Pełny tekst orzeczenia

37/1/B/2010

POSTANOWIENIE

z dnia 15 grudnia 2009 r.

Sygn. akt Ts 399/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Janusz Niemcewicz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Magdaleny S. w sprawie zgodności:

1) art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.),

2) art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.), mających zastosowanie do spraw wszczętych przed 2 marca 2006 r., z

art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 19 grudnia 2008 r. zarzucono, że art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) oraz art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.), mające zastosowanie do spraw wszczętych przed 2 marca 2006 r. są niezgodne z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 Konstytucji.

Skarżąca stoi na stanowisku, że przewidziany w kwestionowanej regulacji rygor odrzucania nienależycie opłaconych pism składanych przez profesjonalnego pełnomocnika, narusza konstytucyjne prawo do sądu oraz do zaskarżania orzeczeń zapadłych w pierwszej instancji. Zdaniem skarżącej skarżone przepisy naruszają również konstytucyjną zasadę równości wobec prawa.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 16 maja 2008 r. (sygn. akt III CZ 23/08) Sąd Najwyższy oddalił zażalenie skarżącej na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 11 stycznia 2008 r. (sygn. akt I ACa 845/07), odrzucające skargę kasacyjną wniesioną przez pełnomocnika skarżącej bez uiszczenia opłat i niezawierającą wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Postanowienie Sądu Najwyższego zostało doręczone skarżącej 19 września 2008 r.

W załączeniu do skargi konstytucyjnej pełnomocnik skarżącej – oświadczający, że jest pełnomocnikiem z urzędu – dołączył kilka orzeczeń stanowiących rozstrzygnięcie w sprawach podmiotów niezwiązanych ze skarżącą. W tym stanie rzeczy, zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 19 stycznia 2009 r. (doręczonym pełnomocnikowi 10 lutego 2009 r.) został wezwany do uzupełnienia braków skargi, w szczególności poprzez: wskazanie adresu skarżącej; wskazanie ostatecznego orzeczenia, w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, z którym skarżąca wiąże naruszenie wolności lub praw oraz daty jego doręczenia wraz z uzasadnieniem skarżącej; wskazanie, jakie wolności lub prawa konstytucyjne zostały naruszone przez przepisy będące przedmiotem złożonej do Trybunału skargi, a także wskazanie sposobu naruszenia wolności lub praw; podanie dokładnego opisu stanu faktycznego; nadesłanie 3 kopii skargi konstytucyjnej wraz z załącznikami oraz nadesłanie pełnomocnictwa do sporządzenia i złożenia skargi konstytucyjnej lub orzeczenia właściwego sądu o przyznaniu pełnomocnika z urzędu do sporządzenia i wniesienia skargi konstytucyjnej.

Pismem z 17 lutego 2009 r. pełnomocnik odniósł się do powyższych braków.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Podstawową przesłanką odmowy nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej jest zbędność orzekania. Kwestionowane przez skarżącą regulacje ustawowe były już bowiem przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego w kontekście wskazanych w skardze konstytucyjnej wzorców kontroli.

Wyrokiem z 17 listopada 2008 r. Trybunał orzekł, że „art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłaconą apelację wniesioną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji; art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.), w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) i art. 100 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, są zgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji.” (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154). Należy również nadmienić, że kwestia zgodności z Konstytucją art. 1302 § 3 k.p.c. była również przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego w wyroku z 28 maja 2009 r. (P 87/08, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 72). W sprawie tej Trybunał orzekł, że: „art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.), w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłacone zażalenie, wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”.

We wskazanych wyrokach Trybunał Konstytucyjny, odwołując się do poglądów wyrażonych we wcześniejszych orzeczeniach, stwierdził między innymi: „Nie można natomiast mówić o nadmiernym rygoryzmie, jeżeli strona postępowania zastąpiona jest w postępowaniu przed sądem powszechnym przez adwokata, radcę prawnego czy rzecznika patentowego. Z samej bowiem istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez profesjonalnego pełnomocnika wynika uprawnione założenie, że pełnomocnik ten będzie działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością. Dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych, obarczonych brakami formalnymi, wnoszonych przez pełnomocników procesowych będących profesjonalistami została potwierdzona w orzecznictwie Trybunału (por. wyrok TK z 12 września 2006 r., sygn. SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103; z 20 grudnia 2007 r., sygn. P 39/06)”.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził też, że zaskarżony przepis nie stanowi nadmiernego, czyli nieproporcjonalnego ograniczenia prawa do sądu i zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji: „rygoryzm przewidziany dla pism procesowych wnoszonych przez profesjonalnego pełnomocnika, ustanowiony w art. 1302 § 3 k.p.c., nie może być uznany za nadmierny”.



Artykuł 39 ust. l pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) stanowi, że Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Taki stan rzeczy ma niewątpliwie miejsce, gdy zaskarżony przepis był już przedmiotem kontroli zgodności z Konstytucją w innej sprawie rozpoznawanej przez Trybunał (zob. postanowienia z: 3 października 2001 r., SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218; 25 listopada 2002 r., SK 30/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 88 oraz 26 marca 2002 r., P 3/02, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 22). Trybunał Konstytucyjny stoi przy tym na stanowisku, że konieczność uwzględniania określonej w ustawie o TK przesłanki zbędności wydania orzeczenia uwidacznia się na każdym etapie postępowania inicjowanego skargą (por. postanowienie TK z 3 września 2007 r., Ts 94/06, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 75).

Niezależnie od zaistnienia powyższej okoliczności, stanowiącej samoistną przesłankę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, należy podkreślić, że skarga nie spełnia również innych podstawowych warunków formalnych jej dopuszczalności.

W szczególności należy podkreślić, że w świetle art. 48 ustawy o TK, skargę konstytucyjną w imieniu skarżącego sporządzają adwokat lub radca prawny. W razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej, skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego jego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu. W załączeniu do niniejszej skargi, sporządzający ją adwokat – będący, jak sam oświadczył, pełnomocnikiem z urzędu – nie dołączył do akt sprawy postanowienia sądu, o którym mowa w art. 48 ustawy o TK. W związku z powyższym, zarządzeniem sędziego został wezwany do uzupełnienia tego braku poprzez nadesłanie orzeczenia właściwego sądu o przyznaniu pełnomocnika z urzędu do sporządzenia i wniesienia skargi konstytucyjnej lub pełnomocnictwa do sporządzenia i jej złożenia. Wykonując zarządzenie, pełnomocnik nadesłał jedynie pismo Okręgowej Rady Adwokackiej z 17 września 2007 r., będące zarządzeniem Dziekana ORA o zmianie pełnomocnika z urzędu. Nie budzi wątpliwości Trybunału, iż nie jest to pismo stanowiące podstawę do umocowania sporządzonej i wniesionej do Trybunału skargi konstytucyjnej. Należy zatem z całą stanowczością stwierdzić, że pełnomocnik skarżącej nie wykonał zarządzenia sędziego, co w świetle art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK skutkuje odmową nadania skardze dalszego biegu, tym samym skarga konstytucyjna wniesiona jest z naruszeniem ustawowego wymogu.

Jednocześnie Trybunał zwraca uwagę, że jednym z podstawowych obowiązków nałożonych przez ustawodawcę na skarżącego jest wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone przez unormowania zakwestionowane w skardze konstytucyjnej (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK). Brak wskazania takich praw, bądź też sformułowanie oczywiście bezzasadnych argumentów na poparcie tezy o ich naruszeniu, skutkować musi odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trzeba przy tym podkreślić, iż obowiązek precyzyjnego wskazania przez skarżącego podstawy wnoszonej skargi (naruszonych praw konstytucyjnych) wynika także z zasady wyrażonej w art. 66 ustawy o TK. Zgodnie z nią, Trybunał orzekając jest związany granicami wnoszonej skargi. Konsekwencją tego unormowania jest, z jednej strony – nałożenie na skarżącego obowiązku szczegółowego przedstawienia wzorca kontroli kwestionowanych przepisów, z drugiej zaś – niemożność zastąpienia w tym zakresie skarżącego przez działający z własnej inicjatywy Trybunał Konstytucyjny. W orzecznictwie w sprawie skargi konstytucyjnej Trybunał podkreślał też wielokrotnie, że prawidłowe wykonanie powyższego obowiązku polegać musi nie tylko na wskazaniu przepisów konstytucyjnych – w ocenie skarżącego – naruszonych kwestionowaną regulacją, ale również na uprawdopodobnieniu postawionych zarzutów niekonstytucyjności. Prawidłowe określenie podstawy skargi powinno tym samym polegać na precyzyjnym, popartym merytoryczną argumentacją wyjaśnieniu istoty zarzutu ich niekonstytucyjności (art. 47 ust. 1 pkt 2-3 ustawy o TK). Tymczasem uzasadnienie zarzutów skargi sprowadza się jedynie do postawienia tezy, iż zaskarżone przepisy nakładają na pełnomocnika obowiązek wszechstronnej wiedzy na temat kosztów sądowych, której ewentualny brak skutkuje odrzuceniem pisma.



Tym samym, biorąc pod uwagę unormowanie art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.