V CZ 10/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:26-03-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CSK 142/06 III CZ 42/10 III CZP 126/10 III CZP 7/08 V CZ 2/10 V CZ 67/06 I PZ 18/00 III CZ 53/01 IV CSK 183/05 V CZ 208/02 V CZ 59/04
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 10/14
POSTANOWIENIE
Dnia 19 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Anna Owczarek
w sprawie z powództwa M. F., T. F., M. H.,
J. R., K. K. i K. B.
przeciwko Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R.
o uchylenie uchwały,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 19 lutego 2014 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 listopada 2013 r.
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 25 listopada 2013 r. odrzucił skargę
kasacyjną pozwanej Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R. jako niedopuszczalną.
W uzasadnieniu wskazał, że przedmiotowa sprawa dotyczy uchylenia
uchwały Walnego Zgromadzenia Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej, którą
to uchwałą zmieniono statut pozwanej w ten sposób, że podwyższono
obowiązkowy wkład pieniężny podstawowy z kwoty 50 zł na 25 000 zł. W sprawie
występuje sześciu powodów – członków Spółdzielni z żądaniami opartymi
na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej i każdy skarży uchwałę Rolniczej
Spółdzielni Produkcyjnej, która ma charakter majątkowy.
W zażaleniu na to postanowienie, skarżący wniósł o jego uchylenie
i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ustalenie majątkowego lub niemajątkowego charakteru sprawy o uchylenie,
stwierdzenie nieważności lub ustalenie nieistnienia uchwał organów spółdzielni ma
istotne znaczenie z punktu widzenia przewidzianej w art. 3982
§ 1 k.p.c.
w odniesieniu do spraw o prawa majątkowe przesłanki dopuszczalności skargi
kasacyjnej (odpowiednia wartość przedmiotu zaskarżenia). W uchwale składu
siedmiu sędziów – zasadzie prawnej - z dnia 10 maja 2011 r., III CZP 126/10, Sąd
Najwyższy przyjął, że sprawa o uchylenie, stwierdzenie nieważności lub ustalenie
nieistnienia uchwały organów spółdzielni jest sprawą o prawa majątkowe i art. 3982
§ 1 k.p.c. ma do niej zastosowanie, jeżeli przedmiotem zaskarżonej uchwały są
prawa lub obowiązki o charakterze majątkowym.
Przedmiotem uchwał zaskarżonych przez powodów są niewątpliwie prawa
i obowiązki majątkowe. W sprawie powodowie wystąpili przeciwko Rolniczej
Spółdzielni Produkcyjnej o uchylenie uchwały nr 13/I/2012 z dnia 12 czerwca 2012 r.
podjętej przez Walne Zgromadzenie członków pozwanej Spółdzielni, którą
to uchwałą zmieniono statut pozwanej co do treści § 33 w ten sposób,
że podwyższono obowiązkowy wkład pieniężny podstawowy z kwoty 50 zł na
25 000 zł.
3
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zostało już wyjaśnione, że dla
rozróżnienia majątkowego bądź niemajątkowego charakteru konkretnej sprawy nie
jest istotne, czy rozpoznawana jest ona w następstwie wytoczenia powództwa
o świadczenie, czy też powództw o ustalenie albo ukształtowanie prawa
lub stosunku prawnego. Sprawą majątkową jest sprawa, w której zgłoszone
żądanie zmierza do realizacji prawa lub uprawnienia mającego bezpośredni wpływ
na stosunki majątkowe stron. Sprawy o uchylenie uchwał nie mają jednolitego
charakteru. O ich majątkowym albo niemajątkowym charakterze decyduje
przedmiot uchwały podlegającej zaskarżeniu (por. postanowienia Sądu
Najwyższego: z 11 lutego 2003 r., V CZ 208/02, niepubl. oraz z 6 października
2006 r., V CZ 67/06, niepubl.).
Nie ma racji pozwana kwestionując pogląd Sądu Apelacyjnego, że sprawa
o uchylenie uchwały o przedmiocie określonym wyżej jest sprawą o prawa
majątkowe, gdyż przedmiot uchwał zaskarżonych przez powódkę dotyczy realizacji
prawa lub uprawnienia mającego bezpośredni wpływ na stosunki majątkowe stron.
Sąd Apelacyjny trafnie zatem zaliczył wszczętą przez powodów sprawę do
kategorii spraw o charakterze majątkowym.
Wbrew twierdzeniom skarżącego, w sprawie nie zachodzi między powodami
współuczestnictwo materialne. Powodowie, jak trafnie wskazał Sąd Apelacyjny,
występują ze sprawą opartą na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej i każdy
z nich skarży uchwałę Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej. Między powodami
zachodzi więc współuczestnictwo formalne. To podobieństwo podstaw prawnej
i faktycznej, usprawiedliwiające współuczestnictwo formalne, określa się często
skrótowo jako podstawę „taką samą”, w odróżnieniu od współuczestnictwa
materialnego, w którym wymagana jest podstawa „ta sama”. W istocie więc
współuczestnictwo formalne to kilka odrębnych procesów rozstrzyganych w ramach
jednej sprawy, głównie ze względów ściśle pragmatycznych (wspólne okoliczności
faktyczne uzasadniają najczęściej prowadzenie jednego postępowania
dowodowego, zapobiegając tym samym powstaniu rozbieżności ocen faktycznych
i prawnych).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalone jest stanowisko, że przy
współuczestnictwie formalnym wartość przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną
4
określa się odrębnie w stosunku do każdego ze współuczestników. O wartości
przedmiotu zaskarżenia nie decyduje suma poszczególnych przedmiotów
zaskarżenia, ale wartość każdego z nich z osobna. Przyjęcie odmiennego poglądu
prowadziłoby do nieuzasadnionego zróżnicowania sytuacji stron w zakresie
możliwości wniesienia skargi kasacyjnej w zależności od tego, czy wytoczono
powództwo samodzielnie, czy też łącznie z innymi osobami, jak również w zakresie
podyktowanego względami ekonomii procesowej skorzystania przez sąd
z możliwości łącznego rozpoznania kilku różnych spraw. (Por. postanowienia z dnia
27 kwietnia 2000 r., I PZ 18/00, PPiPS 2001, nr 6, s. 67, z dnia 24 października
2001 r., III CZ 53/01, niepubl., z dnia 15 lipca 2004 r., V CZ 59/04, niepubl., oraz
z dnia 9 lutego 2006 r., IV CSK 183/05, niepubl., z dnia 30 maja 2006 r., I CSK
142/06, LEX nr 490439, z dnia 10 lutego 2010 r., V CZ 2/10, niepubl., z dnia
20 października 2010 r., III CZ 42/10, niepubl.).
Odnosząc się natomiast do zarzutów skarżącego zawartych w zażaleniu
dotyczących braku określenia wartości przedmiotu sporu na wcześniejszych
etapach postępowania należy wskazać, że uchybienie wskazanemu wymaganiu
i niepodanie tej wartości nie uniemożliwiało nadanie sprawie biegu. Należy
podzielić pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2008 r.,
III CZP 7/08, że sankcji tej podlegają tylko braki formalne uniemożliwiające nadanie
apelacji prawidłowego biegu w rozumieniu art. 130 § 1 k.p.c., a niewskazanie
w apelacji przez powódkę wartości przedmiotu zaskarżenia nie jest takim brakiem.
Wartość przedmiotu sporu (zaskarżenia) w sprawach o uchylenie, stwierdzenie
nieważności lub ustalenie nieistnienia uchwał organów spółdzielni, które zgodnie
z kryterium wskazanym w zasadzie prawnej z dnia 10 maja 2011 r., III CZP 126/10,
mają – tak jak sprawa niniejsza - charakter majątkowy, nie ma wpływu na
właściwość rzeczową sądu, ani na wysokość opłat sądowych i wysokość
wynagrodzenia należnego w ramach pokrycia kosztów procesu. Nie zależy też
od tej wartości dopuszczalność zaskarżenia apelacją.
Dopiero dopuszczalność skargi kasacyjnej jest uwarunkowana określoną
wartością przedmiotu zaskarżenia. Wartość przedmiotu sporu (zaskarżenia) nie
pełni więc w tych sprawach do etapu rozpoznania apelacji w istocie żadnej funkcji.
Tym należy tłumaczyć fakt nieinteresowania się nią w niniejszej sprawie przez Sąd
5
Okręgowy w postępowaniu pierwszoinstancyjnym i postępowaniu
międzyinstancyjnym. Sąd pierwszej instancji nie zwracał na nią uwagi, ponieważ
w istocie nie miała znaczenia dla toczącego się postępowania zarówno
po wniesieniu pozwu, jak i apelacji. Postępowanie to mogło się prawidłowo toczyć,
mimo braku jej oznaczenia przez powodów.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
Dnia 19 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Anna Owczarek
w sprawie z powództwa M. F., T. F., M. H.,
J. R., K. K. i K. B.
przeciwko Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R.
o uchylenie uchwały,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 19 lutego 2014 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 listopada 2013 r.
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 25 listopada 2013 r. odrzucił skargę
kasacyjną pozwanej Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R. jako niedopuszczalną.
W uzasadnieniu wskazał, że przedmiotowa sprawa dotyczy uchylenia
uchwały Walnego Zgromadzenia Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej, którą
to uchwałą zmieniono statut pozwanej w ten sposób, że podwyższono
obowiązkowy wkład pieniężny podstawowy z kwoty 50 zł na 25 000 zł. W sprawie
występuje sześciu powodów – członków Spółdzielni z żądaniami opartymi
na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej i każdy skarży uchwałę Rolniczej
Spółdzielni Produkcyjnej, która ma charakter majątkowy.
W zażaleniu na to postanowienie, skarżący wniósł o jego uchylenie
i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ustalenie majątkowego lub niemajątkowego charakteru sprawy o uchylenie,
stwierdzenie nieważności lub ustalenie nieistnienia uchwał organów spółdzielni ma
istotne znaczenie z punktu widzenia przewidzianej w art. 3982
§ 1 k.p.c.
w odniesieniu do spraw o prawa majątkowe przesłanki dopuszczalności skargi
kasacyjnej (odpowiednia wartość przedmiotu zaskarżenia). W uchwale składu
siedmiu sędziów – zasadzie prawnej - z dnia 10 maja 2011 r., III CZP 126/10, Sąd
Najwyższy przyjął, że sprawa o uchylenie, stwierdzenie nieważności lub ustalenie
nieistnienia uchwały organów spółdzielni jest sprawą o prawa majątkowe i art. 3982
§ 1 k.p.c. ma do niej zastosowanie, jeżeli przedmiotem zaskarżonej uchwały są
prawa lub obowiązki o charakterze majątkowym.
Przedmiotem uchwał zaskarżonych przez powodów są niewątpliwie prawa
i obowiązki majątkowe. W sprawie powodowie wystąpili przeciwko Rolniczej
Spółdzielni Produkcyjnej o uchylenie uchwały nr 13/I/2012 z dnia 12 czerwca 2012 r.
podjętej przez Walne Zgromadzenie członków pozwanej Spółdzielni, którą
to uchwałą zmieniono statut pozwanej co do treści § 33 w ten sposób,
że podwyższono obowiązkowy wkład pieniężny podstawowy z kwoty 50 zł na
25 000 zł.
3
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zostało już wyjaśnione, że dla
rozróżnienia majątkowego bądź niemajątkowego charakteru konkretnej sprawy nie
jest istotne, czy rozpoznawana jest ona w następstwie wytoczenia powództwa
o świadczenie, czy też powództw o ustalenie albo ukształtowanie prawa
lub stosunku prawnego. Sprawą majątkową jest sprawa, w której zgłoszone
żądanie zmierza do realizacji prawa lub uprawnienia mającego bezpośredni wpływ
na stosunki majątkowe stron. Sprawy o uchylenie uchwał nie mają jednolitego
charakteru. O ich majątkowym albo niemajątkowym charakterze decyduje
przedmiot uchwały podlegającej zaskarżeniu (por. postanowienia Sądu
Najwyższego: z 11 lutego 2003 r., V CZ 208/02, niepubl. oraz z 6 października
2006 r., V CZ 67/06, niepubl.).
Nie ma racji pozwana kwestionując pogląd Sądu Apelacyjnego, że sprawa
o uchylenie uchwały o przedmiocie określonym wyżej jest sprawą o prawa
majątkowe, gdyż przedmiot uchwał zaskarżonych przez powódkę dotyczy realizacji
prawa lub uprawnienia mającego bezpośredni wpływ na stosunki majątkowe stron.
Sąd Apelacyjny trafnie zatem zaliczył wszczętą przez powodów sprawę do
kategorii spraw o charakterze majątkowym.
Wbrew twierdzeniom skarżącego, w sprawie nie zachodzi między powodami
współuczestnictwo materialne. Powodowie, jak trafnie wskazał Sąd Apelacyjny,
występują ze sprawą opartą na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej i każdy
z nich skarży uchwałę Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej. Między powodami
zachodzi więc współuczestnictwo formalne. To podobieństwo podstaw prawnej
i faktycznej, usprawiedliwiające współuczestnictwo formalne, określa się często
skrótowo jako podstawę „taką samą”, w odróżnieniu od współuczestnictwa
materialnego, w którym wymagana jest podstawa „ta sama”. W istocie więc
współuczestnictwo formalne to kilka odrębnych procesów rozstrzyganych w ramach
jednej sprawy, głównie ze względów ściśle pragmatycznych (wspólne okoliczności
faktyczne uzasadniają najczęściej prowadzenie jednego postępowania
dowodowego, zapobiegając tym samym powstaniu rozbieżności ocen faktycznych
i prawnych).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalone jest stanowisko, że przy
współuczestnictwie formalnym wartość przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną
4
określa się odrębnie w stosunku do każdego ze współuczestników. O wartości
przedmiotu zaskarżenia nie decyduje suma poszczególnych przedmiotów
zaskarżenia, ale wartość każdego z nich z osobna. Przyjęcie odmiennego poglądu
prowadziłoby do nieuzasadnionego zróżnicowania sytuacji stron w zakresie
możliwości wniesienia skargi kasacyjnej w zależności od tego, czy wytoczono
powództwo samodzielnie, czy też łącznie z innymi osobami, jak również w zakresie
podyktowanego względami ekonomii procesowej skorzystania przez sąd
z możliwości łącznego rozpoznania kilku różnych spraw. (Por. postanowienia z dnia
27 kwietnia 2000 r., I PZ 18/00, PPiPS 2001, nr 6, s. 67, z dnia 24 października
2001 r., III CZ 53/01, niepubl., z dnia 15 lipca 2004 r., V CZ 59/04, niepubl., oraz
z dnia 9 lutego 2006 r., IV CSK 183/05, niepubl., z dnia 30 maja 2006 r., I CSK
142/06, LEX nr 490439, z dnia 10 lutego 2010 r., V CZ 2/10, niepubl., z dnia
20 października 2010 r., III CZ 42/10, niepubl.).
Odnosząc się natomiast do zarzutów skarżącego zawartych w zażaleniu
dotyczących braku określenia wartości przedmiotu sporu na wcześniejszych
etapach postępowania należy wskazać, że uchybienie wskazanemu wymaganiu
i niepodanie tej wartości nie uniemożliwiało nadanie sprawie biegu. Należy
podzielić pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2008 r.,
III CZP 7/08, że sankcji tej podlegają tylko braki formalne uniemożliwiające nadanie
apelacji prawidłowego biegu w rozumieniu art. 130 § 1 k.p.c., a niewskazanie
w apelacji przez powódkę wartości przedmiotu zaskarżenia nie jest takim brakiem.
Wartość przedmiotu sporu (zaskarżenia) w sprawach o uchylenie, stwierdzenie
nieważności lub ustalenie nieistnienia uchwał organów spółdzielni, które zgodnie
z kryterium wskazanym w zasadzie prawnej z dnia 10 maja 2011 r., III CZP 126/10,
mają – tak jak sprawa niniejsza - charakter majątkowy, nie ma wpływu na
właściwość rzeczową sądu, ani na wysokość opłat sądowych i wysokość
wynagrodzenia należnego w ramach pokrycia kosztów procesu. Nie zależy też
od tej wartości dopuszczalność zaskarżenia apelacją.
Dopiero dopuszczalność skargi kasacyjnej jest uwarunkowana określoną
wartością przedmiotu zaskarżenia. Wartość przedmiotu sporu (zaskarżenia) nie
pełni więc w tych sprawach do etapu rozpoznania apelacji w istocie żadnej funkcji.
Tym należy tłumaczyć fakt nieinteresowania się nią w niniejszej sprawie przez Sąd
5
Okręgowy w postępowaniu pierwszoinstancyjnym i postępowaniu
międzyinstancyjnym. Sąd pierwszej instancji nie zwracał na nią uwagi, ponieważ
w istocie nie miała znaczenia dla toczącego się postępowania zarówno
po wniesieniu pozwu, jak i apelacji. Postępowanie to mogło się prawidłowo toczyć,
mimo braku jej oznaczenia przez powodów.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.