Pełny tekst orzeczenia

161/2/B/2011

POSTANOWIENIE
z dnia 14 grudnia 2010 r.
Sygn. akt Ts 120/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Biernat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Katarzyny S. w sprawie zgodności:
art. 35 ust. 5 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595, ze zm.) oraz Statutu Centralnej Komisji do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych przyjętego na posiedzeniu plenarnym Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów w dniu 15 października 2007 r. z uwzględnieniem zmian do Statutu przyjętych w drodze uchwały na posiedzeniu plenarnym Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów w dniu 10 grudnia 2008 r. z art. 32, art. 45, art. 87 i art. 92 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 12 maja 2010 r. sporządzonej przez pełnomocnika skarżącej zakwestionowana została zgodność art. 35 ust. 5 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595, ze zm.; dalej: u.s.n.) oraz Statutu Centralnej Komisji do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych przyjętego na posiedzeniu plenarnym Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów w dniu 15 października 2007 r. z uwzględnieniem zmian do Statutu przyjętych w drodze uchwały na posiedzeniu plenarnym Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów 10 grudnia 2008 r. (dalej: Statut) z art. 32, art. 45, art. 87 i art. 92 Konstytucji.
W ocenie skarżącej postępowanie przed Centralną Komisją do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych (dalej także: Komisja albo CK) w zasadniczy sposób odbiega od standardów obowiązujących w demokratycznym państwie prawa, gdyż strona w postępowaniu przed CK jest pozbawiona realnej możliwości obrony swych praw i interesów, a ponadto nie ma możliwości poznania motywów podejmowanych w nim rozstrzygnięć. W dalszej części uzasadnienia skargi konstytucyjnej skarżąca wskazuje, że reguły postępowania przed CK wynikające ze statutu odnoszą się również do sądów administracyjnych, które „uznały, że są związane mechanizmami w nim dominującymi, tj. niejawnością, tajnością i pozbawieniem obywatela podmiotowości procesowej”. Skarga nie zawiera argumentacji wyjaśniającej dlaczego zakwestionowana ustawa o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz Statut Centralnej Komisji do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych są niezgodne z art. 32, art. 87 i art. 92 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny sprawy.
Centralna Komisja do Spraw Stopni i Tytułów postanowieniem z 27 lutego 2006 r. (nr BCK Org.-66/2006) z urzędu wznowiła postępowanie w przewodzie doktorskim, zakończone uchwałą Rady Wydziału Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej z 23 listopada 2004 r. Komisja wskazała, że pismem z 10 lutego 2006 r. została poinformowana przez Dziekana Wydziału Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej, że rozprawa doktorska skarżącej przedstawiona w przewodzie doktorskim zakończonym nadaniem stopnia naukowego doktora powstała z naruszeniem dobrych obyczajów w nauce. Rada Wydziału Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej uchwałą z 21 listopada 2006 r. (nr W-39/1919/2006/WEiA) uchyliła uchwałę z 23 listopada 2004 r. o nadaniu stopnia naukowego doktora nauk technicznych w dyscyplinie automatyka i robotyka oraz odmówiła nadania stopnia naukowego doktora nauk technicznych w tej dyscyplinie. W uzasadnieniu uchwały wskazano, że dla wyjaśnienia zaistniałych wątpliwości Rada powołała dwóch nowych recenzentów, którzy uznali, że skarżąca dopuściła się naruszenia dobrych obyczajów w nauce, natomiast jeden z recenzentów wyraził ponadto opinię, że charakter i skala naruszenia podważają zasadność decyzji o przyjęciu rozprawy i dopuszczeniu jej do publicznej obrony. Od niniejszej uchwały skarżąca odwołała się do Komisji, która decyzją z 23 czerwca 2008 r. (nr BCK-VI-0-159/07) utrzymała w mocy uchwałę Rady Wydziału Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej z 21 listopada 2006 r. Decyzja ta została zaskarżona do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który wyrokiem z 5 lutego 2009 r. (sygn. akt I SA/Wa 1649/08) oddalił skargę. Także skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego została oddalona wyrokiem NSA z 10 grudnia 2009 r. (sygn. akt I OSK 902/09).
Zarządzeniem z 1 czerwca 2010 r. skarżąca została wezwana do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej. W piśmie stanowiącym odpowiedź na to zarządzenie wyjaśniono, między innymi, że przedmiotem skargi jest art. 35 ust. 5 u.s.n. oraz Statut. W dalszej części pisma wskazano, że z art. 87 i art. 92 Konstytucji nie wypływają prawa podmiotowe, jednak „przepisy »przedmiotu« skargi nie mieszczą się w granicach konstytucyjnych źródeł prawa”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Nie każda skarga konstytucyjna skierowana do Trybunału Konstytucyjnego może zostać rozpoznana merytorycznie. Jest to środek ochrony wolności lub praw sformalizowany i obowiązkiem skarżącej jest spełnienie wymogów warunkujących dopuszczalność skargi, wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z uszczegóławiających Konstytucję przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).
Rozpatrywana skarga konstytucyjna dotknięta jest licznymi uchybieniami formalnymi – tak w zakresie określenia przedmiotu skargi, jak i jej podmiotu oraz określenia sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw.
W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że napotkał zasadnicze wątpliwości w ustaleniu przedmiotu zaskarżenia. W skardze wskazano, że zarzut niekonstytucyjności odnosi się do art. 29 ust. 1 i art. 35 ust. 5 u.s.n. oraz do § 14-26 „w tym przede wszystkim paragrafów 15 ust. 2 i 23 ust. 1” Statutu. W piśmie uzupełniającym braki formalne skargi jej przedmiotem skarżąca uczyniła „statut z 15.10.2007 r. uchwalony przez Centralną Komisję do Spraw Stopni i Tytułów w Warszawie oraz art. 35 ust. 5 ustawy o stopniach naukowych z 14.03.2003 r.”. Odnosząc się do powyższych wyjaśnień, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, co następuje.
Skarżąca w żadnej mierze nie odniosła się do art. 29 ust. 1 u.s.n. Nie wyjaśniła, na czym polegać ma jego niekonstytucyjność. Ponadto, zaskarżony przepis ma charakter odsyłający. Istotą tego typu przepisów jest zawarcie wskazówki (odesłania), w jakim innym przepisie można znaleźć poszukiwane wzory zachowania się. Są one ustanawiane w celu uniknięcia powtarzania w akcie normatywnym tych samych części bądź treści innych aktów normatywnych. Jak wynika z dotychczasowego orzecznictwa Trybunału, przepis odsyłający „nie przyznaje ani nie odbiera żadnych praw; sam, w oderwaniu od procedur z nim związanych (odpowiednio również np. karnej czy administracyjnej)”; dlatego „w ogóle nie może być kwalifikowany jako źródło jakichkolwiek praw czy obowiązków” (postanowienie TK z 21 września 2006 r., SK 10/06, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 117). Nie ulega wątpliwości, że z samego art. 29 ust. 1 u.s.n. nie wynikają żadne prawa podmiotowe, zatem nie może on podlegać ocenie konstytucyjnej w oderwaniu od innych przepisów o charakterze merytorycznym. Takie regulacje nie zostały jednak wskazane.
Niewłaściwe jest także uczynienie z przedmiotu skargi przepisu upoważniającego do wydania aktu wykonawczego. Przepis ten nie stanowił podstawy ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach i wolnościach skarżącej i dlatego jego kontrola w postępowaniu skargowym jest niedopuszczalna.
Za odmową nadania skardze dalszego biegu w zakresie odnoszącym się do art. 35 ust. 5 u.s.n. przemawia brak uzasadnienia jego niekonstytucyjności. Skarżąca nie przedstawiła argumentów mających wyjaśnić, dlaczego statut CK „nie mieści się w granicach konstytucyjnych źródeł prawa”.
Nadto należy zauważyć, że wadliwe jest zaskarżenie całego aktu normatywnego (Statutu Komisji), bez precyzyjnego określenia, które z jego unormowań mają być niekonstytucyjne. Wprawdzie w skardze konstytucyjnej wskazano, że chodzi o § 15 ust. 2 i § 23 ust. 1 Statutu, ale nie uzasadniono tego zarzutu, a ponadto w piśmie procesowym z 29 czerwca 2010 r. stwierdzono, (co jest niespójne ze skargą), że cały Statut jest niezgodny z Konstytucją.
Za odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu przemawia również nieprawidłowe określenie jej podstawy. Do wzorców konstytucyjnych zaliczone zostały przepisy, które nie są samoistnym źródłem praw podmiotowych jednostki.
Trybunał Konstytucyjny przypomina, że skarga konstytucyjna może być skutecznym środkiem wszczęcia postępowania przed TK tylko w wypadku, gdy skarżący z powołanego wzorca (przepisu Konstytucji) wywiedzie swoje prawa podmiotowe podlegające konstytucyjnej ochronie. Tymczasem art. 87 Konstytucji, powołany przez skarżącą jako wzorzec kontroli, nie kreuje po stronie obywateli żadnych praw ani wolności konstytucyjnych. Jest to przepis, który wymienia formy aktów, w jakich mogą być stanowione w Rzeczypospolitej Polskiej normy prawne o charakterze powszechnie obowiązującym (źródła prawa). Obliguje zatem organy władzy publicznej do realizacji przyznanych im kompetencji prawotwórczych jedynie w formach konstytucyjnie określonych.
Analogiczne wnioski należy odnieść do art. 92 Konstytucji. Zgodnie z tym przepisem „rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi”. Jak więc wynika jednoznacznie z treści wskazanych przepisów, nie określają one żadnych praw i wolności konstytucyjnych.
W tym miejscu należy także przypomnieć, że w trybie skargi konstytucyjnej nie jest dopuszczalne dochodzenie kontroli zgodności z Konstytucją przepisów, którym zarzucić można wyłącznie naruszenie przepisów Konstytucji adresowanych przede wszystkim do ustawodawcy i wyznaczających sposoby, w jakie normowane powinny być poszczególne dziedziny życia publicznego. Także naruszenie przepisów Konstytucji określających tryb i zasady stanowienia aktów normatywnych nie może stanowić samoistnej podstawy wniesienia skargi konstytucyjnej (zob. postanowienia z: 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60; 19 grudnia 2001 r., SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 272; 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53).
Niezbędne jest także zwrócenie uwagi skarżącej, że uczynienie z art. 32 Konstytucji samoistnego wzorca jest możliwe dopiero wtedy, gdy sprecyzuje ona, w zakresie jakich praw lub wolności statuowanych w innych przepisach konstytucyjnych zasady wynikające z tego przepisu Konstytucji doznały niedozwolonego uszczerbku lub ograniczenia. Jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wydanym w pełnym składzie postanowieniu z 24 października 2001 r., dotyczącym art. 32 Konstytucji: „Uznając więc prawo do równego traktowania za konstytucyjne prawo jednostki Trybunał Konstytucyjny podkreśla, iż ma ono charakter niejako prawa »drugiego stopnia« (…), tzn. przysługuje ono w związku z konkretnymi normami prawnymi lub innymi działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich – niejako »samoistnie«. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może ono być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej” (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w skardze konstytucyjnej nie nastąpiło również w odniesieniu do tego wzorca – konieczne z punktu widzenia ustawy o TK – doprecyzowanie naruszonego prawa konstytucyjnego przysługującego skarżącej.
Czwartym z wzorców kontrolnych jest art. 45 ust. 1 Konstytucji, który został odniesiony do zasad funkcjonowania Komisji. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, w demokratycznym państwie prawnym postępowanie przed wszystkimi organami władzy publicznej, które są prawnie powołane do rozstrzygania o sytuacji jednostki, powinno spełniać pewne wymagania sprawiedliwości i rzetelności. Z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) w powiązaniu z prawem do kwestionowania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji) wynika ogólny wymóg, aby wszelkie postępowania prowadzone przez organy władzy publicznej w celu rozstrzygnięcia spraw indywidualnych odpowiadały standardom sprawiedliwości proceduralnej. Na etapie postępowania administracyjnego wywodzenie praw podmiotowych z zasad odnoszących się do postępowania sądowego jest jednak oczywiście bezzasadne. W zakresie przedmiotowym art. 45 Konstytucji nie mieści się zagadnienie sprawiedliwości proceduralnej przed organami postępowania administracyjnego. Należy więc uznać, że art. 45 Konstytucji jest nieadekwatnym wzorcem kontroli w części, w jakiej skarżąca odnosi reguły zeń płynące do postępowania przed CK.
Niezależnie od powyższego należy też wskazać, że skarżąca nie powiązała w sposób dostatecznie jasny i precyzyjny zarzutów dotyczących sprawiedliwości proceduralnej w postępowaniu przed sądami administracyjnymi z odpowiednimi unormowaniami zakwestionowanych aktów prawnych. W szczególności skarga nie zawiera dokładnego określenia, z którego z przepisów zakwestionowanej ustawy bądź statutu wynika norma, w której skarżąca upatruje naruszenie swych konstytucyjnych wolności lub praw. Wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK skarżąca nie porównała norm podkonstytucyjnych (ustawowej lub statutowej) z konstytucyjnymi, nie uprawdopodobniła, że istnieje między nimi sprzeczność. Rozważania zawarte tak w skardze, jak i w piśmie procesowym stanowiącym odpowiedź na zarządzenie sędziego TK wzywające do usunięcia jej braków formalnych nie odpowiadają wymogom wynikającym z art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK.

Mając na uwadze powyższe, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK – odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.