V CZ 80/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:12-03-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 80/13
POSTANOWIENIE
Dnia 9 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa W. F. i L. F.
przeciwko B. Przedsiębiorstwu Energetyki Cieplnej Spółce z o.o.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 stycznia 2014 r.,
zażalenia powodów na wyrok Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 26 września 2013 r.,
oddala zażalenie z pozostawieniem rozstrzygnięcia
o poniesieniu kosztów postępowania zażaleniowego
wyrokowi kończącemu postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 26 września 2013 r. Sąd Apelacyjny uchylił wyrok Sądu
Okręgowego w O. z dnia 8 marca 2013 r. i przekazał do ponownego rozpoznania
temu Sądowi wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania apelacyjnego,
sprawę z powództwa W. F. i L. F. przeciwko B. Przedsiębiorstwu Energetyki
Cieplnej Sp. z o.o. o zapłatę 76.086,48 złotych z ustawowymi odsetkami, tytułem
wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwaną z części nieruchomości
powodów, przez zlokalizowanie pod powierzchnią ich działki urządzeń
przesyłowych, w okresie od czerwca 2006 r. do dnia 28 sierpnia 2012 r.
Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo ze względu na nieudowodnienie
roszczenia przez powodów, ponieważ ani nie dowiedli, jaką powierzchnię
ich nieruchomości zajmuje ciepłociąg, którego właścicielem jest strona pozwana,
ani nie wykazali wysokości dochodzonego roszczenia. W apelacji powodowie
wnieśli o uwzględnienie powództwa, a nadto pismem z dnia 6 września 2013 r.
rozszerzyli powództwo o dalszą kwotę 7.650,36 złotych z ustawowymi odsetkami
za okres od 6 września 2013 r. do dnia zapłaty.
Uchylając wyrok Sądu Okręgowego - Sąd Apelacyjny podzielił zarzut
powodów o niewzięciu pod uwagę przez Sąd Okręgowy prawomocnego wyroku
zapadłego w sprawie II Ca …/10 tego Sądu na korzyść powodów przeciwko
poprzednikowi prawnemu strony pozwanej, zasądzającego odszkodowanie
za okres bezpośrednio poprzedzający okres objęty niniejszą sprawą (art. 365 § 1
k.p.c.). Nie zmienia to ustaleń co do nieudowodnienia przez powodów wysokości
należnego im wynagrodzenia, a w rezultacie nierozpoznania istoty niniejszej
sprawy przez nieprzeprowadzenie w całości postępowania dowodowego.
W zażaleniu na wyrok Sądu Apelacyjnego, opartym na art. 3941
§ 11
k.p.c.
strona powodowa zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art. 2 Konstytucji
RP w związku z art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez niewydanie wyroku
reformatoryjnego oraz art. 386 § 4 w związku z art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez
wydanie wyroku kasatoryjnego i wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku z
zasądzeniem na rzecz powodów kosztów postępowania zażaleniowego.
3
W odpowiedzi na zażalenie strona pozwana wniosła o jego oddalenie
i zasądzenie kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 394 § 11
k.p.c. do Sądu Najwyższego przysługuje zażalenie
w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Od czasu wejścia w życie art. 394 § 11
k.p.c., tzn. od 3 maja 2012 r. utrwaliło
się stanowisko orzecznictwa Sądu Najwyższego, według którego zażalenie
o którym mowa w tym przepisie jest zasadne wtedy, gdy uchylenie wyroku sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania uchybia
w szczególności zasadzie pełnej apelacji, tzn. gdy sąd drugiej instancji w ramach
kontroli instancyjnej nie przeprowadza własnego postępowania rozpoznawczego,
w szczególności postępowania dowodowego, zmierzającego do wydania
merytorycznego rozstrzygnięcia. Innymi słowy, gdy sąd drugiej instancji ogranicza
się wyłącznie do kontroli prawidłowości postępowania pierwszo-instancyjnego
(zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 6 grudnia 2012 r., IV CZ 124/12,
niepubl., z dnia 10 stycznia 2013 r., IV CZ 166/12, niepubl., z dnia 13 marca 2013 r.,
IV CZ 15/13, niepubl., z dnia 8 maja 2013 r., I CZ 26/13, niepubl., z dnia 4 lipca
2013 r., I CZ 61/13, niepubl. i z dnia 26 września 2013 r., II CZ 41/13, niepubl.).
W rozpoznawanej sprawie może się na pierwszy rzut oka wydawać, że skoro
Sąd drugiej instancji dostrzegł w uzasadnieniu swego wyroku prawomocne
rozstrzygnięcie, zapadłe na korzyść powodów w takiej samej sprawie, tylko
dotyczącej innego okresu korzystania z ich nieruchomości przez stronę pozwaną
(wyrok Sądu Rejonowego w B. z dnia 22 marca 2010 r., I C …/09, utrzymany w
mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w O. z dnia 13 października 2010 r., II Ca …/10,
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2012 r., V CSK 197/11
odmawiające przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania), to należało tylko obliczyć
wynagrodzenie za kolejny okres, według kryteriów przyjętych w rozpoznanej
sprawie. Tak jednak nie jest. Sąd Apelacyjny obszernie wyjaśnił, dlaczego uznał, że
powodowie nie udowodnili w obecnej sprawie wysokości należnego im od strony
pozwanej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w zakresie
4
służebności przesyłu. Odniósł się przy tym do różnicy między wynagrodzeniem
(czynszem) należnym wynajmującemu lub wydzierżawiającemu z tytułu korzystania
z nieruchomości, której właściciel jest pozbawiony posiadania przez czas trwania
umowy od wynagrodzenia należnego w razie ustanowienia służebności przesyłu,
które nie pozbawia w znacznym stopniu właściciela jego władztwa nad
nieruchomością, pod którą przebiega ciąg ciepłowniczy. Sąd wskazał także trafnie,
że stawka należnego wynagrodzenia musi być każdorazowo odniesiona do
rzeczywistych warunków rynkowych występujących w danym czasie i na danym
terenie, licząc na chwilę orzekania. Powołując liczne orzeczenia Sądu Najwyższego
- Sąd drugiej instancji wskazał, że jeżeli jest potrzeba dla poczynienia ustaleń
powołanie biegłego, to w danej sprawie należy taki dowód dopuścić, a to może sąd
uczynić z urzędu.
Zgodzić się należy z argumentacją Sądu Apelacyjnego, że zaniechanie
przeprowadzenia dowodu, który ma podstawowe znaczenie dla rozpoznania istoty
sprawy, w której z uwzględnieniem art. 365 § 1 k.p.c. jest już przesądzona
odpowiedzialność pozwanego, powinno skutkować uchyleniem wadliwego
orzeczenia sądu pierwszej instancji. Podstawowych czynności procesowych nie
powinien przeprowadzać sąd odwoławczy, który ma przede wszystkim
skontrolować prawidłowość przeprowadzenia przez sąd pierwszej instancji
postępowania rozpoznawczego i zastosowanych przepisów prawa materialnego.
Przed sądem drugiej instancji, w ramach zasady pełnej apelacji można uzupełnić
postępowanie dowodowe, ale nie doprowadzać do zastępowania w tym sądu
pierwszo-instancyjnego. Czynienie tego w zakresie i w sposób prezentowany
w zażaleniu prowadziłoby do zastąpienia sądu pierwszej instancji przez sąd
odwoławczy, skutkując w rezultacie sprzecznym z Konstytucją jednoinstancyjnym
rozpoznaniem sprawy.
Mając to na uwadze należy uznać, że wyrok Sądu Apelacyjnego jest trafny
i na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. należało zażalenie oddalić,
rozstrzygając o kosztach postępowania na podstawie art. 108 w związku z art. 3941
§ 3 w związku z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
5
Zażalenie wniesione na podstawie art. 394 § 11
k.p.c. jest zasadne wtedy,
gdy uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania, w szczególności uchybia zasadzie pełnej apelacji, tzn. gdy sąd drugiej
instancji w ramach kontroli instancyjnej nie przeprowadza własnego postępowania
rozpoznawczego, w szczególności postępowania dowodowego, zmierzającego do
wydania merytorycznego rozstrzygnięcia.
jw
POSTANOWIENIE
Dnia 9 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa W. F. i L. F.
przeciwko B. Przedsiębiorstwu Energetyki Cieplnej Spółce z o.o.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 stycznia 2014 r.,
zażalenia powodów na wyrok Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 26 września 2013 r.,
oddala zażalenie z pozostawieniem rozstrzygnięcia
o poniesieniu kosztów postępowania zażaleniowego
wyrokowi kończącemu postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 26 września 2013 r. Sąd Apelacyjny uchylił wyrok Sądu
Okręgowego w O. z dnia 8 marca 2013 r. i przekazał do ponownego rozpoznania
temu Sądowi wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania apelacyjnego,
sprawę z powództwa W. F. i L. F. przeciwko B. Przedsiębiorstwu Energetyki
Cieplnej Sp. z o.o. o zapłatę 76.086,48 złotych z ustawowymi odsetkami, tytułem
wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwaną z części nieruchomości
powodów, przez zlokalizowanie pod powierzchnią ich działki urządzeń
przesyłowych, w okresie od czerwca 2006 r. do dnia 28 sierpnia 2012 r.
Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo ze względu na nieudowodnienie
roszczenia przez powodów, ponieważ ani nie dowiedli, jaką powierzchnię
ich nieruchomości zajmuje ciepłociąg, którego właścicielem jest strona pozwana,
ani nie wykazali wysokości dochodzonego roszczenia. W apelacji powodowie
wnieśli o uwzględnienie powództwa, a nadto pismem z dnia 6 września 2013 r.
rozszerzyli powództwo o dalszą kwotę 7.650,36 złotych z ustawowymi odsetkami
za okres od 6 września 2013 r. do dnia zapłaty.
Uchylając wyrok Sądu Okręgowego - Sąd Apelacyjny podzielił zarzut
powodów o niewzięciu pod uwagę przez Sąd Okręgowy prawomocnego wyroku
zapadłego w sprawie II Ca …/10 tego Sądu na korzyść powodów przeciwko
poprzednikowi prawnemu strony pozwanej, zasądzającego odszkodowanie
za okres bezpośrednio poprzedzający okres objęty niniejszą sprawą (art. 365 § 1
k.p.c.). Nie zmienia to ustaleń co do nieudowodnienia przez powodów wysokości
należnego im wynagrodzenia, a w rezultacie nierozpoznania istoty niniejszej
sprawy przez nieprzeprowadzenie w całości postępowania dowodowego.
W zażaleniu na wyrok Sądu Apelacyjnego, opartym na art. 3941
§ 11
k.p.c.
strona powodowa zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art. 2 Konstytucji
RP w związku z art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez niewydanie wyroku
reformatoryjnego oraz art. 386 § 4 w związku z art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez
wydanie wyroku kasatoryjnego i wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku z
zasądzeniem na rzecz powodów kosztów postępowania zażaleniowego.
3
W odpowiedzi na zażalenie strona pozwana wniosła o jego oddalenie
i zasądzenie kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 394 § 11
k.p.c. do Sądu Najwyższego przysługuje zażalenie
w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Od czasu wejścia w życie art. 394 § 11
k.p.c., tzn. od 3 maja 2012 r. utrwaliło
się stanowisko orzecznictwa Sądu Najwyższego, według którego zażalenie
o którym mowa w tym przepisie jest zasadne wtedy, gdy uchylenie wyroku sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania uchybia
w szczególności zasadzie pełnej apelacji, tzn. gdy sąd drugiej instancji w ramach
kontroli instancyjnej nie przeprowadza własnego postępowania rozpoznawczego,
w szczególności postępowania dowodowego, zmierzającego do wydania
merytorycznego rozstrzygnięcia. Innymi słowy, gdy sąd drugiej instancji ogranicza
się wyłącznie do kontroli prawidłowości postępowania pierwszo-instancyjnego
(zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 6 grudnia 2012 r., IV CZ 124/12,
niepubl., z dnia 10 stycznia 2013 r., IV CZ 166/12, niepubl., z dnia 13 marca 2013 r.,
IV CZ 15/13, niepubl., z dnia 8 maja 2013 r., I CZ 26/13, niepubl., z dnia 4 lipca
2013 r., I CZ 61/13, niepubl. i z dnia 26 września 2013 r., II CZ 41/13, niepubl.).
W rozpoznawanej sprawie może się na pierwszy rzut oka wydawać, że skoro
Sąd drugiej instancji dostrzegł w uzasadnieniu swego wyroku prawomocne
rozstrzygnięcie, zapadłe na korzyść powodów w takiej samej sprawie, tylko
dotyczącej innego okresu korzystania z ich nieruchomości przez stronę pozwaną
(wyrok Sądu Rejonowego w B. z dnia 22 marca 2010 r., I C …/09, utrzymany w
mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w O. z dnia 13 października 2010 r., II Ca …/10,
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2012 r., V CSK 197/11
odmawiające przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania), to należało tylko obliczyć
wynagrodzenie za kolejny okres, według kryteriów przyjętych w rozpoznanej
sprawie. Tak jednak nie jest. Sąd Apelacyjny obszernie wyjaśnił, dlaczego uznał, że
powodowie nie udowodnili w obecnej sprawie wysokości należnego im od strony
pozwanej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w zakresie
4
służebności przesyłu. Odniósł się przy tym do różnicy między wynagrodzeniem
(czynszem) należnym wynajmującemu lub wydzierżawiającemu z tytułu korzystania
z nieruchomości, której właściciel jest pozbawiony posiadania przez czas trwania
umowy od wynagrodzenia należnego w razie ustanowienia służebności przesyłu,
które nie pozbawia w znacznym stopniu właściciela jego władztwa nad
nieruchomością, pod którą przebiega ciąg ciepłowniczy. Sąd wskazał także trafnie,
że stawka należnego wynagrodzenia musi być każdorazowo odniesiona do
rzeczywistych warunków rynkowych występujących w danym czasie i na danym
terenie, licząc na chwilę orzekania. Powołując liczne orzeczenia Sądu Najwyższego
- Sąd drugiej instancji wskazał, że jeżeli jest potrzeba dla poczynienia ustaleń
powołanie biegłego, to w danej sprawie należy taki dowód dopuścić, a to może sąd
uczynić z urzędu.
Zgodzić się należy z argumentacją Sądu Apelacyjnego, że zaniechanie
przeprowadzenia dowodu, który ma podstawowe znaczenie dla rozpoznania istoty
sprawy, w której z uwzględnieniem art. 365 § 1 k.p.c. jest już przesądzona
odpowiedzialność pozwanego, powinno skutkować uchyleniem wadliwego
orzeczenia sądu pierwszej instancji. Podstawowych czynności procesowych nie
powinien przeprowadzać sąd odwoławczy, który ma przede wszystkim
skontrolować prawidłowość przeprowadzenia przez sąd pierwszej instancji
postępowania rozpoznawczego i zastosowanych przepisów prawa materialnego.
Przed sądem drugiej instancji, w ramach zasady pełnej apelacji można uzupełnić
postępowanie dowodowe, ale nie doprowadzać do zastępowania w tym sądu
pierwszo-instancyjnego. Czynienie tego w zakresie i w sposób prezentowany
w zażaleniu prowadziłoby do zastąpienia sądu pierwszej instancji przez sąd
odwoławczy, skutkując w rezultacie sprzecznym z Konstytucją jednoinstancyjnym
rozpoznaniem sprawy.
Mając to na uwadze należy uznać, że wyrok Sądu Apelacyjnego jest trafny
i na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. należało zażalenie oddalić,
rozstrzygając o kosztach postępowania na podstawie art. 108 w związku z art. 3941
§ 3 w związku z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
5
Zażalenie wniesione na podstawie art. 394 § 11
k.p.c. jest zasadne wtedy,
gdy uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania, w szczególności uchybia zasadzie pełnej apelacji, tzn. gdy sąd drugiej
instancji w ramach kontroli instancyjnej nie przeprowadza własnego postępowania
rozpoznawczego, w szczególności postępowania dowodowego, zmierzającego do
wydania merytorycznego rozstrzygnięcia.
jw