Pełny tekst orzeczenia

376/5/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 22 września 2009 r.
Sygn. akt Ts 245/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Mirosław Granat – przewodniczący


Marek Mazurkiewicz – sprawozdawca


Zbigniew Cieślak,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 marca 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Marii Sz.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 18 października 2007 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności: art. 3989 § 1 pkt 1, 2, 4 i § 2 zdanie pierwsze oraz art. 39810 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji; art. 45 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.) z art. 2, art. 65 ust. 1, art. 24 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 87 ust. 1 Konstytucji.
Skarżąca zarzuciła w skardze konstytucyjnej, że art. 45 § 2 k.p. jest niezgodny z art. 2, art. 65 ust. 1, art. 24 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 87 ust. 1 Konstytucji, w zakresie, w jakim daje sądowi możliwość nieuwzględnienia żądania przywrócenia do pracy pracownika z uwagi na niecelowość powrotu. Zdaniem skarżącej przepis ten narusza prawo skarżącej do pracy oraz wolności wyboru miejsca pracy. Przepisy art. 3989 § 1 pkt 1, 2, 4 i § 2 zdanie pierwsze są w opinii skarżącej niezgodne z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji w zakresie, w jakim dają możliwość Sądowi Najwyższemu orzekania na posiedzeniu niejawnym w przedmiocie odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania oraz w oparciu o niedookreślone kryteria. Zdaniem skarżącej art. 39810 zdanie drugie k.p.c. jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji w zakresie, w jakim daje Sądowi Najwyższemu możliwość orzekania w składzie jednego sędziego.
Postanowieniem z 10 marca 2009 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 45 § 2 k.p. było stwierdzenie, że w tym zakresie skarga wniesiona została po terminie. Jak wielokrotnie zwracał na to uwagę w swym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny, po zmianach w Kodeksie postępowania cywilnego, dokonanych ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), przymiot prawomocności przysługuje już orzeczeniom wydanym przez sąd w drugiej instancji. Nie uchyla go samo wniesienie skargi kasacyjnej, lecz dopiero orzeczenie Sądu Najwyższego uchylające zaskarżony wyrok. Tym samym termin do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczął bieg od dnia doręczenia skarżącej prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu (sygn. akt V Pa 5/06) z 1 czerwca 2006 r. (por. postanowienie TK z 25 stycznia 2008 r., Ts 58/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 107). W świetle faktu, że postanowienie Sądu Najwyższego zapadło 12 kwietnia 2007 r., a zatem doręczenie prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego nastąpiło przed tym terminem, zaś skarga konstytucyjna złożona została 18 października 2007 r., nie budzi wątpliwości, że nie został dotrzymany termin trzymiesięczny do wniesienia skargi konstytucyjnej.
Trybunał wskazał nadto, że w zakresie zgodności art. 3989 § 1 pkt 1, 2, 4 i § 2 zdanie pierwsze oraz art. 39810 zdanie drugie k.p.c. z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji zachodzą podstawy do odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej ze względu na jej zbędność. Trybunał podkreślił, że zarzuty zgodności zaskarżonych przepisów z art. 45 ust. 1 Konstytucji były już wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego. Jak wskazał Trybunał w postanowieniu Ts 133/07 w odniesieniu do zarzutu niekonstytucyjności normy określającej skład Sądu Najwyższego rozpatrującego skargę kasacyjną w instytucji przedsądu, przepisy Konstytucji nie determinują w ogóle składu, w jakim w przedsądzie winna być rozpoznawana skarga kasacyjna. Argumenty formułowane w tym zakresie przez skarżącego w oparciu o przepisy k.p.c. nie mogą stanowić zarzutu niekonstytucyjności art. 39810 k.p.c. (zob. postanowienie TK z 11 lutego 2008 r., Ts 133/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 109). Powyższe założenia legły także u podstaw wydania przez Trybunał Konstytucyjny postanowień: z 18 września 2006 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie odnoszącym się do art. 3989 § 1 k.p.c. (Ts 36/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 110); z 26 maja 2008 r. o umorzeniu postępowania ze względu na niedopuszczalność orzekania w zakresie badania zgodności z Konstytucją art. 3983 § 3 k.p.c. (SK 12/06, OTK ZU nr 4/A/2008, poz. 71) oraz z 7 października 2008 r. o umorzeniu postępowania ze względu na niedopuszczalność orzekania w zakresie badania zgodności z Konstytucją art. 3989 § 1 pkt 1, 2 i 4 k.p.c. (SK 55/06, OTK ZU nr 8/A/2008, poz. 114). W postanowieniu SK 84/06 (postanowienie TK z 15 grudnia 2008 r., SK 84/06, OTK ZU nr 10/A/2008, poz. 190) Trybunał uznał, że, mimo iż art. 3989 § 1 k.p.c. – poprzez ustanowienie przesłanek przyjęcia przez Sąd Najwyższy skargi kasacyjnej do rozpoznania (niezależnie od podstaw skargi kasacyjnej określonych w art. 3983 k.p.c.) – ogranicza w pewnym zakresie dostęp do kasacji, to jednak ograniczenie to nie narusza konstytucyjnego prawa do sądu, które – w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego – nie obejmuje ani prawa do wniesienia kasacji, ani prawa do jej rozpoznania. Podobnie w postanowieniu SK 46/06 (postanowienie TK z 2 lipca 2007 r., SK 46/06, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 82), wziąwszy pod uwagę wskazane powyżej okoliczności, Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie w zakresie dotyczącym badania zgodności art. 3989 § 1 oraz art. 3989 § 2 zdanie pierwsze k.p.c. z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji.
Skarżąca wniosła zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu. Zarzuciła w nim, że wbrew orzeczeniu Trybunału konstytucyjnego źródło naruszenia swych uprawnień upatruje w nieodpowiednio ukształtowanej procedurze sądowej. W jej sprawie Sąd Najwyższy, orzekając w składzie trzyosobowym, wydał merytoryczne rozstrzygnięcie (wyrok z 2 marca 2005 r., sygn. akt I PK 271/04) i uwzględniając kasację, przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Po ponownym wyczerpaniu drogi prawnej i wniesieniu kolejnej skargi kasacyjnej w składzie jednoosobowym Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej. Zdaniem skarżącej w ten sposób „zaprzeczył” wyrokowi wydanemu w składzie trzyosobowym, skład jednoosobowy nie może bowiem kontrolować składu trzyosobowego. W nieodpowiednim ukształtowaniu procedury sądowej, dopuszczającym powstanie opisanej sytuacji skarżąca upatruje źródła niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów. Zdaniem skarżącej, w niniejszej sprawie nie zachodzi zbędność orzekania, albowiem Trybunał Konstytucyjny nigdy nie rozpoznawał sprawy, gdy Sad Najwyższy wydał merytoryczne rozstrzygnięcie, a następnie ponownie wystąpiono ze skargą konstytucyjną po kolejnym wyczerpaniu toku instancji. Skarżąca wskazuje, że uzasadnienie postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej jest szablonowe i nie zawiera weryfikowalnych informacji, tymczasem skarżąca oczekiwała odpowiedzi, czy dopuszczalne jest orzekanie przez sądy powszechne o niecelowości powrotu do pracy. Skarżąca podkreśla, że przepisy stanowiące podstawę orzeczenia Sądu Najwyższego nie stanowiły i nie mogły stanowić podstawy orzeczeń wydanych przez sądy powszechne, jednak wskazuje, że niekonstytucyjność przepisów o odmowie nadania skardze kasacyjnej dalszego biegu powoduje, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej w zakresie art. 45 § 2 k.p. nie został przekroczony.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń dokonanych w przedmiotowym postanowieniu i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie.
Trybunał Konstytucyjny zasadnie przyjął istnienie dwóch niezależnych i samodzielnych podstaw odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej. W zakresie art. 45 § 2 k.p. przesłankę tę stanowi przekroczenie terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. Jak zasadnie wskazał Trybunał w zaskarżonym postanowieniu, termin do wniesienia skargi obliczany jest od chwili uprawomocnienia się orzeczenia, które dla orzeczeń wydanych w postępowaniu cywilnym następuje z wydaniem rozstrzygnięcia przez sąd drugiej instancji. Wbrew stanowisku skarżącej ustaleń tych nie zmienia zarzut niekonstytucyjności formułowany pod adresem innych przepisów, w szczególności zawartych w innym akcie prawnym.
Zarzuty skarżącej formułowane pod adresem rozstrzygnięcia w zakresie zaskarżonych art. 3989 § 1 oraz art. 3989 § 2 zdanie pierwsze k.p.c. nie zasługują na uwzględnienie. Odnosząc się do zarzutów skarżącej, wskazujących na wyjątkowy stan faktyczny sprawy, wskazać należy, że skarga konstytucyjna nie jest środkiem służącym uruchomieniu indywidualnego i nadzwyczajnego trybu odwoławczego. Jest szczególnym środkiem ochrony praw i wolności konstytucyjnych, naruszonych w wyniku zastosowania przepisu niezgodnego z wzorcami zawartymi w Konstytucji. W konsekwencji, Trybunał ocenia konstytucyjność podstawy prawnej ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego, a nie stan faktyczny, który był podstawą wniesienia skargi konstytucyjnej. Zatem przesłanka zbędności orzekania zachodzi wówczas, gdy mamy do czynienia z sytuacją, w której Trybunał dokonał oceny przedmiotu zaskarżenia z wskazanymi wzorcami kontroli – innymi słowy, gdy zachodzi zbieżność przedmiotu i wzorca kontroli. Wskazane w zaskarżonym postanowieniu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, odnoszące się do zaskarżonych przepisów kodeksu postępowania karnego, wskazują na brak podstaw do nadania skardze dalszego biegu.
Nadto zauważyć należy oczywistą bezzasadność zarzutów dotyczących orzekania przez Sąd Najwyższy w trybie skargi kasacyjnej. Formułując swoje zarzuty, skarżąca nie dostrzega, że wyrok Sądu Najwyższego z 2 marca 2005 r. (sygn. akt I PK 271/04), którym Sąd ten uchylił wyrok Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim i przekazał go do ponownego rozpoznania, pozostaje bez jakiegokolwiek formalnego i merytorycznego związku z wydanym w dniu 12 kwietnia 2007 r. postanowieniem Sądu Najwyższego o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Jedynym łącznikiem jest w obu sytuacjach organ rozstrzygający – Sąd Najwyższy. Wbrew twierdzeniom skarżącej, rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego nakazujące ponowne rozpoznanie sprawy przez sąd powszechny nie wiąże Sądu Najwyższego na przyszłość w zakresie obowiązku przyjęcia do rozpoznania czy wręcz uwzględnienia kolejnej skargi kasacyjnej wniesionej w tej samej sprawie, po ponownym wyczerpaniu drogi prawnej. Związane z niezrozumieniem charakteru prawnego skargi kasacyjnej jest twierdzenie, że w razie uwzględnienia skargi kasacyjnej Sąd Najwyższy – w wypadku ewentualnego rozpoznawania kolejnej skargi w tej samej sprawie – związany jest wcześniejszym rozstrzygnięciem, czy też ma obowiązek rozstrzygać w takim samym składzie. Zatem także oczywiście bezzasadne jest twierdzenie, że obowiązujące przepisy niespełniające takiego warunku prowadzą do naruszenia konstytucyjnych praw skarżącej.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.