarzucanego aktem oskarżenia i przypisanego przez Sąd I instancji są te same
umowy, które regulowały świadczenie usług elektrycznych przez firmę „S. – N.”
stanowiącą własność S. S. na rzecz spółki z o.o., której prezesem zarządu w dacie
czynu był R. N. Nadto zarówno oskarżyciel publiczny jak i Sąd I instancji przyjęli
działanie oskarżonego w czynie ciągłym (art. 12 k.k.). Polegało ono na
wprowadzeniu pokrzywdzonego w błąd przy zawieraniu poszczególnych umów
odnośnie zamiaru ich realizacji przez oskarżonego w zakresie wynikających z nich
zobowiązań finansowych, co spowodowało doprowadzenie pokrzywdzonego do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem w konkretnej kwocie. Zatem, przy
specyfice tych umów, także prokurator w akcie oskarżenia oceniał przestępne
5
zachowanie oskarżonego w kontekście fazy ich realizacji oraz braku zapłaty za
wykonane prace po terminie wyznaczonym treścią wystawionych faktur, albowiem
tylko w ten sposób mógł oznaczyć wymiar finansowy powstałej stąd szkody.
Prowadzi to do wniosku to, że przyjęty przez Sąd I instancji opis czynu nie
wykracza poza to samo zdarzenie faktyczne obejmujące zawarcie i realizację
przedmiotowych umów o świadczenia usług elektrycznych, w którego przebiegu
również prokurator dopatruje się popełnienia przez R. N. przestępstwa z art. 286 §
1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. Dlatego poczynienie przez Sąd Rejonowy w ramach
przyjętego czynu ciągłego ustaleń, że utrzymywanie przez oskarżonego stanu
błędu pokrzywdzonego w zakresie woli sprawcy dokonania zapłaty za wykonane
prace miało miejsce nie tylko w chwili zawierania poszczególnych umów ale
rozciągało się również na moment wystawienia przez pokrzywdzoną firmę faktur
oraz na terminy płatności zobowiązań finansowych wynikających z zawartych
umów, nie naruszało zasady skargowości, tym bardziej, że porównując opisy czynu
zarzucanego i przypisanego należy zauważyć, że występuje w nich niezmienność
podmiotu czynu i przedmiotu ochrony, a także tożsamość osoby pokrzywdzonej.
Warto podkreślić, że według utrwalonej linii orzecznictwa Sądu Najwyższego,
dokonanie w toku przewodu sądowego odmiennych niż przyjęte w zarzucie ustaleń
faktycznych co do tego samego zdarzenia np. w zakresie daty, czy okresu
popełnienia czynu, miejsca jego popełnienia, ilości i wartości przedmiotu
przestępstwa, czy też wprowadzenie nowego elementu do czynu ciągłego, który
rzutuje na oznaczenie czasu jego popełnienia, nie stanowi wyjścia poza granice
oskarżenia (zob. postanowienia SN: z dnia 30 sierpnia 2001 r., V KKN 111/01, LEX
nr 51844, z dnia 5 lutego 2002 r., V KKN 473/99, OSNKW 2002/5-6/34, z dnia 2
kwietnia 2003 r., V KK 281/02, OSNKW 2003/5-6/59, z dnia 24 kwietnia 2007 r., IV
KK 58/07, OSNwSK 2007/1/924, z dnia 29 kwietnia 2010 r., III KK 368/09, LEX nr
584761, wyroki SN: z dnia 20 stycznia 1933 r., II K 856/32, OSN(K) 1933/3/57, z
dnia 4 stycznia 2006 r., IV KK 376/05, OSNwSK 2006/1/35, z dnia 25 sierpnia 2010
r., II KK 186/10, LEX nr 619624 ).
Oznacza to, że Sąd Rejonowy nie dopuścił się uchybienia wskazanego w art.
439 § 1 pkt. 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt. 9 k.p.k., bowiem dokonana przez ten
Sąd modyfikacja opisu czynu, w stosunku do tego jak sformułowano go w akcie
6
oskarżenia, stanowiła jedynie realizację określonego w art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k.
obowiązku dokładnego określenia w wyroku skazującym przypisanego
oskarżonemu czynu i na tej podstawie Sąd I instancji doprecyzował jego opis w
zakresie wielkości szkody i czasu popełnienia przedmiotowego oszustwa.
Z tych względów nie znajdując podstaw do uwzględnienia wniesionej kasacji,
Sąd Najwyższy orzekł o jej oddaleniu, jako oczywiście bezzasadnej i kosztami
sądowymi postępowania kasacyjnego obciążył skazanego w oparciu o przepis art.
636 § 1 k.p.k.