Pełny tekst orzeczenia

48/1/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 9 października 2012 r.
Sygn. akt Ts 83/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Biernat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jana Macieja O. w sprawie zgodności:
1) art. 8a ust. 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.) z art. 2 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 8a ust. 4a i ust. 4b pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.) z art. 2 Konstytucji,
3) art. 8a ust. 4b pkt 1 lit. a ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.) z art. 32 i art. 64 Konstytucji,
4) art. 8a ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.) z art. 32 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 17 marca 2011 r. (data nadania) Jan Maciej O. (dalej: skarżący) wystąpił o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją następujących przepisów ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.; dalej: ustawa o ochronie praw lokatorów): art. 8a ust. 4 z art. 2 i art. 32 Konstytucji, art. 8a ust. 4a i ust. 4b pkt 2 z art. 2 Konstytucji, art. 8a ust. 4b pkt 1 lit. a z art. 32 i art. 64 Konstytucji, art. 8a ust. 5 pkt 2 z art. 32 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującym stanem faktycznym. 1 kwietnia 2007 r. skarżący wypowiedział czynsz za oddany w najem lokal, wskutek czego najemcy złożyli powództwo o ustalenie, że podwyżka czynszu jest niezasadna. Powództwo zostało uwzględnione przez Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie – Wydział VI Cywilny w wyroku z 10 maja 2010 r. (sygn. akt VI C 12/10/S). Sąd rejonowy stwierdził, że zmiana czynszu nie znajduje uzasadnienia w poczynionych przez wynajmującego nakładach na utrzymanie nieruchomości, ani w wydatkach poniesionych na remont, czy naprawę wynajętego lokalu. Co więcej, zdaniem sądu, ustalona w wypowiedzeniu stawka czynszu nie jest uzasadniona wysokością godziwego zysku. Od tego wyroku skarżący wniósł apelację, która została oddalona przez Sąd Okręgowy w Krakowie – Wydział II Cywilny Odwoławczy (wyrok z 14 grudnia 2010 r., sygn. akt II Ca 1491/10). Sąd okręgowy podzielił w pełni stanowisko sądu rejonowego.
Zdaniem skarżącego przepisy art. 8a ust. 4a i 4b ustawy o ochronie praw lokatorów, które określają warunki uznania podwyżki czynszu za uzasadnioną, różnicują – wbrew art. 32 Konstytucji – właścicieli mieszkań ze względu na czas zawarcia umowy najmu i tym samym narażają na stratę właściciela lokalu oddanego w najem przed 1 stycznia 2007 r., tj. przed wejściem w życie ustawy z dnia 15 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 249, poz. 1833).
Skarżący uważa, że przepisy art. 8 ust. 4, 4a i 4b są niewłaściwie zredagowane, co stanowi naruszenie art. 2 Konstytucji i wypływającej z niego zasady przyzwoitej legislacji. Zaznacza przy tym, że przepisy te umożliwiają sądom niedopuszczalną dowolność rozstrzygnięć, godzącą w pewność prawa i zaufanie do państwa.
W przekonaniu skarżącego art. 8 ust. 4b pkt 1 lit. a ustawy o ochronie praw lokatorów różnicuje w sposób bezzasadny właścicieli wynajmowanych lokali. W uprzywilejowanej sytuacji stawia bowiem, jak podkreśla skarżący, tych, którzy lokal kupili lub wybudowali, zaś dyskryminuje tych, którzy lokal odziedziczyli albo nabyli w inny nieodpłatny sposób. Dyskryminowani – w ocenie skarżącego – są również właściciele lokali, którzy uzyskali już pełen zwrot nakładów poniesionych na budowę albo zakup lokalu. Tym samym skarżący twierdzi, że zaskarżony przepis narusza przysługujące mu prawo własności i prawo dziedziczenia oraz w tym zakresie prawo do równego traktowania (art. 64 oraz art. 32 Konstytucji), gdyż ogranicza prawo właściciela do zwrotu w ramach czynszu nakładów poniesionych na budowę lub zakup lokalu wyłącznie do nakładów osobiście przez niego poniesionych.
Zdaniem skarżącego, z uwagi na pominięcie w ustawie o ochronie praw lokatorów definicji pojęć „zysk” i „godziwy zysk”, niemożliwe jest ustalenie, czy przychody z czynszu przynoszą właścicielowi „zysk”, o którym stanowi art. 8a ust. 4a, a także niemożliwe jest ustalenie wysokości „godziwego zysku”, do którego odwołuje się art. 8a ust. 4b pkt 2. Prowadzi to, jak twierdzi skarżący, do naruszenia zasad przyzwoitej legislacji (art. 2 Konstytucji).
Skarżący zaznacza, że art. 8a ust. 5 pkt 2 ustawy o prawach lokatorów umożliwia najemcy płacenie czynszu w kwocie dowolnie przez siebie ustalonej, o ile uzyska pozytywne dla siebie rozstrzygnięcie w kwestii wypowiedzenia czynszu. Co więcej, kwestionowany przepis, jak podkreśla skarżący, nie daje właścicielowi możliwości ustalenia na drodze sądowej wysokości czynszu albo podwyżki dotychczasowego inaczej, jak w procesie wszczętym z inicjatywy najemcy. Zaskarżony przepis narusza więc, jego zdaniem, art. 2 i art. 32 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne do stwierdzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej.
Trybunał przypomina, że zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) na skarżącym ciąży obowiązek wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa oraz w jaki sposób, jego zdaniem, zostały naruszone.
Należy podkreślić, że ani art. 2 Konstytucji, określający zasadę prawidłowej legislacji, ani art. 32 Konstytucji, statuujący zasadę równości i zasadę niedyskryminacji, nie mogą stanowić – według utrwalonego orzecznictwa TK – samodzielnych wzorców kontroli w postępowaniu skargowym. Przepisy te nie przyznają żadnego konkretnego prawa podmiotowego i mogą być przedmiotem kontroli jedynie w powiązaniu z innymi wolnościami i prawami określonymi w Konstytucji (zob. w szczególności wydane w pełnym składzie postanowienia TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60 oraz z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Oparcie skargi wyłącznie na naruszeniu wskazanych wzorców uniemożliwia wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia o przedmiocie skargi (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji).
Skarga – w ocenie Trybunału – w zakresie, w którym art. 2 i 32 Konstytucji są wyłącznymi podstawami zarzutów nie spełnia zatem wymogu określonego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, co uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Skarżący stawia również zarzut, że art. 8a ust. 4b pkt 1 lit. a ustawy o ochronie praw lokatorów narusza przysługujące mu prawo własności oraz prawo dziedziczenia (art. 64 w zw. z art. 32 Konstytucji).
Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że w wyroku z 10 stycznia 2012 r. (SK 25/09, OTK ZU nr 1/A/2012, poz. 1) stwierdził zgodność art. 8a ust. 4a i 4b ustawy o ochronie praw lokatorów z art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 21 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, w zakresie, w którym uzależnia wysokość podwyżki czynszu od wartości kapitału poniesionego na budowę, zakup lub trwałe ulepszenie lokalu.
Trybunał, odwołując się do wyroku z 12 stycznia 2000 r. (P 11/98, OTK ZU nr 1/2000, poz. 3), podkreślił, że przepisy ustawowe nie mogą niweczyć podstawowych uprawnień składających się na treść prawa własności, takich, jak możliwość korzystania, pobierania pożytków lub pośredniego eksploatowania przedmiotu własności. Ograniczenia prawa własności przez ustawodawcę są dopuszczalne, o ile czynią zadość wymaganiom określonym w art. 31 ust. 3 Konstytucji, ale nie mogą iść tak daleko, aby „wynaturzyć prawo własności”, pozbawić to prawo jego treści lub nałożyć na właściciela „ciężar nie do zniesienia”. Zdaniem Trybunału mechanizm opisany w art. 8a ust. 4a i 4b ustawy o ochronie praw lokatorów spełnia kryteria testu proporcjonalności z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Stanowiska tego nie podważa – w ocenie Trybunału – argumentacja z wniesionej skargi konstytucyjnej. W szczególności brakuje w niej nawiązania do granic dopuszczalnych ograniczeń wyznaczonych przywołanym art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Co więcej skarżący twierdząc, że art. 8a ust. 4b pkt 1 lit. a narusza jego prawo własności i prawo dziedziczenia (art. 64 ust. 2 Konstytucji), pomija, iż w toku postępowania przed sądami cywilnymi nie wykazywał, aby poniósł koszty, o których stanowi ten przepis (zob. uzasadnienie wyroku sądu okręgowego). Jego zarzut w tym zakresie dąży zatem do abstrakcyjnej kontroli zaskarżonego przepisu, niedopuszczalnej w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji.
Wobec powyższego orzeczenie przez Trybunał Konstytucyjny o zgodności z Konstytucją art. 8a ust. 4a i 4 b ustawy o ochronie praw lokatorów powoduje zaistnienie przesłanki zbędności wydania orzeczenia, o której mowa w art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK (zob. postanowienia TK z 19 lipca 2011 r., Ts 106/10. OTK ZU nr 4/B/2011, poz. 316, 31 maja 2011 r., Ts 29/11, OTK ZU nr 4/B/2011, poz. 334, 14 grudnia 2010 r., SK 43/09, OTK ZU nr 10/A/2010, poz. 134 oraz cytowane tam orzecznictwo). W postępowaniu wstępnym stanowi to samoistną przesłankę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej (zob. np. postanowienie TK z 16 marca 2009 r., Ts 127/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 18).
Trybunał przypomina też, że zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być tylko ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. To znaczy, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia (zob. m.in. postanowienie TK z 9 września 2010 r., Ts 187/08, OTK ZU nr 6/B/2010, poz. 420 oraz wyrok TK z 11 maja 2011 r., SK 11/09, OTK ZU nr 4/A/2011, poz. 32).
Kwestionowany art. 8 ust. 5 pkt 2 ustawy o ochronie praw lokatorów nie stanowił podstawy wydanych w sprawie skarżącego orzeczeń (art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Inaczej byłoby, gdyby skarżący wystąpił – na podstawie tego przepisu – o ustalenie zasadności zmiany czynszu. Okoliczność taka jednak – w świetle przytoczonego stanu faktycznego – nie miała miejsca.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.