Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I KZP 28/13
UCHWAŁA
Dnia 26 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Szewczyk (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gierszon (sprawozdawca)
SSN Jacek Sobczak
Protokolant Łukasz Majewski
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Aleksandra Herzoga
w sprawie M. G.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 26 lutego 2014 r.,
przedstawionego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w O.
postanowieniem z dnia 5 listopada 2013 r.,
zagadnienia prawnego:
„Czy sędzia orzekający na innym – niż wyznaczone w akcie
powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do pełnienia
urzędu na stanowisku sędziowskim – miejscu służbowym w związku z
jego przeniesieniem w trybie art. 75 § 3 w zw. z art. 75 § 2 pkt 1
ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych
(jednolity tekst: Dz. U. z 2013 r., poz. 427) na podstawie decyzji
wydanej przez Podsekretarza Stanu (Sekretarza Stanu) w
Ministerstwie Sprawiedliwości, jest osobą nieuprawnioną do orzekania
w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k.?”
podjął uchwałę:
2
udzielić odpowiedzi jak w uchwale pełnego składu Sądu
Najwyższego z dnia 28 stycznia 2014 r. w sprawie BSA-4110-4/13
(OSNKW 2014, z. 2, poz. 9).
UZASADNIENIE
Przedstawione przez Sąd Okręgowy w O. zagadnienie prawne wyłoniło się
w toku rozpoznawania apelacji wniesionej przez prokuratora od wyroku Sądu
Rejonowego w M. Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w B. z dnia 12 lipca 2013
r., sygn. akt …257/13, mocą którego M. G. został skazany za występek z art. 27 c
ust. 1 pkt 2 ustawy o rybactwie śródlądowym, na podstawie tego przepisu w zw. z
art. 34 k.k. i art. 35 § 1 k.k., na karę 6 miesięcy ograniczenia wolności, polegającą
na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cel społeczny w wymiarze 30
godzin w stosunku miesięcznym. Nadto orzeczono wobec oskarżonego środek
karny w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości poprzez wywieszenie na
tablicy ogłoszeń Urzędu Gminy w J. na okres dwóch tygodni oraz przepadek
dowodów rzeczowych, zapisanych w księdze dowodów rzeczowych pod numerem
15/13.
W apelacji prokurator zarzucił temu wyrokowi obrazę przepisów prawa
materialnego, to jest art. 27 ust. 3 pkt 4 ustawy z dnia 18 kwietnia1985 r. o
rybactwie śródlądowym polegającą na nieorzeczeniu, wskazanego w tym przepisie,
środka karnego w postaci zakazu składania oferty do konkursu na oddanie w
użytkowanie obwodu rybackiego.
Uzasadniając przedstawione zagadnienia prawne Sąd Okręgowy w O.
podniósł, że w jednoosobowym składzie Sądu Rejonowego w M. Zamiejscowy
Wydział Karny z siedzibą w B., który wydał zaskarżony apelacją wyrok, zasiadał
sędzia P. P., który do dnia 31 grudnia 2012 r. pełnił obowiązki orzecznicze w
Sądzie Rejonowym w B. i został przeniesiony, na podstawie art. 75 § 3 w zw. z art.
75 § 2 pkt ustawy z dnia 27 lipca 2001 – Prawo o ustroju sądów powszechnych
(jednolity tekst: Dz. U. z 2013 r., poz. 427 ze zm., dalej zwanej u.s.p.), do orzekania
w Sądzie Rejonowym w M., na mocy decyzji z dnia 20 grudnia 2012 r. podpisanej z
upoważnienia Ministra Sprawiedliwości przez podsekretarza stanu w Ministerstwie
3
Sprawiedliwości. Dalej Sąd Okręgowy w O. zauważył, że w judykaturze zarysowały
się dwa, wyraźnie przeciwstawne, podejścia interpretacyjne, na tle cedowania
przez Ministra Sprawiedliwości na podsekretarza stanu w Ministerstwie
Sprawiedliwości uprawnienia do podejmowania decyzji w przedmiocie przeniesienia
sędziego na inne miejsce służbowe, w trybie art. 75 § 3 w zw. z art. 75 § 2 pkt 1
u.s.p. Pierwsze, zgodnie z którym uprawnienie to może być realizowane, bądź
osobiście przez Ministra Sprawiedliwości, bądź, w trybie art. 37 ust. 1 i 5 ustawy o
Radzie Ministrów z dnia 8 sierpnia 1996 r. (jednolity tekst: Dz. U. z 2012 r., poz.
392 ze zm.), z jego upoważnienia lub w zastępstwie przez sekretarza stanu lub
podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości (tak Sąd Najwyższy w wyroku
z dnia 16 października 2013 r. w sprawie III KK 280/13, Lex nr 1375119). Natomiast
jednoznacznie odmienne stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu
uchwały siedmiu sędziów z dnia 17 lipca 2013 r., sygn. akt III CZP 46/13 (OSNC
2013, z. 12, poz. 135) stwierdzając, że przewidziane w art. 75 § 3 u.s.p. w zw. z art.
75 § 2 pkt 1 u.s.p. uprawnienie do przeniesienia na inne miejsce służbowe – z
uwagi na jego ustrojowy, a nie administracyjny charakter – przysługuje wyłącznie
Ministrowi Sprawiedliwości.
Następnie Sąd Okręgowy w O. szeroko przywołał argumenty przemawiające
za słusznością każdego z tych stanowisk, po czym, reasumując te rozważania,
stwierdził, że każda z zaprezentowanych w orzecznictwie przeciwstawnych
wykładni art. 75 § 3 u.s.p. w zw. z art. 75 § 2 pkt 1 u.s.p. ma stosowną
argumentację i kontrargumentację, a równocześnie przyjęcie każdej z nich
prowadzi do „diametralnie różnych skutków procesowych” (uznania zaistnienia, lub
niezaistnienia tzw. bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k.).
Stąd też w sytuacji, w której doszło do procedowania przez Sąd Rejonowy w
M. z udziałem sędziego, którego przeniesiono do orzekania w sądzie na mocy
decyzji podpisanej z upoważnienia Ministra Sprawiedliwości przez podsekretarza
stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, Sąd Okręgowy w O. uznał za konieczne
przedstawienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu – w trybie określonym w
art. 441 § 1 k.p.k. – przytoczonego na wstępie zagadnienia prawnego, jako
mającego „szczególnie istotne znaczenie dla procedowania w sprawie”.
4
Prokurator Prokuratury Generalnej w pisemnym wniosku z dnia 30 stycznia
2014 r. w przedmiocie zasadniczej wykładni ustawy, przedstawionego przez Sąd
Okręgowy w O. zagadnienia prawnego, wniósł o „podjęcie uchwały, jak w uchwale
pełnego składu Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2014 r., BSA-4110-4/13”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zawarta w uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego w O. z dnia 5
listopada 2013 r. argumentacja, wskazująca powody przedstawienia Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia, przytoczonego na wstępie, zagadnienia
prawnego pozwala jednoznacznie stwierdzić, że zostały in concreto spełnione
wszystkie niezbędne przesłanki do wystąpienia przez sąd odwoławczy z pytaniem
prawnym do Sądu Najwyższego w trybie art. 441 § 1 k.p.k.
Przedstawione zagadnienie prawne wyłoniło się bowiem przy rozpoznaniu
środka odwoławczego, jego wyjaśnienie wymaga przy tym „zasadniczej wykładni” i
jest niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy. Określające to zagadnienie pytanie
prawne dotyczy rozbieżnie dotąd odczytywanego przepisu art. 75 § 3 w zw. z art.
75 § 1 pkt 2 u.s.p., który nastręcza trudności interpretacyjne odnośnie znaczenia
zawartego w nim wyrażenia ustawowego („wydaje decyzję Minister
Sprawiedliwości”).
Rozbieżności w dokonywanej jego wykładni są przy tym zasadnicze i
przeciwstawne (jak to rzetelnie wykazał pytający sąd). Skutki procesowe, będące
następstwem różnego rozumienia znaczenia – przywołanego zwrotu – są aż na tyle
doniosłe (nawet w postaci tzw. bezwzględnej przyczyny odwoławczej przewidzianej
w art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k.), że z pewnością dowodzą także potrzeby
autorytatywnego wyjaśnienia zgłaszanych przy tym wątpliwości, poprzez dokonanie
„zasadniczej wykładni”.
Stwierdzenie powyższych zaszłości jest równoznaczne z uznaniem, iż – w
myśl wymogów art. 441 § 1 k.p.k. – zaistniały wszystkie warunki do podjęcia
uchwały odnośnie przedstawionego zagadnienia prawnego.
Jednakże – już po sformułowaniu przez Sąd Okręgowy w O. pytania
prawnego – Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego przedstawił w dniu 12 listopada
2013 r. pełnemu składowi Sądu Najwyższego, na podstawie art. 60 § 1 ustawy z
dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2013 r., poz. 499, t.j. ze
5
zm. zwanej dalej, ustawą o Sądzie Najwyższym), do rozstrzygnięcia zagadnienie
prawne, „czy w podjęciu decyzji o przeniesieniu sędziego na inne miejsce
służbowe, wydanej na podstawie art. 75 § 3 w zw. z art. 75 § 2 pkt 1 u.s.p., Minister
Sprawiedliwości może być zastąpiony przez sekretarza lub podsekretarza stanu?”
Porównując zakres przedmiotowy przedstawionego przez Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego zagadnienia prawnego, z tym które in concreto zostało
sformułowane przez sąd pytający, oczywista jest tak tożsamość przyczyn owych
zgłaszanych wątpliwości interpretacyjnych, jak i podobieństwo argumentów
przedstawianych za każdym – z prezentowanych – odmiennych stanowisk.
W dniu 28 stycznia 2014 r. Sąd Najwyższy w pełnym składzie rozpoznał
wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada 2013 r. i
wydał uchwałę w sprawie BSA-4110-4/13 następującej treści: 1. W wydaniu decyzji
o przeniesieniu sędziego na inne miejsce służbowe na podstawie art. 75 § 3 w zw.
z art. 75 § 2 pkt 1 u.s.p. Minister Sprawiedliwości nie może być zastąpiony przez
sekretarza ani podsekretarza stanu. 2. Wykładnia dokonana w uchwale wiąże od
chwili jej podjęcia.
Nie ulega zatem wątpliwości, że przytoczona uchwała pełnego składu Sądu
Najwyższego rozstrzyga wprost wątpliwości interpretacyjne ujęte w pytaniu
prawnym Sądu Okręgowego w O.
Zgodnie z jej treścią, wszystkie decyzje o przeniesieniu sędziego na inne
miejsce służbowe, wydane, w oparciu o przepis art. 75 § 3 w zw. z art. 75 § 2 pkt 1
u.s.p., do dnia 28 stycznia 2014 r. przez sekretarza stanu, bądź podsekretarza
stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, są skuteczne.
W konsekwencji, brak jest powodów do uznania, że orzeczenie wydane
przez sąd z udziałem sędziego, którego dotyczyła taka decyzja o przeniesieniu na
inne miejsce służbowe, wydana przed 28 stycznia 2014 r., jest – tylko z racji na
podpisanie tej decyzji przez sekretarza stanu, bądź podsekretarza stanu w
Ministerstwie Sprawiedliwości – dotknięte bezwzględną przyczyną odwoławczą,
wskazaną w art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k.
Zauważyć dalej należy, że zgodnie z treścią art. 61 § 6 ustawy o Sądzie
Najwyższym uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego z chwilą ich podjęcia
uzyskują moc zasad prawnych. Wprawdzie tzw. abstrakcyjnym uchwałom Sądu
6
Najwyższego żaden przepis prawa wprost nie przypisuje mocy wiążącej pomimo,
że mają status zasad prawnych, to jednak nie ulega wątpliwości, iż odstąpienie od
uchwały Sądu Najwyższego wpisanej do księgi zasad prawnych wymaga
dochowania specjalnej, i to dość skomplikowanej, określonej w art. 62 ustawy o
Sądzie Najwyższym, procedury (por. P. Hofmański [w:] P. Hofmański, S. Zabłocki,
Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych, Zakamycze 2006, s. 217-
218; R. A. Stefański, Instytucja pytań prawnych do Sądu Najwyższego w sprawach
karnych, Warszawa 2001, s. 386-388).
Stosownie do treści § 1 tego przepisu odstąpienie przez zwykły skład Sądu
Najwyższego od zasady prawnej uchwalonej przez pełny skład Sądu Najwyższego
wymaga bowiem przedstawienia zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia
(również) pełnemu składowi najwyższej instancji. Regulacja ta przesądza więc, że
zasada prawna wiąże wszystkie składy orzekające Sądu Najwyższego. Związanie
to ma zatem charakter względny, gdyż wprawdzie skład orzekający tegoż Sądu nie
może rozstrzygać konkretnej sprawy w sposób sprzeczny z interpretacją zawartą w
takiej uchwale, lecz – nie podzielając wcześniejszego stanowiska co do znaczenia
danej normy – może zainicjować tę procedurę, zmierzającą do uchwalenia
rozstrzygnięcia w przedmiocie odstąpienia od poglądu prawnego mającego moc
zasady prawnej (por. W. Kozielewicz, Instytucja uchwał Sądu Najwyższego
mających moc zasad prawnych – kwestie sporne w orzecznictwie Sądu
Najwyższego w latach 1990-2010 [w:] Księga Jubileuszowa Prof. Romualda
Kmiecika pod red. A. Przyborowskiej-Klimczak i A. Tarachy, Warszawa 2011, s.
251; R. A. Stefański, op. cit. s. 398-399). W orzecznictwie podkreśla się, że
związanie składów Sądu Najwyższego uchwałą mającą moc zasady prawnej
obejmuje nie tylko to, co dana zasada prawna głosi, lecz także i to, co logicznie z
niej wynika. Skład Sądu Najwyższego nie może więc oprzeć swego orzeczenia na
poglądzie, którego pogodzenie z zasadą prawną byłoby logicznym
niepodobieństwem (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 1963 r., II CK
511/63, OSPiKA 1964, z. 7-8).
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym przedstawione przez Sąd
Okręgowy w O. zagadnienie prawne nie widzi podstaw do wszczynania procedury
odstąpienia od zasady prawnej wynikającej z uchwały pełnego składu Sądu
7
Najwyższego z dnia 28 stycznia 2014 r. wydanej w sprawie BSA-4110-4/13. Nie
dostrzega bowiem uzasadnionych (a więc, nowych, dotąd nieznanych i przez to
nierozważonych) przesłanek, które by przemawiały za odstąpieniem od,
zaprezentowanej w tej uchwale Sądu Najwyższego, interpretacji przepisu art. 75 §
3 w zw. z art. 75 § 2 pkt 1 u.s.p.
Aprobując treść wspomnianej uchwały oraz argumenty przedstawione na jej
uzasadnienie, a także mając na względzie wspomniane formalnoprawne
konsekwencje jej uchwalenia, Sąd Najwyższy nie dostrzega racjonalnych
powodów, by tę motywację powielać.
Stąd też odsyła do niej, również zważając na to, iż „Sąd Najwyższy jako
naczelny organ władzy sądowniczej powołany do zapewnienia jednolitości
orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych, w pierwszej kolejności musi
przestrzegać jednolitości orzecznictwa jego składów orzekających” (postanowienie
Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2006 r., I PZP 2/06, OSNP 2007/15-16/224).
Z powyższych względów, uchwalono jak na wstępie.