Ts 251/06
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:II CSK 10/06 SK 4/03 SK 5/01 Ts 143/06 Ts 143/06 II Ca 1670/04 II Ca 1671/04 II Ca 859/03 II Ca 860/03
Pełny tekst orzeczenia
87/2/B/2009
POSTANOWIENIE
z dnia 30 października 2007 r.
Sygn. akt Ts 251/06
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Romana Mycielskiego o zbadanie zgodności:
1) art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 4, poz. 17, ze zm.), w zakresie, w jakim stanowi podstawę przejścia prawa własności nieruchomości położonych w granicach administracyjnych miast i nieruchomości położonych poza granicami administracyjnymi miast, ale niemających charakteru nieruchomości rolnych oraz w zakresie, w jakim stanowi podstawę przejścia przed dniem 19 stycznia 1945 r. własności nieruchomości położonych poza terytorium działania Krajowej Rady Narodowej oraz stanowi po dniu 19 stycznia 1945 r. samoistną podstawę przejścia własności nieruchomości położonych poza terytorium działania Krajowej Rady Narodowej z mocy prawa z dniem 13 września 1944 r. z art. 87 w zw. z art. 7, art. 21 ust. 1 i 2, art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 34, poz. 204) oraz art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 39, poz. 233, ze zm.) w zakresie, w jakim uchwalenie tych aktów prawnych powoduje, że w stosunku do właścicieli nieruchomości podpadających pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 4, poz. 17, ze zm.) przy wpisywaniu Skarbu Państwa do księgi wieczystej nie mają zastosowania obowiązujące w tym czasie przepisy o postępowaniu cywilnym, w tym również przepisy dotyczące postępowania wieczystoksięgowego z art. 7, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 64 ust. 2 w zw. z art. 2 i art. 87 Konstytucji;
3) art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 34, poz. 204), art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 39, poz. 233, ze zm.) oraz art. 1 dekretu z dnia 9 stycznia 1947 r. o wpisywaniu po dniu 31 grudnia 1946 r. w księgach hipotecznych (gruntowych, wieczystych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 5, poz. 25) w zakresie, w jakim nie przewidują w postępowaniu wieczystoksięgowym dotyczącym wpisywania Skarbu Państwa do ksiąg wieczystych (gruntowych) udziału właścicieli nieruchomości podpadających pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 4, poz. 17, ze zm.) z art. 7, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2 i art. 171 w zw. z art. 2 i art. 87 Konstytucji;
4) art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 34, poz. 204) w zakresie, w jakim formalną podstawą wpisu Skarbu Państwa do księgi wieczystej (gruntowej) może być nie tylko załączone do wniosku stosowne zaświadczenie władzy publicznej, wydane w trybie administracyjnym w ramach przysługującego jej imperium, ale także zawarte we wniosku własne oświadczenie wnioskodawcy, iż jego zdaniem czuje się on właścicielem (dominium) z art. 7, art. 32 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 64 ust. 2 w zw. z art. 2 i art. 87 Konstytucji;
5) art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 39, poz. 233, ze zm.) w zakresie, w jakim po dniu 20 września 1946 r. podstawę wpisu do księgi wieczystej własności Skarbu Państwa w stosunku do nieruchomości przeznaczonych na cele reformy rolnej stanowi zaświadczenie Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego o przeznaczeniu jej na cele reformy rolnej z art. 7 i art. 64 ust. 2 w zw. z art. 2 Konstytucji;
6) art. 6268 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim stanowi ograniczenie w postępowaniu wieczystoksięgowym kompetencji sądów wszystkich instancji jedynie do badania treści i formy wniosku z art. 21 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i ust. 3 w zw. z art. 2 i art. 7 oraz art. 87 Konstytucji;
7) art. 6263 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim wyłącza możliwość wznowienia postępowania wieczystoksięgowego w przypadku wydania przez Trybunał Konstytucyjny korzystnego dla skarżących rozstrzygnięcia z art. 190 ust. 4 i art. 77 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 87 ust. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 14 października 2006 r. skarżący domaga się zbadania zgodności art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 4, poz. 17, ze zm.; dalej: dekret o reformie rolnej), w zakresie, w jakim stanowi podstawę przejścia prawa własności nieruchomości położonych w granicach administracyjnych miast i nieruchomości położonych poza granicami administracyjnymi miast, ale niemających charakteru nieruchomości rolnych oraz w zakresie, w jakim stanowi podstawę przejścia przed dniem 19 stycznia 1945 r. własności nieruchomości położonych poza terytorium działania Krajowej Rady Narodowej oraz stanowi po dniu 19 stycznia 1945 r. samoistną podstawę przejścia własności nieruchomości położonych poza terytorium działania Krajowej Rady Narodowej z mocy prawa z dniem 13 września 1944 r. z art. 87 w zw. z art. 7, art. 21 ust. 1 Konstytucji. Skarżący podnosi również zarzut niezgodności art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 34, poz. 204) oraz art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 39, poz. 233, ze zm.) w zakresie, w jakim uchwalenie tych aktów prawnych powoduje, że w stosunku do właścicieli nieruchomości podpadających pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej przy wpisywaniu Skarbu Państwa do księgi wieczystej nie mają zastosowania obowiązujące w tym czasie przepisy o postępowaniu cywilnym, w tym również przepisy dotyczące postępowania wieczystoksięgowego, z art. 7, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 64 ust. 2 w zw. z art. 2 i art. 87 Konstytucji, art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 34, poz. 204), art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 39, poz. 233, ze zm.) oraz art. 1 dekretu z dnia 9 stycznia 1947 r. o wpisywaniu po dniu 31 grudnia 1946 r. w księgach hipotecznych (gruntowych, wieczystych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 5, poz. 25) w zakresie, w jakim nie przewidują w postępowaniu wieczystoksięgowym dotyczącym wpisywania Skarbu Państwa do ksiąg wieczystych (gruntowych) udziału właścicieli nieruchomości podpadających pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej z art. 7, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2 i art. 171 w zw. z art. 2 i art. 87 Konstytucji; art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 34, poz. 204) w zakresie, w jakim formalną podstawą wpisu Skarbu Państwa do księgi wieczystej (gruntowej) może być nie tylko załączone do wniosku stosowne zaświadczenie władzy publicznej, wydane w trybie administracyjnym w ramach przysługującego jej imperium, ale także zawarte we wniosku własne oświadczenie wnioskodawcy, iż jego zdaniem czuje się on właścicielem (dominium) z art. 7, art. 32 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 64 ust. 2 w zw. z art. 2 i art. 87 Konstytucji oraz art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 39, poz. 233, ze zm.) w zakresie, w jakim po dniu 20 września 1946 r. podstawę wpisu do księgi wieczystej własności Skarbu Państwa w stosunku do nieruchomości przeznaczonych na cele reformy rolnej stanowi zaświadczenie Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego o przeznaczeniu jej na cele reformy rolnej, z art. 7 i art. 64 ust. 2 w zw. z art. 2 Konstytucji. Skarżący stawia również w skardze konstytucyjnej zarzut niezgodności art. 6268 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim stanowi ograniczenie w postępowaniu wieczystoksięgowym kompetencji sądów wszystkich instancji jedynie do badania treści i formy wniosku z art. 21 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i ust. 3 w zw. z art. 2 i art. 7 oraz art. 87 Konstytucji, oraz art. 6263 k.p.c. w zakresie, w jakim wyłącza możliwość wznowienia postępowania wieczystoksięgowego w przypadku wydania przez Trybunał Konstytucyjny korzystnego dla skarżących rozstrzygnięcia z art. 190 ust. 4 i art. 77 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 87 ust. 1 Konstytucji.
W opinii skarżącego opisane powyżej przepisy naruszają jego prawo do poszanowania mienia i ochrony własności przez pozbawienie własności całego majątku nieruchomego bez jakiegokolwiek postępowania mającego na celu zbadanie i kontrolę, czy i w jakim zakresie pozbawienie własności następuje w interesie publicznym i jest oparte na przepisach prawa oraz przez niezawiadamianie osób, których prawa mają być dotknięte wpisem do księgi wieczystej o wszczęciu takiego postępowania oraz niedopuszczenie ich do udziału w czynnościach i niedoręczeniu orzeczenia skutkującego zmianą treści księgi wieczystej. Prawo to doznało uszczerbku również przez pozbawienie własności całego majątku nieruchomego bez względu na to, czy służyło to zaspokojeniu interesu publicznego i odpowiadało prawu oraz bez odszkodowania. Skarżący stoi na stanowisku, że wymienione przepisy pozbawiają go prawa do ochrony własności i wniesienia skutecznego środka odwoławczego od czynności związanych z pozbawieniem własności ze względu na to, że prowadzone są one bez udziału osoby wywłaszczanej i w trybie uniemożliwiającym wnoszenie środków odwoławczych w postępowaniu administracyjnym przez to, że organy administracji nie zawiadamiają właściciela o czynnościach podejmowanych w związku z wywłaszczeniem, a postępowanie prowadzone jest w trybie zaświadczeniowym. Prawo do ochrony własności oraz prawo do jawnego rozpoznania sprawy cywilnej związanej z wywłaszczeniem przez sąd zostało naruszone w zakresie, w jakim czynności organów sądowych są przeprowadzane bez zawiadomienia i udziału osoby wywłaszczanej.
Skarżący podnosi, że zaskarżone przepisy k.p.c. prowadzą do naruszenia prawa do wniesienia skutecznego środka odwoławczego, ponieważ z kompetencji sądów wieczystoksięgowych wyłączona została możliwość badania i ewentualnego uwzględniania zgłaszanych przez osobę wpisaną do księgi wieczystej zarzutów oraz dowodów przemawiających przeciwko wnioskowi, co wynika z ograniczenia kompetencji sądów wieczystoksięgowych do badania jedynie treści i formy wniosku oraz treści księgi wieczystej. Strona dotknięta wpisem, przy tak ukształtowanym postępowaniu, nie ma zatem możliwości wniesienia skutecznego środka odwoławczego. Skarżący stoi na stanowisku, że naruszone zostało ponadto prawo do równego traktowania właścicieli ziemskich w sferze wieczystkosięgowej przez pozbawienie wywłaszczonych właścicieli możliwości korzystania ze środków prawnych przewidzianych w obowiązujących przepisach regulujących bieg postępowania wieczystoksięgowego ze względu na niezawiadamianie tych właścicieli o wszczęciu postępowania zmierzającego do dokonania wpisu i niedoręczanie wydanych na posiedzeniu niejawnym zaskarżalnych orzeczeń. Skarga konstytucyjna obejmuje wreszcie zarzut naruszenia prawa do wznowienia postępowania po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją w postępowaniu wieczystoksięgowym. Skarżący podnosi również argumenty wskazujące, że zaskarżone akty z lat czterdziestych zawierały sprzeczności, które, jego zdaniem, uzasadniają w aktualnym stanie prawnym naruszenie wymienionych powyżej konstytucyjnych praw skarżącego.
Skarżący jest spadkobiercą Heleny Mycielskiej, byłej właścicielki majętności Dobra Rycerskie „Września”, dla której prowadzono m.in. księgę tom 133 Dobra Rycerskie Września, z której następnie wydzielono niektóre grunty do wykazu 55 tomu 88a „Sokołowo”. W okresie II wojny światowej nieruchomości zostały przejęte przez Rzeszę Niemiecką, która została wpisana jako właściciel do ksiąg wieczystych. W dniu 14 listopada 1946 r. do wykazu 52 tomu II księgi Września, a w dniu 22 stycznia 1947 r. do wykazu 55 tomu 88a księgi Sokołowo, na podstawie art. 2 dekretu o reformie rolnej został wpisany Skarb Państwa jako następca Rzeszy Niemieckiej. Skarżący podnosi, że o dokonaniu powyższych wpisów, które objęły nie tylko nieruchomości ziemskie, ale również miejskie i o innym charakterze, np. sakralne, został powiadomiony, jak twierdzi, na swój wniosek, dopiero w 2002 r. Po uzyskaniu tych informacji skarżący wniósł środki odwoławcze od postanowień w przedmiocie wpisu.
Sąd Okręgowy w Poznaniu postanowieniem z 20 maja 2003 r. (sygn. akt II Ca 859/03 i II Ca 860/03) oraz postanowieniem z 19 maja 2005 r. (sygn. akt II Ca 1670/04 i II Ca 1671/04) oddalił apelacje skarżącego. Sąd Najwyższy postanowieniem z 6 czerwca 2006 r. (sygn. akt II CSK 10/06) oddalił wniesione przez skarżącego skargi kasacyjne.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna stanowi szczególny środek ochrony praw i wolności określonych w Konstytucji. Jej wniesienie uzależnione jest od spełnienia przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Kluczowe znaczenie dla dopuszczalności nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu ma spełnienie przez skarżącego przesłanek formalnych, do których należy uzyskanie przez niego prawomocnego wyroku lub postanowienia sądu, wydanych na podstawie zaskarżonych przepisów, prowadzących do naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności oraz dochowanie trzymiesięcznego terminu zakreślonego dla wniesienia skargi konstytucyjnej biegnącego od daty doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia sądu.
Skarżący kwestionuje w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej stanowisko, zgodnie z którym, po zmianach w przepisach k.p.c. dotyczących skargi kasacyjnej, termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku lub postanowienia sądu drugiej instancji. Termin ten, zdaniem skarżącego, może rozpoczynać bieg również od daty doręczenia wyroku Sądu Najwyższego, wydanego wskutek wniesienia skargi kasacyjnej. Wynika to z tego, że wniesienie skargi konstytucyjnej jest dopuszczalne dopiero po wyczerpaniu drogi prawnej; skarga kasacyjna w postępowaniu cywilnym przysługuje zaś nie tylko od wyroków, ale również od postanowień. Skarżący podnosi przy tym brak podobieństwa skargi kasacyjnej w postępowaniu cywilnym do skargi kasacyjnej w postępowaniu karnym oraz wymóg uprzedniego wniesienia skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego warunkujący dopuszczalność skargi konstytucyjnej, gdy sprawa, w oparciu o którą formułowane są zarzuty, ma charakter administracyjny. Wskazany powyżej pogląd pozostaje, w opinii skarżącego, w sprzeczności z art. 79 ust. 1 Konstytucji, który wymaga ostateczności orzeczenia, nie odnosi się zaś do problematyki prawomocności. Orzeczenie może w konsekwencji stanowić podstawę wniesienia skargi konstytucyjnej, jeżeli nie może ulec zmianie, co zabezpiecza przed tym, że równolegle będą toczyć się dwa postępowania w sprawie. Stanowisko to nie jest jednakże uzasadnione ani w świetle art. 79 ust. 1, ani art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Artykuł 79 ust. 1 Konstytucji przyznaje bowiem ustawodawcy zwykłemu kompetencję do uregulowania zasad wnoszenia skargi konstytucyjnej. W zakresie tego odesłania mieści się m.in. określenie terminu wniesienia skargi. Stwierdzając w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, że skarga konstytucyjna może zostać wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia prawomocnego wyroku lub postanowienia sądu, ustawodawca zwykły rozstrzygnął konflikt pomiędzy nieostrym pojęciem ostateczności orzeczenia użytym w art. 79 ust. 1 Konstytucji a istniejącymi w porządku prawnym nadzwyczajnymi środkami wzruszenia prawomocnych orzeczeń. Jak zauważa również skarżący, wystarczające, lecz zarazem konieczne jest wyczerpanie toku instancji, ale – zgodnie z przywoływanym już art. 46 ust. 1 ustawy o TK – zakończone wydaniem prawomocnego orzeczenia. Kluczowym pojęciem dla ustalenia terminu wniesienia skargi konstytucyjnej jest zatem otrzymanie przez skarżącego orzeczenia, któremu przysługuje przymiot prawomocności. Ustawodawca zwykły nie może, nie naruszając art. 79 ust. 1 Konstytucji, wymagać od skarżącego, by skorzystał ze wszystkich przysługujących mu środków w postępowaniu przed sądem lub organem administracji. Skarżący winien wprawdzie wyczerpać drogę prawną, a zatem zadbać o swoje interesy przy użyciu przewidzianych w tym celu, zwykłych instrumentów prawnych. Jeżeli instrumenty te zawiodą, nie zapewnią ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, skarżący może domagać się, by Trybunał Konstytucyjny zbadał zgodność norm prawnych, na których oparto orzeczenie, z Konstytucją.
Zbyt daleko idącym ograniczeniem prawa do wniesienia skargi konstytucyjnej byłoby natomiast nakładanie na skarżącego obowiązku skorzystania ze środków, które mogą wyeliminować dane orzeczenie z porządku prawnego tylko przy spełnieniu szczególnych (a nawet wyjątkowych), wąsko zakreślonych przesłanek. Wniesienie nadzwyczajnych środków służących kontroli prawomocnych orzeczeń pozostaje w konsekwencji bez wpływu na bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. Z taką sytuacją mamy do czynienia również w odniesieniu do skargi kasacyjnej w postępowaniu cywilnym. Obowiązujące aktualnie przepisy k.p.c. wskazują, że skarga kasacyjna jest przede wszystkim nadzwyczajnym środkiem wzruszenia prawomocnego orzeczenia. Prawomocne orzeczenie sądu II instancji nie traci tej cechy w wyniku wniesienia skargi kasacyjnej, lecz dopiero co najwyżej wówczas, gdy Sąd Najwyższy skargę uwzględni i uchyli poprzedzające ją orzeczenia.
Trybunał rozważał już miejsce Sądu Najwyższego w systemie wymiaru sprawiedliwości w sprawie Ts 143/06. Zwracając uwagę na zakres podstaw kasacyjnych i kompetencje Sądu Najwyższego, Trybunał potwierdził, że wniesienie skargi kasacyjnej w aktualnym stanie prawnym nie jest konieczną przesłanką dopuszczalności skargi konstytucyjnej, jako że Sąd Najwyższy działa raczej jako sąd prawa, a nie sąd meriti. Chybiony jest zatem zarzut, że Konstytucja dopuszcza wniesienie skargi konstytucyjnej dopiero wówczas, gdy w sprawie nie może toczyć się inne postępowanie. Po pierwsze bowiem postępowanie przed Trybunałem nie jest postępowaniem „w sprawie” w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy TK, po drugie również charakter postępowania w sprawie skargi kasacyjnej został ukształtowany tak, że Sąd Najwyższy co do zasady nie bada faktów, a zatem, wąsko rozumianej „sprawy”. Dla uruchomienia postępowania przed Trybunałem w sprawie skargi konstytucyjnej wystarczające jest ustalenie przez sądy powszechne stanu faktycznego sprawy i treści normy, które to okoliczności nie są już badane przez Trybunał ze względu na jego brak kompetencji w tym względzie. Oddalając skargę kasacyjną, Sąd Najwyższy nie uchyla prawomocności poprzedzającego go orzeczenia, potwierdza jedynie, że treść i stosowanie norm przez sądy powszechne odpowiada stanowi prawnemu. Podsumowując powyższe rozważania, Trybunał stwierdza, że niniejsza skarga konstytucyjna w zakresie przepisów dekretu o reformie rolnej oraz dekretów z 1946 r. i z 1947 r. o wpisywaniu Skarbu Państwa do ksiąg hipotecznych (gruntowych) wniesiona została z przekroczeniem zakreślonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK trzymiesięcznego terminu.
Niezasadnie również skarżący podnosi, że dla uruchomienia kontroli przepisu art. 6268 § 2 k.p.c. nie jest konieczne wniesienie skargi o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej orzeczeniem wydanym na podstawie przepisu następnie uchylonego wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Przypomnienia wymaga, że tryb kontroli zgodności aktów normatywnych z Konstytucją w oparciu o skargę konstytucyjną ma w stosunku do innych postępowań przed Trybunałem tę cechę charakterystyczną, że związany jest z konkretnym naruszeniem praw skarżącego. W przedstawionych Trybunałowi okolicznościach skarżący nie wskazał, że orzeczenia, z którymi wiąże naruszenie swoich praw, oparte zostały na przepisach uznanych przez Trybunał za niezgodne z Konstytucją. Nie jest również wystarczające abstrakcyjne wskazanie, że skarga o wznowienie postępowania w tej sytuacji byłaby bezprzedmiotowa. Sądy dysponują bowiem szeroką gamą instrumentów wykładni, która – być może – pozwoliłaby nadać zaskarżonemu przepisowi treść zgodną z Konstytucją. Jedynym dowodem w postępowaniu w trybie skargi konstytucyjnej funkcjonowania w obrocie prawnym normy niezgodnej z Konstytucją może być orzeczenie sądowe potwierdzające taką właśnie treść danej normy. Brak orzeczenia w tym zakresie stanowi brak formalny skargi konstytucyjnej, który uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK.
Na marginesie wskazać należy, że skarżący zasadnie wskazuje, że art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej stanowił już przedmiot orzekania Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 5/01 (OTK ZU nr 8/2001, poz. 266), w której to Trybunał wyraził pogląd, iż moc obowiązująca dekretu o reformie rolnej wyczerpała się („została skonsumowana”), a zatem nie jest dopuszczalne orzekanie merytoryczne. Skarżący podnosi jednocześnie, że pogląd przytoczony w tym postanowieniu nie uwzględnia całego szeregu okoliczności i przesłanek, których rozważenie jest konieczne do zajęcia tak kategorycznego stanowiska. Należy jednak zauważyć, że przepis ten był ponadto przedmiotem rozpatrywanej przez Trybunał sprawy SK 4/03 (OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 143), już po wydaniu postanowienia w sprawie SK 5/01. W postanowieniu tym Trybunał podtrzymał swoje uwagi odnoszące się do dopuszczalności badania przepisów dekretu o reformie rolnej, zastrzegając dodatkowo, że jakiekolwiek dalsze postępowania odnoszące się do niego, ze względu na zasadę ne bis in idem, podlegać będą umorzeniu. W takim stanie prawnym zasadna jest odmowa nadania dalszego biegu niniejszej skardze konstytucyjnej w zakresie odnoszącym się do art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej.
Mając powyższe na względzie, orzeczono jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 30 października 2007 r.
Sygn. akt Ts 251/06
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Romana Mycielskiego o zbadanie zgodności:
1) art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 4, poz. 17, ze zm.), w zakresie, w jakim stanowi podstawę przejścia prawa własności nieruchomości położonych w granicach administracyjnych miast i nieruchomości położonych poza granicami administracyjnymi miast, ale niemających charakteru nieruchomości rolnych oraz w zakresie, w jakim stanowi podstawę przejścia przed dniem 19 stycznia 1945 r. własności nieruchomości położonych poza terytorium działania Krajowej Rady Narodowej oraz stanowi po dniu 19 stycznia 1945 r. samoistną podstawę przejścia własności nieruchomości położonych poza terytorium działania Krajowej Rady Narodowej z mocy prawa z dniem 13 września 1944 r. z art. 87 w zw. z art. 7, art. 21 ust. 1 i 2, art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 34, poz. 204) oraz art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 39, poz. 233, ze zm.) w zakresie, w jakim uchwalenie tych aktów prawnych powoduje, że w stosunku do właścicieli nieruchomości podpadających pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 4, poz. 17, ze zm.) przy wpisywaniu Skarbu Państwa do księgi wieczystej nie mają zastosowania obowiązujące w tym czasie przepisy o postępowaniu cywilnym, w tym również przepisy dotyczące postępowania wieczystoksięgowego z art. 7, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 64 ust. 2 w zw. z art. 2 i art. 87 Konstytucji;
3) art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 34, poz. 204), art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 39, poz. 233, ze zm.) oraz art. 1 dekretu z dnia 9 stycznia 1947 r. o wpisywaniu po dniu 31 grudnia 1946 r. w księgach hipotecznych (gruntowych, wieczystych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 5, poz. 25) w zakresie, w jakim nie przewidują w postępowaniu wieczystoksięgowym dotyczącym wpisywania Skarbu Państwa do ksiąg wieczystych (gruntowych) udziału właścicieli nieruchomości podpadających pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 4, poz. 17, ze zm.) z art. 7, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2 i art. 171 w zw. z art. 2 i art. 87 Konstytucji;
4) art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 34, poz. 204) w zakresie, w jakim formalną podstawą wpisu Skarbu Państwa do księgi wieczystej (gruntowej) może być nie tylko załączone do wniosku stosowne zaświadczenie władzy publicznej, wydane w trybie administracyjnym w ramach przysługującego jej imperium, ale także zawarte we wniosku własne oświadczenie wnioskodawcy, iż jego zdaniem czuje się on właścicielem (dominium) z art. 7, art. 32 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 64 ust. 2 w zw. z art. 2 i art. 87 Konstytucji;
5) art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 39, poz. 233, ze zm.) w zakresie, w jakim po dniu 20 września 1946 r. podstawę wpisu do księgi wieczystej własności Skarbu Państwa w stosunku do nieruchomości przeznaczonych na cele reformy rolnej stanowi zaświadczenie Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego o przeznaczeniu jej na cele reformy rolnej z art. 7 i art. 64 ust. 2 w zw. z art. 2 Konstytucji;
6) art. 6268 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim stanowi ograniczenie w postępowaniu wieczystoksięgowym kompetencji sądów wszystkich instancji jedynie do badania treści i formy wniosku z art. 21 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i ust. 3 w zw. z art. 2 i art. 7 oraz art. 87 Konstytucji;
7) art. 6263 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim wyłącza możliwość wznowienia postępowania wieczystoksięgowego w przypadku wydania przez Trybunał Konstytucyjny korzystnego dla skarżących rozstrzygnięcia z art. 190 ust. 4 i art. 77 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 87 ust. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 14 października 2006 r. skarżący domaga się zbadania zgodności art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 4, poz. 17, ze zm.; dalej: dekret o reformie rolnej), w zakresie, w jakim stanowi podstawę przejścia prawa własności nieruchomości położonych w granicach administracyjnych miast i nieruchomości położonych poza granicami administracyjnymi miast, ale niemających charakteru nieruchomości rolnych oraz w zakresie, w jakim stanowi podstawę przejścia przed dniem 19 stycznia 1945 r. własności nieruchomości położonych poza terytorium działania Krajowej Rady Narodowej oraz stanowi po dniu 19 stycznia 1945 r. samoistną podstawę przejścia własności nieruchomości położonych poza terytorium działania Krajowej Rady Narodowej z mocy prawa z dniem 13 września 1944 r. z art. 87 w zw. z art. 7, art. 21 ust. 1 Konstytucji. Skarżący podnosi również zarzut niezgodności art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 34, poz. 204) oraz art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 39, poz. 233, ze zm.) w zakresie, w jakim uchwalenie tych aktów prawnych powoduje, że w stosunku do właścicieli nieruchomości podpadających pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej przy wpisywaniu Skarbu Państwa do księgi wieczystej nie mają zastosowania obowiązujące w tym czasie przepisy o postępowaniu cywilnym, w tym również przepisy dotyczące postępowania wieczystoksięgowego, z art. 7, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 64 ust. 2 w zw. z art. 2 i art. 87 Konstytucji, art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 34, poz. 204), art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 39, poz. 233, ze zm.) oraz art. 1 dekretu z dnia 9 stycznia 1947 r. o wpisywaniu po dniu 31 grudnia 1946 r. w księgach hipotecznych (gruntowych, wieczystych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 5, poz. 25) w zakresie, w jakim nie przewidują w postępowaniu wieczystoksięgowym dotyczącym wpisywania Skarbu Państwa do ksiąg wieczystych (gruntowych) udziału właścicieli nieruchomości podpadających pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej z art. 7, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2 i art. 171 w zw. z art. 2 i art. 87 Konstytucji; art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 34, poz. 204) w zakresie, w jakim formalną podstawą wpisu Skarbu Państwa do księgi wieczystej (gruntowej) może być nie tylko załączone do wniosku stosowne zaświadczenie władzy publicznej, wydane w trybie administracyjnym w ramach przysługującego jej imperium, ale także zawarte we wniosku własne oświadczenie wnioskodawcy, iż jego zdaniem czuje się on właścicielem (dominium) z art. 7, art. 32 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 64 ust. 2 w zw. z art. 2 i art. 87 Konstytucji oraz art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 39, poz. 233, ze zm.) w zakresie, w jakim po dniu 20 września 1946 r. podstawę wpisu do księgi wieczystej własności Skarbu Państwa w stosunku do nieruchomości przeznaczonych na cele reformy rolnej stanowi zaświadczenie Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego o przeznaczeniu jej na cele reformy rolnej, z art. 7 i art. 64 ust. 2 w zw. z art. 2 Konstytucji. Skarżący stawia również w skardze konstytucyjnej zarzut niezgodności art. 6268 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim stanowi ograniczenie w postępowaniu wieczystoksięgowym kompetencji sądów wszystkich instancji jedynie do badania treści i formy wniosku z art. 21 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i ust. 3 w zw. z art. 2 i art. 7 oraz art. 87 Konstytucji, oraz art. 6263 k.p.c. w zakresie, w jakim wyłącza możliwość wznowienia postępowania wieczystoksięgowego w przypadku wydania przez Trybunał Konstytucyjny korzystnego dla skarżących rozstrzygnięcia z art. 190 ust. 4 i art. 77 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 87 ust. 1 Konstytucji.
W opinii skarżącego opisane powyżej przepisy naruszają jego prawo do poszanowania mienia i ochrony własności przez pozbawienie własności całego majątku nieruchomego bez jakiegokolwiek postępowania mającego na celu zbadanie i kontrolę, czy i w jakim zakresie pozbawienie własności następuje w interesie publicznym i jest oparte na przepisach prawa oraz przez niezawiadamianie osób, których prawa mają być dotknięte wpisem do księgi wieczystej o wszczęciu takiego postępowania oraz niedopuszczenie ich do udziału w czynnościach i niedoręczeniu orzeczenia skutkującego zmianą treści księgi wieczystej. Prawo to doznało uszczerbku również przez pozbawienie własności całego majątku nieruchomego bez względu na to, czy służyło to zaspokojeniu interesu publicznego i odpowiadało prawu oraz bez odszkodowania. Skarżący stoi na stanowisku, że wymienione przepisy pozbawiają go prawa do ochrony własności i wniesienia skutecznego środka odwoławczego od czynności związanych z pozbawieniem własności ze względu na to, że prowadzone są one bez udziału osoby wywłaszczanej i w trybie uniemożliwiającym wnoszenie środków odwoławczych w postępowaniu administracyjnym przez to, że organy administracji nie zawiadamiają właściciela o czynnościach podejmowanych w związku z wywłaszczeniem, a postępowanie prowadzone jest w trybie zaświadczeniowym. Prawo do ochrony własności oraz prawo do jawnego rozpoznania sprawy cywilnej związanej z wywłaszczeniem przez sąd zostało naruszone w zakresie, w jakim czynności organów sądowych są przeprowadzane bez zawiadomienia i udziału osoby wywłaszczanej.
Skarżący podnosi, że zaskarżone przepisy k.p.c. prowadzą do naruszenia prawa do wniesienia skutecznego środka odwoławczego, ponieważ z kompetencji sądów wieczystoksięgowych wyłączona została możliwość badania i ewentualnego uwzględniania zgłaszanych przez osobę wpisaną do księgi wieczystej zarzutów oraz dowodów przemawiających przeciwko wnioskowi, co wynika z ograniczenia kompetencji sądów wieczystoksięgowych do badania jedynie treści i formy wniosku oraz treści księgi wieczystej. Strona dotknięta wpisem, przy tak ukształtowanym postępowaniu, nie ma zatem możliwości wniesienia skutecznego środka odwoławczego. Skarżący stoi na stanowisku, że naruszone zostało ponadto prawo do równego traktowania właścicieli ziemskich w sferze wieczystkosięgowej przez pozbawienie wywłaszczonych właścicieli możliwości korzystania ze środków prawnych przewidzianych w obowiązujących przepisach regulujących bieg postępowania wieczystoksięgowego ze względu na niezawiadamianie tych właścicieli o wszczęciu postępowania zmierzającego do dokonania wpisu i niedoręczanie wydanych na posiedzeniu niejawnym zaskarżalnych orzeczeń. Skarga konstytucyjna obejmuje wreszcie zarzut naruszenia prawa do wznowienia postępowania po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją w postępowaniu wieczystoksięgowym. Skarżący podnosi również argumenty wskazujące, że zaskarżone akty z lat czterdziestych zawierały sprzeczności, które, jego zdaniem, uzasadniają w aktualnym stanie prawnym naruszenie wymienionych powyżej konstytucyjnych praw skarżącego.
Skarżący jest spadkobiercą Heleny Mycielskiej, byłej właścicielki majętności Dobra Rycerskie „Września”, dla której prowadzono m.in. księgę tom 133 Dobra Rycerskie Września, z której następnie wydzielono niektóre grunty do wykazu 55 tomu 88a „Sokołowo”. W okresie II wojny światowej nieruchomości zostały przejęte przez Rzeszę Niemiecką, która została wpisana jako właściciel do ksiąg wieczystych. W dniu 14 listopada 1946 r. do wykazu 52 tomu II księgi Września, a w dniu 22 stycznia 1947 r. do wykazu 55 tomu 88a księgi Sokołowo, na podstawie art. 2 dekretu o reformie rolnej został wpisany Skarb Państwa jako następca Rzeszy Niemieckiej. Skarżący podnosi, że o dokonaniu powyższych wpisów, które objęły nie tylko nieruchomości ziemskie, ale również miejskie i o innym charakterze, np. sakralne, został powiadomiony, jak twierdzi, na swój wniosek, dopiero w 2002 r. Po uzyskaniu tych informacji skarżący wniósł środki odwoławcze od postanowień w przedmiocie wpisu.
Sąd Okręgowy w Poznaniu postanowieniem z 20 maja 2003 r. (sygn. akt II Ca 859/03 i II Ca 860/03) oraz postanowieniem z 19 maja 2005 r. (sygn. akt II Ca 1670/04 i II Ca 1671/04) oddalił apelacje skarżącego. Sąd Najwyższy postanowieniem z 6 czerwca 2006 r. (sygn. akt II CSK 10/06) oddalił wniesione przez skarżącego skargi kasacyjne.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna stanowi szczególny środek ochrony praw i wolności określonych w Konstytucji. Jej wniesienie uzależnione jest od spełnienia przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Kluczowe znaczenie dla dopuszczalności nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu ma spełnienie przez skarżącego przesłanek formalnych, do których należy uzyskanie przez niego prawomocnego wyroku lub postanowienia sądu, wydanych na podstawie zaskarżonych przepisów, prowadzących do naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności oraz dochowanie trzymiesięcznego terminu zakreślonego dla wniesienia skargi konstytucyjnej biegnącego od daty doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia sądu.
Skarżący kwestionuje w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej stanowisko, zgodnie z którym, po zmianach w przepisach k.p.c. dotyczących skargi kasacyjnej, termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku lub postanowienia sądu drugiej instancji. Termin ten, zdaniem skarżącego, może rozpoczynać bieg również od daty doręczenia wyroku Sądu Najwyższego, wydanego wskutek wniesienia skargi kasacyjnej. Wynika to z tego, że wniesienie skargi konstytucyjnej jest dopuszczalne dopiero po wyczerpaniu drogi prawnej; skarga kasacyjna w postępowaniu cywilnym przysługuje zaś nie tylko od wyroków, ale również od postanowień. Skarżący podnosi przy tym brak podobieństwa skargi kasacyjnej w postępowaniu cywilnym do skargi kasacyjnej w postępowaniu karnym oraz wymóg uprzedniego wniesienia skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego warunkujący dopuszczalność skargi konstytucyjnej, gdy sprawa, w oparciu o którą formułowane są zarzuty, ma charakter administracyjny. Wskazany powyżej pogląd pozostaje, w opinii skarżącego, w sprzeczności z art. 79 ust. 1 Konstytucji, który wymaga ostateczności orzeczenia, nie odnosi się zaś do problematyki prawomocności. Orzeczenie może w konsekwencji stanowić podstawę wniesienia skargi konstytucyjnej, jeżeli nie może ulec zmianie, co zabezpiecza przed tym, że równolegle będą toczyć się dwa postępowania w sprawie. Stanowisko to nie jest jednakże uzasadnione ani w świetle art. 79 ust. 1, ani art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Artykuł 79 ust. 1 Konstytucji przyznaje bowiem ustawodawcy zwykłemu kompetencję do uregulowania zasad wnoszenia skargi konstytucyjnej. W zakresie tego odesłania mieści się m.in. określenie terminu wniesienia skargi. Stwierdzając w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, że skarga konstytucyjna może zostać wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia prawomocnego wyroku lub postanowienia sądu, ustawodawca zwykły rozstrzygnął konflikt pomiędzy nieostrym pojęciem ostateczności orzeczenia użytym w art. 79 ust. 1 Konstytucji a istniejącymi w porządku prawnym nadzwyczajnymi środkami wzruszenia prawomocnych orzeczeń. Jak zauważa również skarżący, wystarczające, lecz zarazem konieczne jest wyczerpanie toku instancji, ale – zgodnie z przywoływanym już art. 46 ust. 1 ustawy o TK – zakończone wydaniem prawomocnego orzeczenia. Kluczowym pojęciem dla ustalenia terminu wniesienia skargi konstytucyjnej jest zatem otrzymanie przez skarżącego orzeczenia, któremu przysługuje przymiot prawomocności. Ustawodawca zwykły nie może, nie naruszając art. 79 ust. 1 Konstytucji, wymagać od skarżącego, by skorzystał ze wszystkich przysługujących mu środków w postępowaniu przed sądem lub organem administracji. Skarżący winien wprawdzie wyczerpać drogę prawną, a zatem zadbać o swoje interesy przy użyciu przewidzianych w tym celu, zwykłych instrumentów prawnych. Jeżeli instrumenty te zawiodą, nie zapewnią ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, skarżący może domagać się, by Trybunał Konstytucyjny zbadał zgodność norm prawnych, na których oparto orzeczenie, z Konstytucją.
Zbyt daleko idącym ograniczeniem prawa do wniesienia skargi konstytucyjnej byłoby natomiast nakładanie na skarżącego obowiązku skorzystania ze środków, które mogą wyeliminować dane orzeczenie z porządku prawnego tylko przy spełnieniu szczególnych (a nawet wyjątkowych), wąsko zakreślonych przesłanek. Wniesienie nadzwyczajnych środków służących kontroli prawomocnych orzeczeń pozostaje w konsekwencji bez wpływu na bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. Z taką sytuacją mamy do czynienia również w odniesieniu do skargi kasacyjnej w postępowaniu cywilnym. Obowiązujące aktualnie przepisy k.p.c. wskazują, że skarga kasacyjna jest przede wszystkim nadzwyczajnym środkiem wzruszenia prawomocnego orzeczenia. Prawomocne orzeczenie sądu II instancji nie traci tej cechy w wyniku wniesienia skargi kasacyjnej, lecz dopiero co najwyżej wówczas, gdy Sąd Najwyższy skargę uwzględni i uchyli poprzedzające ją orzeczenia.
Trybunał rozważał już miejsce Sądu Najwyższego w systemie wymiaru sprawiedliwości w sprawie Ts 143/06. Zwracając uwagę na zakres podstaw kasacyjnych i kompetencje Sądu Najwyższego, Trybunał potwierdził, że wniesienie skargi kasacyjnej w aktualnym stanie prawnym nie jest konieczną przesłanką dopuszczalności skargi konstytucyjnej, jako że Sąd Najwyższy działa raczej jako sąd prawa, a nie sąd meriti. Chybiony jest zatem zarzut, że Konstytucja dopuszcza wniesienie skargi konstytucyjnej dopiero wówczas, gdy w sprawie nie może toczyć się inne postępowanie. Po pierwsze bowiem postępowanie przed Trybunałem nie jest postępowaniem „w sprawie” w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy TK, po drugie również charakter postępowania w sprawie skargi kasacyjnej został ukształtowany tak, że Sąd Najwyższy co do zasady nie bada faktów, a zatem, wąsko rozumianej „sprawy”. Dla uruchomienia postępowania przed Trybunałem w sprawie skargi konstytucyjnej wystarczające jest ustalenie przez sądy powszechne stanu faktycznego sprawy i treści normy, które to okoliczności nie są już badane przez Trybunał ze względu na jego brak kompetencji w tym względzie. Oddalając skargę kasacyjną, Sąd Najwyższy nie uchyla prawomocności poprzedzającego go orzeczenia, potwierdza jedynie, że treść i stosowanie norm przez sądy powszechne odpowiada stanowi prawnemu. Podsumowując powyższe rozważania, Trybunał stwierdza, że niniejsza skarga konstytucyjna w zakresie przepisów dekretu o reformie rolnej oraz dekretów z 1946 r. i z 1947 r. o wpisywaniu Skarbu Państwa do ksiąg hipotecznych (gruntowych) wniesiona została z przekroczeniem zakreślonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK trzymiesięcznego terminu.
Niezasadnie również skarżący podnosi, że dla uruchomienia kontroli przepisu art. 6268 § 2 k.p.c. nie jest konieczne wniesienie skargi o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej orzeczeniem wydanym na podstawie przepisu następnie uchylonego wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Przypomnienia wymaga, że tryb kontroli zgodności aktów normatywnych z Konstytucją w oparciu o skargę konstytucyjną ma w stosunku do innych postępowań przed Trybunałem tę cechę charakterystyczną, że związany jest z konkretnym naruszeniem praw skarżącego. W przedstawionych Trybunałowi okolicznościach skarżący nie wskazał, że orzeczenia, z którymi wiąże naruszenie swoich praw, oparte zostały na przepisach uznanych przez Trybunał za niezgodne z Konstytucją. Nie jest również wystarczające abstrakcyjne wskazanie, że skarga o wznowienie postępowania w tej sytuacji byłaby bezprzedmiotowa. Sądy dysponują bowiem szeroką gamą instrumentów wykładni, która – być może – pozwoliłaby nadać zaskarżonemu przepisowi treść zgodną z Konstytucją. Jedynym dowodem w postępowaniu w trybie skargi konstytucyjnej funkcjonowania w obrocie prawnym normy niezgodnej z Konstytucją może być orzeczenie sądowe potwierdzające taką właśnie treść danej normy. Brak orzeczenia w tym zakresie stanowi brak formalny skargi konstytucyjnej, który uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK.
Na marginesie wskazać należy, że skarżący zasadnie wskazuje, że art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej stanowił już przedmiot orzekania Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 5/01 (OTK ZU nr 8/2001, poz. 266), w której to Trybunał wyraził pogląd, iż moc obowiązująca dekretu o reformie rolnej wyczerpała się („została skonsumowana”), a zatem nie jest dopuszczalne orzekanie merytoryczne. Skarżący podnosi jednocześnie, że pogląd przytoczony w tym postanowieniu nie uwzględnia całego szeregu okoliczności i przesłanek, których rozważenie jest konieczne do zajęcia tak kategorycznego stanowiska. Należy jednak zauważyć, że przepis ten był ponadto przedmiotem rozpatrywanej przez Trybunał sprawy SK 4/03 (OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 143), już po wydaniu postanowienia w sprawie SK 5/01. W postanowieniu tym Trybunał podtrzymał swoje uwagi odnoszące się do dopuszczalności badania przepisów dekretu o reformie rolnej, zastrzegając dodatkowo, że jakiekolwiek dalsze postępowania odnoszące się do niego, ze względu na zasadę ne bis in idem, podlegać będą umorzeniu. W takim stanie prawnym zasadna jest odmowa nadania dalszego biegu niniejszej skardze konstytucyjnej w zakresie odnoszącym się do art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej.
Mając powyższe na względzie, orzeczono jak w sentencji.