Ts 244/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
217/5/B/2008
POSTANOWIENIE
z dnia 3 października 2008 r.
Sygn. akt Ts 244/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Wojciech Hermeliński,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Bogusława Jasiewicza w sprawie zgodności:
art. 63, art. 64, art. 69 § 1, art. 70 § 1, art. 72, art. 84 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, ze zm.) w zakresie, w jakim przepisy te wyłączają możliwość obalenia domniemania ojcostwa przez ojca biologicznego i ustalenia ojcostwa z art. 45 ust. 1, art. 47, art. 72 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 zdanie pierwsze w związku z art. 31 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 4 sierpnia 2008 r. zakwestionowana została zgodność z Konstytucją art. 63, art. 64, art. 69 § 1, art. 70 § 1, art. 72, art. 84 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, ze zm.; dalej: k.r.o.) w zakresie, w jakim przepisy te wyłączają możliwość obalenia domniemania ojcostwa przez ojca biologicznego i ustalenia ojcostwa. Skarżący wywodzi, że tak wąskie – jak przewidują to zaskarżone przepisy k.r.o. – ujęcie legitymacji czynnej do wytoczenia powództwa o ustalenie ojcostwa może prowadzić do całkowitego zablokowania możliwości ustalenia ojcostwa.
Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny sprawy.
Skarżący wystąpił przeciwko małoletniemu Bogusławowi Głuszek reprezentowanemu przez przedstawiciela ustawowego w osobie matki Wioletty Głuszek oraz przeciwko Wioletcie Głuszek o ustalenie ojcostwa. Powództwo to jednak wyrokiem Sądu Rejonowego w Suchej Beskidzkiej z 6 czerwca 2007 r. (sygn. akt III RC 52/07) zostało oddalone z uwagi na brak legitymacji czynnej do wywiedzenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, co skutkowało niedopuszczalnością ustalenia ojcostwa. Apelacja skarżącego została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Krakowie z 4 października 2007 r. (sygn. akt XI.1Ca 268/07). Skarżący wystąpił również ze skargą kasacyjną. Postanowieniem z 9 maja 2008 r. (sygn. akt III CSK 78/08) Sąd Najwyższy odmówił jednak przyjęcia skargi do rozpoznania.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna nie spełnia ustawowych przesłanek dopuszczalności, co obliguje Trybunał Konstytucyjny do odmowy nadania jej dalszego biegu.
Zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), skarga konstytucyjna może zostać wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego po wyczerpaniu drogi prawnej, jeśli nie upłynął trzymiesięczny termin od doręczenia prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Dla ustalenia biegu wskazanego terminu kluczowe znaczenie ma więc obowiązek uzyskania przez skarżącego „prawomocnego orzeczenia” w ramach przysługującej mu i „wyczerpanej” drogi prawnej. Wskazane przesłanki należy rozumieć w ten sposób, że na skarżącym ciąży obowiązek wykorzystania zwykłych środków odwoławczych, tak by orzeczenie wydane w sprawie nie uzyskało waloru prawomocności. Innymi słowy, skarga konstytucyjna byłaby niedopuszczalna w sytuacji, gdyby orzeczenie stało się prawomocne na skutek nieskorzystania z przysługujących w zwykłym trybie środków zaskarżania nieprawomocnych orzeczeń lub też gdyby wniesione środki okazały się niemożliwe do rozpoznania z powodów formalnych. Warunkiem koniecznym dla wniesienia skargi konstytucyjnej jest legitymowanie się prawomocnym orzeczeniem, które cechę tę uzyskało w wyniku skutecznego wniesienia przez stronę środków odwoławczych. Jednocześnie zbyt daleko idącym ograniczeniem praw skarżących byłoby oczekiwanie podejmowania prób pozbawienia wydanych rozstrzygnięć cechy prawomocności poprzez nadzwyczajne środki zaskarżenia. Z tego powodu uzyskanie prawomocnego orzeczenia jest także warunkiem wystarczającym dla wniesienia do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej.
Przenosząc te rozważania na płaszczyznę Kodeksu postępowania cywilnego, Trybunał Konstytucyjny po raz kolejny podkreśla, że z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) doszło do zmiany rozumienia przesłanki prawomocności orzeczenia w powiązaniu z wyczerpaniem drogi prawnej. Od dnia 6 lutego 2005 r. skarga kasacyjna nie przysługuje już od orzeczeń nieprawomocnych, lecz stanowi nadzwyczajny, przysługujący w szczególnych sytuacjach, środek wzruszania orzeczeń prawomocnych. Tak więc, o ile w poprzednim stanie prawnym zaskarżone kasacją orzeczenie nie spełniało warunku przewidzianego w art. 46 ustawy o TK, o tyle obecnie złożenie skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego nie wpływa na prawomocność rozstrzygnięcia. Uruchomienie kasacyjnych kompetencji Sądu Najwyższego pozostaje poza zakresem konstytucyjnego wymogu wyczerpania drogi prawnej. Po opisanych zmianach charakteru postępowania cywilnego, termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie od daty doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji, niezależnie od tego, czy w sprawie może jeszcze zostać wniesiona skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego. Jest to stanowisko wielokrotnie już wyrażane przez Trybunał Konstytucyjny (por. postanowienia TK z: 27 lutego 2007 r., Ts 43/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 36; 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 130; 4 października 2007 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 67; 27 listopada 2007 r., Ts 107/07, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 39 oraz niepublikowane postanowienie TK z 22 lutego 2008 r., Ts 14/08).
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że ostatecznym orzeczeniem w rozpatrywanej sprawie jest wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z 4 października 2007 r., doręczony pełnomocnikowi skarżącego 6 listopada 2007 r. Od daty jego doręczenia biegł tym samym trzymiesięczny termin, przewidziany w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Wystąpienie do Sądu Najwyższego ze skargą kasacyjną nie miało znaczenia prawnego.
Wniesienie niniejszej skargi konstytucyjnej w dniu 4 sierpnia 2008 r. nastąpiło zatem po znacznym przekroczeniu terminu ustawowego. Z tego względu, na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 3 października 2008 r.
Sygn. akt Ts 244/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Wojciech Hermeliński,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Bogusława Jasiewicza w sprawie zgodności:
art. 63, art. 64, art. 69 § 1, art. 70 § 1, art. 72, art. 84 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, ze zm.) w zakresie, w jakim przepisy te wyłączają możliwość obalenia domniemania ojcostwa przez ojca biologicznego i ustalenia ojcostwa z art. 45 ust. 1, art. 47, art. 72 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 zdanie pierwsze w związku z art. 31 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 4 sierpnia 2008 r. zakwestionowana została zgodność z Konstytucją art. 63, art. 64, art. 69 § 1, art. 70 § 1, art. 72, art. 84 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, ze zm.; dalej: k.r.o.) w zakresie, w jakim przepisy te wyłączają możliwość obalenia domniemania ojcostwa przez ojca biologicznego i ustalenia ojcostwa. Skarżący wywodzi, że tak wąskie – jak przewidują to zaskarżone przepisy k.r.o. – ujęcie legitymacji czynnej do wytoczenia powództwa o ustalenie ojcostwa może prowadzić do całkowitego zablokowania możliwości ustalenia ojcostwa.
Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny sprawy.
Skarżący wystąpił przeciwko małoletniemu Bogusławowi Głuszek reprezentowanemu przez przedstawiciela ustawowego w osobie matki Wioletty Głuszek oraz przeciwko Wioletcie Głuszek o ustalenie ojcostwa. Powództwo to jednak wyrokiem Sądu Rejonowego w Suchej Beskidzkiej z 6 czerwca 2007 r. (sygn. akt III RC 52/07) zostało oddalone z uwagi na brak legitymacji czynnej do wywiedzenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, co skutkowało niedopuszczalnością ustalenia ojcostwa. Apelacja skarżącego została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Krakowie z 4 października 2007 r. (sygn. akt XI.1Ca 268/07). Skarżący wystąpił również ze skargą kasacyjną. Postanowieniem z 9 maja 2008 r. (sygn. akt III CSK 78/08) Sąd Najwyższy odmówił jednak przyjęcia skargi do rozpoznania.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna nie spełnia ustawowych przesłanek dopuszczalności, co obliguje Trybunał Konstytucyjny do odmowy nadania jej dalszego biegu.
Zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), skarga konstytucyjna może zostać wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego po wyczerpaniu drogi prawnej, jeśli nie upłynął trzymiesięczny termin od doręczenia prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Dla ustalenia biegu wskazanego terminu kluczowe znaczenie ma więc obowiązek uzyskania przez skarżącego „prawomocnego orzeczenia” w ramach przysługującej mu i „wyczerpanej” drogi prawnej. Wskazane przesłanki należy rozumieć w ten sposób, że na skarżącym ciąży obowiązek wykorzystania zwykłych środków odwoławczych, tak by orzeczenie wydane w sprawie nie uzyskało waloru prawomocności. Innymi słowy, skarga konstytucyjna byłaby niedopuszczalna w sytuacji, gdyby orzeczenie stało się prawomocne na skutek nieskorzystania z przysługujących w zwykłym trybie środków zaskarżania nieprawomocnych orzeczeń lub też gdyby wniesione środki okazały się niemożliwe do rozpoznania z powodów formalnych. Warunkiem koniecznym dla wniesienia skargi konstytucyjnej jest legitymowanie się prawomocnym orzeczeniem, które cechę tę uzyskało w wyniku skutecznego wniesienia przez stronę środków odwoławczych. Jednocześnie zbyt daleko idącym ograniczeniem praw skarżących byłoby oczekiwanie podejmowania prób pozbawienia wydanych rozstrzygnięć cechy prawomocności poprzez nadzwyczajne środki zaskarżenia. Z tego powodu uzyskanie prawomocnego orzeczenia jest także warunkiem wystarczającym dla wniesienia do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej.
Przenosząc te rozważania na płaszczyznę Kodeksu postępowania cywilnego, Trybunał Konstytucyjny po raz kolejny podkreśla, że z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) doszło do zmiany rozumienia przesłanki prawomocności orzeczenia w powiązaniu z wyczerpaniem drogi prawnej. Od dnia 6 lutego 2005 r. skarga kasacyjna nie przysługuje już od orzeczeń nieprawomocnych, lecz stanowi nadzwyczajny, przysługujący w szczególnych sytuacjach, środek wzruszania orzeczeń prawomocnych. Tak więc, o ile w poprzednim stanie prawnym zaskarżone kasacją orzeczenie nie spełniało warunku przewidzianego w art. 46 ustawy o TK, o tyle obecnie złożenie skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego nie wpływa na prawomocność rozstrzygnięcia. Uruchomienie kasacyjnych kompetencji Sądu Najwyższego pozostaje poza zakresem konstytucyjnego wymogu wyczerpania drogi prawnej. Po opisanych zmianach charakteru postępowania cywilnego, termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie od daty doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji, niezależnie od tego, czy w sprawie może jeszcze zostać wniesiona skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego. Jest to stanowisko wielokrotnie już wyrażane przez Trybunał Konstytucyjny (por. postanowienia TK z: 27 lutego 2007 r., Ts 43/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 36; 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 130; 4 października 2007 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 67; 27 listopada 2007 r., Ts 107/07, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 39 oraz niepublikowane postanowienie TK z 22 lutego 2008 r., Ts 14/08).
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że ostatecznym orzeczeniem w rozpatrywanej sprawie jest wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z 4 października 2007 r., doręczony pełnomocnikowi skarżącego 6 listopada 2007 r. Od daty jego doręczenia biegł tym samym trzymiesięczny termin, przewidziany w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Wystąpienie do Sądu Najwyższego ze skargą kasacyjną nie miało znaczenia prawnego.
Wniesienie niniejszej skargi konstytucyjnej w dniu 4 sierpnia 2008 r. nastąpiło zatem po znacznym przekroczeniu terminu ustawowego. Z tego względu, na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.