Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 kwietnia 2013r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu IX Wydział Ubezpieczeń Społecznych, w składzie:

Przewodniczący SSO Małgorzata Śmietana

Protokolantka Justyna Klaman-Derejczyk

po rozpoznaniu w dniu 3 kwietnia 2013r. we Wrocławiu na rozprawie

sprawy T. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

o wznowienie postępowania w sprawie IXU 2131/11

na skutek skargi T. W.

o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 3 stycznia 2012r. w sprawie IXU 2131/11

oddala skargę.

  IX U 1858/12

Skargą z dnia 3.12.2012r. powódka domagała się wznowienia postępowania zakończonego wyrokiem tut. Sądu z dnia 3.01.2012r., IX U 2131/2011 i powtórnego rozpatrzenia jej odwołania od decyzji wstrzymującej wypłatę emerytury, bowiem – zdaniem powódki – Trybunał Konstytucyjny orzekł o nie-konstytucyjności art. 103a ustawy emerytalno – rentowej. Niezgodne z przepisami jest więc zawieszenie powódce wypłaty emerytury od dnia 1.10.2011r., za co należą się jej odsetki.

Pozwany wniósł o oddalenie skargi. Podał, że na podstawie obowiązującego prawa od dnia 1.10.2011r. wstrzymał powódce wypłatę emerytury, ponieważ nie rozwiązała umowy o pracę. Od tej decyzji pozwanego z dnia 14.10.2011r. powódka odwołała się, a jej odwołanie oddalono skarżonym wyrokiem. Przepisy, na których oparto decyzję i wyrok, obowiązywały do dnia 22.11.2012r., gdy opublikowany został wyrok TK o niekonstytucyjności art. 28 ustawy z dnia 16.12.2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w zw. z art. 103a ustawy emerytalno – rentowej w określonym w wyroku zakresie. Na podstawie tego wyroku TK, osoby które nabyły prawo do emerytury w okresie 8.01.2009r. – 31.12.2010r. i nie rozwiązały umowy o pracę, mają prawo do wniosku o podjęcie wypłaty zawieszonej emerytury. Taki wniosek powódki z 3. 07.2012r., wraz z dowodem rozwiązania z dniem 30.06.2012r. stosunku pracy, uwzględniono decyzją z dnia 23.07.2012r. Od dnia 1. 07.2012r. pozwany wznowił wypłatę świadczenia. Skoro pozwany wprost stosował obowiązujące prawo, to na podstawie art. 85 ust.1 ustawy systemowej, powódce nie należą się żadne odsetki za czas wstrzymania wypłaty jej świadczenia – pozwany nie ponosi za to odpowiedzialności.

Na rozprawie w dniu 3.04.2013r., powódka podtrzymała skargę, wniosła o: zmianę objętego nią wyroku, wznowienie wypłaty świadczenia emerytalnego od dnia 1.10.2011r. do dnia 30.06.2012r. wraz z odsetkami od dnia 1.10.2011r. do dnia wypłaty świadczeń. Na pytanie, jakie zarzuty stawia pozwanemu na gruncie art. 85 ustawy systemowej, powódka podała, że jej roszczenia odsetkowe mają oparcie w przepisie art. 417 ¹ § 2 k.c. Pełnomocnik powódki wniósł o zakreślenie mu 7 – dniowego terminu na odniesienie się do twierdzeń pozwanego o tym, że powódki nie dotyczy wyrok TK. Po oddaleniu tego wniosku, wniósł o uwzględnienie skargi i zasądzenie na jego rzecz kosztów sporu w kwocie 60 zł.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wyrokiem z dnia 3.01.2012r., IX U 2131/2011, tut. Sąd prawomocnie bez zaskarżenia oddalił odwołanie powódki od decyzji pozwanego z dnia 14.10.2011r. o wstrzymaniu jej z dniem 1.10.2011r. wypłaty emerytury.

Decyzja i wyrok oparte były na przepisie art. 103 a ustawy emerytalno – rentowej.

/dowód: akta IX U 2131/2011/

W dniu 3.07.2012r. powódka (ur. (...)) wniosła o wznowienie jej wypłaty zawieszonej emerytury i złożyła dowód rozwiązania stosunku pracy z dniem 30.06.2012r.

Decyzją z dnia 23.07.2012r. wniosek uwzględniono od dnia 1.07.2012r., czyli następnego po ustaniu stosunku pracy.

Niespornie w dacie decyzji z dnia 14.10.2011r., aż po dzień 30.06.2012r. powódka kontynuowała zatrudnienie.

Prawo do wcześniejszej emerytury uzyskała decyzją pozwanego od dnia 1.10.2007r. Świadczenie było jej wypłacane w okresie: 1.03.2009r. – 30.09.2011r. Wcześniej wypłata wynagrodzenia, mimo przyznanego prawa, była wstrzymana w związku z pozostawaniem przez powódkę w zatrudnieniu.

/dowód: akta organu rentowego, okoliczności bezsporne, załączniki do skargi, słuchanie informacyjne na rozprawie/

Sąd zważył, co następuje:

Bezspornie od dnia 1.10.2007r. powódce służy prawo do emerytury przyznane jej przez pozwanego.

Na podstawie analogicznego przepisu art. 103 ust. 2a ustawy emerytalno – rentowej, który obowiązywał do dnia 8.01.2009r. i brzmiał identycznie z obo-wiązującym aktualnie art. 103a tej ustawy, prawo do emerytury ulegało zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Przytoczony przepis został wprowadzony ustawą z dnia 21.01.2000r. o zmianie ustawy o s.u.s. oraz ustawy emerytalno - rentowej. Nowelizacja weszła w życie z dniem 1.07.2000r. Obowiązywała do czasu, gdy ustawą z dnia 21.11.2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507) uchylono art. 103 ust. 2a. Dotyczyła zarówno emerytów wcześniejszych, jak i tych, którzy osiągnęli już wiek emerytalny, ale w obu przypadkach tylko takich, którzy po uzyskaniu emerytury nie rozwiązali stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą i nadal pozostawali w zatrudnieniu. Nie dotyczyła emerytów, którzy po dniu nabycia prawa do emerytury rozwiązali stosunek pracy, a następnie podjęli zatrudnienie u tego samego lub innego pracodawcy.

Wyrokiem z dnia 7.02.2006 r., SK 45/04, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 103 ust. 2a ustawy emerytalno - rentowej (Dz. U. 2004/39/353 ze zm.) jest zgodny z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 i art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art. 30, art. 65 ust. 1, art. 70 ust. 5 i art. 73 Konstytucji.

To na tych zasadach ustalono powódce prawo do emerytury, wstrzymano wypłatę świadczenia. Do wypłaty świadczeń emerytalnych powódce doszło jedynie w okresie: 1.03.2009r. – 30.09.2011r.

Wypłatę świadczenia ponownie wstrzymano powódce decyzją z dnia 14.10.2011r. na podstawie art. 103a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2009/153/1227 ze zm.).

Przepis ten, wprowadzony ustawą z dnia 16.12.2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. 257/1726), stanowi, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Brzmienie tego przepisu wynika ze zmiany dokonanej art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 16.12.2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2010.257.1726), a data stosowania: 1.10.2011r. - z art. 28 tej ustawy.

Zniesienie - na krótko - obowiązującego poprzednio art. 103 ust. 2 a ustawy emerytalno – rentowej w brzmieniu identycznym z obowiązującym obecnie, jak widać, nie miało związku z orzecznictwem TK. Było konsekwencją realizacji przygotowanego przez resort pracy i polityki społecznej programu "Solidarność pokoleń - działania dla zwiększenia aktywności zawodowej osób po 50. roku życia" i miało służyć zwiększeniu aktywności zawodowej osób w tym wieku. Po uchyleniu w/w przepisu do resortu pracy i polityki społecznej zaczęły wpływać opinie, że wobec kryzysu gospodarczego i pojawiających się trudności na rynku pracy rozwiązanie takie jest zbyt daleko idące. Krytyczne uwagi wobec roz-wiązania pozwalającego traktować emeryturę jako dodatek do pensji przysługujący po osiągnięciu przez pracownika wieku emerytalnego, a nie jako świadczenie pie-niężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze wzglę-du na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej, zgłosił rzecznik praw obywatelskich. Przywrócenie poprzedniego stanu prawnego w tym zakresie - poprzez wprowadzenie do ustawy o emeryturach i rentach z FUS przepisu art. 103a oceniane było jako w pełni uzasadnione w dobie kryzysu gospodarczego i spadku dochodów ze składek.

Skoro powódka uzyskała prawo do emerytury na warunkach identycznych, jak te, które wprowadził niekonstytucyjny przepis art. 28 ustawy z dnia 16.12. 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2010.257.1726) w zw. z art. 103 a ustawy emerytalno – rentowej; ubiegała się o przyznanie jej tego prawa wiedząc, że wypłata świadczenia będzie zawieszona i – z konieczności prawnej – aprobowała zawieszenie do czasu rozwiązania stosunku pracy, to nie dotyczą jej skutki wyroku TK z dnia 13.11.2012r., K 2 /12.

Pojęciowo "wiek emerytalny" jako zdarzenie ubezpieczeniowe oznacza sy-tuację, w której następuje zaprzestanie pracy zarobkowej w związku z osiągnięciem określonego wieku. D o istoty prawa do emerytury należy zapewnienie środków utrzymania w razie zaprzestania pracy w związku osiągnięciem określonego wieku. Podstawowym celem konstytucyjnym prawa do zabezpieczenia spo-łecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego jest zagwarantowanie godnego pozio-mu życia w warunkach obniżonej zdolności do zarobkowania wynikającej z po-deszłego wieku. Emerytura jest w założeniu świadczeniem, które zastępuje, a nie uzupełnia wynagrodzenia ze stosunku pracy. Chodzi o zagwarantowanie minimalnego poziomu świadczeń dla osób, które osiągnęły wiek emerytalny i za-przestały aktywności zawodowej. Istota ta nie obejmuje natomiast świadczeń emerytalnych dla tych osób, które w związku z indywidualnymi predyspozycjami i możliwościami postanowiły nie przerywać działalności zawodowej i dysponują odpowiednimi źródłami dochodu z tego tytułu. Konstytucja nie nakłada na prawo-dawcę obowiązku zapewnienia jednostce świadczeń emerytalnych wypłacanych pomimo kontynuowania przez nią aktywności zawodowej. Ustawodawca może jednak zagwarantować prawo do zabezpieczenia społecznego w szerszym zakresie, niż wynika to z konstytucyjnej istoty tego prawa, określonej w art. 67 Konstytucji.

Tak ustawodawca uczynił na okres: 1.01. – 30.09.2011r.

Trybunał Konstytucyjny kilkakrotnie wypowiadał się w kwestii dopusz-czalności zawieszania lub ograniczania świadczeń emerytalnych (zob. orzeczenia z: 3.11. 1992 r., K. 12/92; 11.02. 1992 r., K. 14/91; wyroki z: 27.11.1997r., U 11/97; 20.12.1999r., K. 4/99; 5.11. 2002r., P 7/01). W świetle dotychczasowego orzecz-nictwa TK, ograniczenie prawa do uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych w sytuacji uzyskiwania innych dochodów, w tym wynagrodzenia z tytułu pracy, jest co do zasady dopuszczalne. Zawieszenie lub ograniczenie tych świadczeń nie powinno jednak przekraczać określonej miary i podlega ocenie z punktu widzenia zasady proporcjonalności i niearbitralności.

Przesłanka zawieszenia prawa do emerytury określona w zaskarżonym przepisie jest w pełni zależna od swobodnego wyboru dokonanego przez zain-teresowanego. Ubezpieczony może zawsze doprowadzić do rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, co umożliwia uzyskanie świadczeń eme-rytalnych. Osoby, które na gruncie przepisów ustawy nabyły prawo do emerytury, zachowują to prawo, jednakże realizacja uzależniona jest od rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego całkowite zawieszenie świadczeń w razie nierozwiązania stosunku pracy z do-tychczasowym pracodawcą nie ma charakteru arbitralnego i nie narusza zasady proporcjonalności, ponieważ odpowiada istocie konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego i ma na celu realizację zadań państwa w zak-resie zapewnienia pełnego, produktywnego zatrudnienia.

Zgodnie z ustalonym orzecznictwem TK, istota zasady ochrony zaufania jed-nostki do państwa i stanowionego przez nie prawa sprowadza się do nakazu takiego stanowienia i stosowania prawa, by obywatel mógł układać swoje sprawy w za-ufaniu, że nie naraża się na skutki prawne, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji (zob. np. orzeczenie TK z 24.05.1994 r., K. 1/94, czy wyrok z 2.06.1999 r., K. 34/98). Z ogólnej zasady ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa wynika szereg zasad szczegółowych, do których należy m.in. zasada niedziałania prawa wstecz, obowiązek wprowadzania zmian do systemu prawnego z zachowaniem odpowiedniej vacatio legis oraz zasada ochrony praw nabytych. Ta ostatnia zasada zakazuje arbitralnego znoszenia lub ograniczania praw podmiotowych przys-ługujących jednostce lub innym podmiotom prywatnym występującym w obrocie prawnym. Zapewnia ona ochronę praw podmiotowych zarówno publicznych, jak i prywatnych, a także maksymalnie ukształtowanych ekspektatyw tych praw. Ochrona praw nabytych nie oznacza przy tym nienaruszalności tych praw i nie wyklucza stanowienia regulacji mniej korzystnych. TK wielokrotnie podkreślał, że odstąpienie od zasady ochrony praw nabytych jest do-puszczalne, jeżeli przemawiają za tym inne zasady, normy lub wartości konstytucyjne. Ocena zasadności zarzutu naruszenia zasady ochrony praw nabytych wymaga rozważenia, na ile oczekiwanie uprawnionego, że prawa uznane przez państwo będą realizowane, jest usprawiedliwione. Zasada ochrony praw nabytych chroni bowiem wyłącznie oczekiwania usprawiedliwione i racjonalne. Istnieją dziedziny życia i sytuacje, w których uprawniony musi liczyć się z tym, że zmiana warunków społecznych lub gospodarczych może wymagać zmian regulacji prawnych, w tym również zmian, które znoszą lub ograniczają dotychczas zag-warantowane prawa podmiotowe.

Od chwili nabycia prawa do emerytury powódka godziła się na zawieszenie wypłaty świadczenia z racji pozostawania w zatrudnieniu i racjonalnie spodziewać się mogła, że taka sytuacja prawna może się powtórzyć.

Zgodnie z art. 401 ¹ k.p.c. można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu norma-tywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

Roszczenie powódki o wznowienie postępowania uwzględniono postanowieniem wydanym na rozprawie. Postępowanie dowodowe nie dało jednak podstaw do uwzględnienia skargi.

Wyrokiem z dnia 13.11.2012r., K 2/12, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach pub-licznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16.12. 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1.01.2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do pań-stwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji RP.

Jak wynika z uzasadnienia tego wyroku, TK kontrolował art. 28 ustawy zmieniającej z 16.12.2010r. stanowiący przepis intertemporalny, nie zaś – uznany za konstytucyjny w postępowaniu SK 45/04 – przepis art. 103 ust. 2a przytoczony na wstępie niniejszych rozważań - identyczny z przepisem stanowiącym podstawę decyzji i wyroku rozpoznawanych na skutek skargi powódki.

Skutki wyroku TK, na którym oparto skargę, polegają na utracie z dniem 22.11.2012r. mocy przez art. 28 ustawy z dnia 16.12.2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw zakresie, w jakim przewiduje zastosowanie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1.01.2011r., bez konieczności roz-wiązania stosunku pracy. Znaczy to, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy nie ma zastosowania do osób, które nabyły to prawo pomiędzy 8.01.2009r., a 31.12.2010r. Zarówno ten przepis, jak i art. 103a ustawy emerytalno – rentowej pozostają nadal w obrocie prawnym i mają zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury po 1.01.2011r. Jeszcze raz podkreślono, że sprawa nie dotyczy art. 103 a ustawy o e. r. z FUS, nie badano kon-stytucyjności obowiązku uprzedniego rozwiązania stosunku pracy jako wa-runku realizacji nabytego prawa do emerytury, a tylko – zastosowanie nowej treści ryzyka wprowadzonego przez art. 28 ustawy zmieniającej.

Jeśli wyrok TK, na którym oparto skargę o wznowienie nie dotyczy powódki, to jej skarga nie może być uwzględniona.

Los roszczenia głównego dzieli roszczenie odsetkowe. Żądanie odsetek jest dodatkowo nieusprawiedliwione, a rozpatrywane być może wyłącznie ( lex specialis derogat legi generali oraz lex posterior derogat legi priori) na gruncie art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2009/ 205/1585 ze zm.), który stanowi, że jeżeli organ rentowy - w termi-nach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów między-narodowych nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności.

W procesie nie sformułowano nawet twierdzeń faktycznych uzasadniających możliwość zastosowania tego przepisu.

Podstawą roszczeń odsetkowych, dla których brakowałoby przytoczonego wyżej legi speciali, są przepisy art. art. 481 i 482 k.c. Proponowany przez powódkę na rozprawie przepis art. 417 ¹ § 2 k.c. może być podstawą roszczeń odszkodowawczych z tytułu czynu niedozwolonego skierowanych jednak przed inny Sąd (cywilny), z rozważeniem stationis fisci akurat ZUS (?), z wyliczeniem i wy-kazaniem wysokości szkody oraz wykazaniem związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem prawidłowo legitymowanego pozwanego, a szkodą powódki. Ten przepis nie daje podstawy roszczeniom odsetkowym zgłoszonym w skardze.

Wniosek powódki o zakreślenie terminu na odniesienie się do twierdzeń faktycznych pozwanego na rozprawie został oddalony, bowiem wszystkie twierdzenia o bezpodstawności skargi zawarto już w odpowiedzi na skargę doręczonej powódce w dniu 4.02.2013r. wraz z pouczeniem ( k. 15 – 17 akt).

Ze wszystkich przytoczonych wyżej względów, na podstawie zacytowanych przepisów prawa oraz art. 412 § 1 i 2 k.p.c., orzeczono jak w sentencji.

S ę d z i a

(M. Ś.)1

(...)