Pełny tekst orzeczenia

486/6/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 29 maja 2009 r.
Sygn. akt Ts 17/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Izydora Z. w sprawie zgodności:
art. 109 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603, ze zm.) w zakresie, w jakim przepis określa przysługujące gminie prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży niezabudowanej nieruchomości nabytej uprzednio przez sprzedawcę od Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego, z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 1-3 w związku z art. 21 ust.1 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.


UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 19 stycznia 2009 r. zakwestionowana została zgodność z Konstytucją art. 109 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603, ze zm.; dalej: u.g.n.) . Skarżący wskazuje, że zaskarżony przepis w zakresie, w jakim określa przysługujące gminie prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży niezabudowanej nieruchomości nabytej uprzednio przez sprzedawcę od Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego, naruszył konstytucyjne prawo majątkowe w postaci prawa do swobodnego rozporządzania własnością. Skarżący stwierdza, że naruszona została przez ustawodawcę istota prawa własności, a ponadto stoi na stanowisku, że treść przepisu narusza także prawo do ochrony własności rozumianego jako zakaz nieuzasadnionego wkraczania przez władze publiczne w prawo własności innych osób oraz nakaz ochrony przed wkraczaniem ze strony osób trzecich, a także jako nakaz uformowania całego systemu prawa w sposób sprzyjający nabywaniu prawa własności, niezakłóconego czynienia użytku z prawa, zbywaniu i dziedziczeniu. Zdaniem skarżącego przepis narusza także konstytucyjną zasadę równości wobec prawa w powiązaniu z zasadą demokratycznego państwa prawnego.
Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny sprawy.
Skarżący w dniu 20 marca 2003 r. zawarł z Przedsiębiorstwem Usług Hotelarskich sp. z o. o. w Olsztynie umowę warunkową sprzedaży nieruchomości niezabudowanej. Umowa warunkowa sprzedaży została zawarta pod warunkiem, że Wójt Gminy Stawiguda nie wykona przysługującego Gminie na podstawie art. 109 ust. 1 pkt 1 u.g.n. prawa pierwokupu. W chwili zawierania umowy nie obowiązywał miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, a w stosunku do nieruchomości nie była wydana żadna decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. W dniu 24 kwietnia 2003 r. w formie aktu notarialnego złożone zostało przez Wójta Gminy Stawiguda oświadczenie o wykonaniu w imieniu i na rzecz Gminy Stawiguda prawa pierwokupu. Skarżący wniósł do Sądu Okręgowego w Olsztynie pozew, w którym dochodził nieważności powyższego oświadczenia. Sąd Okręgowy wyrokiem z 19 czerwca 2007 r. (sygn. akt I C 138/07) oddalił powództwo skarżącego przeciwko Gminie Stawiguda. Skarżący wniósł od wyroku Sądu Okręgowego apelację. Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z 17 października 2007 r. (sygn. akt I ACa 440/07) oddalił apelację powoda. Wyrok z uzasadnieniem doręczony został w dniu 12 listopada 2007 r. Skarżący wniósł skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, który wyrokiem z 20 czerwca 2008 r. (sygn. akt IV CSK 67/08) oddalił skargę kasacyjną jako bezzasadną. Wyrok Sądu Najwyższego doręczono z uzasadnieniem 20 października 2008 r.


Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna nie spełnia ustawowych przesłanek dopuszczalności, co obliguje Trybunał Konstytucyjny do odmowy nadania jej dalszego biegu.
Zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), skarga konstytucyjna może zostać wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego po wyczerpaniu drogi prawnej, jeśli nie upłynął trzymiesięczny termin od doręczenia prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Dla ustalenia biegu wskazanego terminu kluczowe znaczenie ma więc obowiązek uzyskania przez skarżącego „prawomocnego orzeczenia” w ramach przysługującej mu i „wyczerpanej” drogi prawnej. Wskazane przesłanki należy rozumieć w ten sposób, że na skarżącym ciąży obowiązek wykorzystania zwykłych środków odwoławczych, tak by orzeczenie wydane w sprawie nie uzyskało waloru prawomocności. Innymi słowy, skarga konstytucyjna byłaby niedopuszczalna w sytuacji, gdyby orzeczenie stało się prawomocne na skutek nieskorzystania z przysługujących w zwykłym trybie środków zaskarżania nieprawomocnych orzeczeń lub też gdyby wniesione środki okazały się niemożliwe do rozpoznania z powodów formalnych. Warunkiem koniecznym dla wniesienia skargi konstytucyjnej jest legitymowanie się prawomocnym orzeczeniem, które cechę tę uzyskało w wyniku skutecznego wniesienia przez stronę środków odwoławczych. Jednocześnie zbyt daleko idącym ograniczeniem praw skarżących byłoby oczekiwanie podejmowania prób pozbawienia wydanych rozstrzygnięć cechy prawomocności poprzez nadzwyczajne środki zaskarżenia. Z tego powodu uzyskanie prawomocnego orzeczenia jest także warunkiem wystarczającym dla wniesienia do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej.

Przenosząc te rozważania na płaszczyznę kodeksu postępowania cywilnego, Trybunał Konstytucyjny po raz kolejny podkreśla, że z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) doszło do zmiany rozumienia przesłanki prawomocności orzeczenia w powiązaniu z wyczerpaniem drogi prawnej. Od dnia 6 lutego 2005 r. skarga kasacyjna nie przysługuje już od orzeczeń nieprawomocnych, lecz stanowi nadzwyczajny, przysługujący w szczególnych sytuacjach, środek wzruszania orzeczeń prawomocnych. Tak więc, o ile w poprzednim stanie prawnym zaskarżone kasacją orzeczenie nie spełniało warunku przewidzianego w art. 46 ustawy o TK, o tyle obecnie złożenie skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego nie wpływa na prawomocność rozstrzygnięcia. Uruchomienie kasacyjnych kompetencji Sądu Najwyższego pozostaje poza zakresem konstytucyjnego wymogu wyczerpania drogi prawnej. Po opisanych zmianach charakteru postępowania cywilnego, termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie od daty doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji, niezależnie od tego, czy w sprawie może jeszcze zostać wniesiona skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego. Jest to stanowisko wielokrotnie już wyrażane przez Trybunał Konstytucyjny (por. postanowienia TK z: 27 lutego 2007 r., Ts 43/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 36; 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 130; 4 października 2007 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 67; 27 listopada 2007 r., Ts 107/07, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 39; 22 lutego 2008 r., Ts 14/08, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 174).
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że ostatecznym orzeczeniem w rozpatrywanej sprawie jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 17 października 2007 r., doręczony skarżącemu 12 listopada 2007 r. Od daty jego doręczenia biegł tym samym trzymiesięczny termin, przewidziany w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Wystąpienie do Sądu Najwyższego ze skargą kasacyjną nie miało znaczenia prawnego.

Wniesienie niniejszej skargi konstytucyjnej w dniu 19 stycznia 2009 r. nastąpiło zatem ze znacznym przekroczeniem terminu ustawowego. Z tego względu, na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.