Ts 139/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
115/1/B/2013
POSTANOWIENIE
z dnia 4 grudnia 2012 r.
Sygn. akt Ts 139/12
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Dariusza P. w sprawie zgodności:
art. 429 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) w związku z art. 2 w związku z art. 7 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.) z art. 2, art. 30, art. 31, art. 32 ust. 1, art. 40, art. 41 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 78 w związku z Preambułą Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 8 czerwca 2012 r. (data nadania) Dariusz P. (dalej: skarżący) wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 429 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w związku z art. 2 w związku z art. 7 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.; dalej: k.k.w.) z art. 2, art. 30, art. 31, art. 32 ust. 1, art. 40, art. 41 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 78 w związku z Preambułą Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została złożona na tle następującego stanu faktycznego. Zarządzeniem z dnia 1 grudnia 2011 r. (sygn. akt XI Kow 2442/11/S) Sąd Okręgowy w Warszawie – XI Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonaniem Orzeczeń Karnych odmówił przyjęcia skargi skarżącego na decyzję o zastosowaniu wobec niego środków przymusu bezpośredniego. Powodem wydania takiego rozstrzygnięcia było ustalenie, że decyzja ta została podjęta przez dowódcę zmiany, a więc nie przez którykolwiek z organów wymienionych w art. 2 pkt 3-6 i 10 k.k.w., od których decyzji na podstawie art. 7 § 1 k.k.w. przysługuje skarga do sądu.
Zdaniem skarżącego zaskarżone przepisy są niezgodne z powołanymi wzorcami konstytucyjnymi, gdyż pozbawiają osobę, wobec której wydano decyzję o zastosowaniu środków przymusu bezpośredniego, prawa do sądu i prawa do zaskarżania orzeczeń i decyzji. Przepisy te, ustanawiając zamknięty katalog organów, od których decyzji przysługuje w postępowaniu wykonawczym skarga do sądu, nie pozwalają na zaskarżenie podjętej przez funkcjonariuszy służby więziennej decyzji o zastosowaniu siły wobec osób przebywających w zakładzie karnym. W konsekwencji pozostawiają bez kontroli sądowej naruszenia nietykalności cielesnej oraz godności skazanych. Pozostają także w sprzeczności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, gdyż nie służą ochronie praw i wolności jednostki oraz nie realizują zasady sprawiedliwości.
Dodatkowo, 26 czerwca 2012 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęło pismo skarżącego, w którym zawiadamiał on, że wniósł zażalenie na zarządzenie Sądu Okręgowego w Warszawie – XI Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonaniem Orzeczeń Karnych z dnia 1 grudnia 2011 r. i został poinformowany przez ten sąd, iż zażalenie takie mu nie przysługuje. Skarżący wyraził w tym piśmie przekonanie, że złożenie tego zażalenia jest istotne dla oceny dopuszczalności skargi konstytucyjnej i wobec powyższego wniósł o wezwanie swojego pełnomocnika do uzupełnienia braku skargi konstytucyjnej przez przesłanie potwierdzenia tego faktu.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 czerwca 2012 r. pełnomocnik skarżącego został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: wyjaśnienie, czy skarżący brał udział w posiedzeniu Sądu Okręgowego w Warszawie – XI Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonaniem Orzeczeń Karnych w sprawie o sygn. akt XI Kow 2442/11/S, na którym wydano zarządzenie z dnia 1 grudnia 2011 r. o nieprzyjęciu skargi na decyzję o zastosowaniu wobec niego środków przymusu bezpośredniego, czy też zarządzenie to zostało mu doręczone później, oraz podanie daty doręczenia skarżącemu tego zarządzenia; wyjaśnienie, czy skarżący wniósł zażalenie na powyższe zarządzenie Sądu Okręgowego w Warszawie – XI Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonaniem Orzeczeń Karnych; podanie daty wystąpienia przez skarżącego z wnioskiem o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej; podanie daty doręczenia pełnomocnikowi skarżącego pisma o wyznaczeniu go pełnomocnikiem z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej; doręczenie kopii dowodu nadania skargi konstytucyjnej w placówce pocztowej z podaniem daty jej nadania oraz dokładne określenie sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego, wyrażonych w art. 2, art. 30, art. 31, art. 32 ust. 1, art. 40 oraz art. 41 ust. 1 Konstytucji, przez zaskarżone przepisy art. 429 § 1 k.pk.. w związku z art. 2 w związku z art. 7 k.k.w.
Pełnomocnik skarżącego ustosunkował się do powyższego zarządzenia w pismie z 9 lipca 2012 r. Wyjaśnił, że skarżący był obecny na posiedzeniu Sądu Okręgowego w Warszawie, na którym ogłoszono zarządzenie z dnia 1 grudnia 2011 r. w jego sprawie oraz że skarżący złożył na to postanowienie zażalenie. Pismem z dnia 15 grudnia 2011 r. został jednak poinformowany, że zażalenie takie mu nie przysługuje. Jak ustalił Trybunał Konstytucyjny, działając z urzędu, pismo to zostało doręczone skarżącemu 16 grudnia 2011 r. Ponadto pełnomocnik skarżącego wskazał, że skarżący wystąpił z wnioskiem o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej 19 grudnia 2011 r. (data złożenia pisma w administracji aresztu śledczego), a pełnomocnik skarżącego otrzymał pismo o wyznaczeniu go na pełnomocnika z urzędu 7 marca 2012 r. W złożonym piśmie wyjaśniono także, że skarga konstytucyjna została nadana 8 czerwca 2012 r. oraz podkreślono, że 7 czerwca 2012 r. był dniem ustawowo wolnym od pracy. Pełnomocnik skarżącego wskazał również, że w ocenie skarżącego użycie środków przymusu bezpośredniego zawsze związane jest z naruszeniem godności i wolności człowieka. Brak możliwości zaskarżenia decyzji o użyciu takiego przymusu pozbawia więc skarżącego możliwości obrony swoich praw wynikających z art. 30, art. 31, art. 32 ust. 1, art. 40 oraz art. 41 ust. 1 Konstytucji. Obrona tych praw wymaga bowiem, aby to sąd rozstrzygał ostatecznie o tym, czy środki przymusu zastosowano w sposób zgodny z prawem. Niepodlegające takiej kontroli użycie siły wobec skarżącego naruszyło – jego zdaniem – jego prawo do skutecznej ochrony swojej godności oraz wolność osobistą. Doprowadziło także do jego nierównego traktowania w stosunku do osób przebywających na wolności, które w wypadku nieuzasadnionego ograniczenia ich godności lub wolności przez funkcjonariuszy publicznych dysponowałyby środkami prawnymi prowadzącymi do ochrony swoich praw. W opinii skarżącego użycie wobec niego przymusu bezpośredniego stanowiło także poniżające i nieludzkie traktowanie oraz naruszyło jego nietykalność cielesną. Ponadto, w piśmie przesłanym w celu usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej stwierdzono, że pozbawienie możliwości odwołania się przez obywatela do niezawisłego sądu narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl art. 46 ust. 1 tej ustawy skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK stanowi natomiast, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia. Ponadto, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, znajdującego, na podstawie art. 49 tejże ustawy, zastosowanie do wstępnego rozpoznania skarg konstytucyjnych, Trybunał odmawia nadania skardze dalszego biegu, gdy jest ona oczywiście bezzasadna.
Zasadniczym powodem odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest ustalenie, że została ona złożona z naruszeniem ustawowego terminu do jej wniesienia.
Jak wynika z treści skargi, jej przedmiotem jest art. 429 § 1 k.p.k. w związku z art. 2 w związku z art. 7 k.k.w., przy czym zarzuty skarżącego dotyczą tego, że przepisy te ograniczają możliwość wniesienia skargi na decyzje wydane w postępowaniu wykonawczym jedynie do decyzji organów wymienionych w art. 2 pkt 3–6 i 10 k.k.w. i w konsekwencji nie przewidują możliwości zaskarżenia do sądu decyzji wydanych przez dowódcę zmiany. Ostatecznym, niepodlegającym zaskarżeniu w trybie zwykłych środków zaskarżenia rozstrzygnięciem w tej sprawie jest zarządzenie Sądu Okręgowego w Warszawie – XI Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonywaniem Orzeczeń Karnych z dnia 1 grudnia 2011 r. Od daty doręczenia skarżącemu tego rozstrzygnięcia, a więc od 1 grudnia 2011 r., rozpoczął się bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie. Uległ on zawieszeniu 19 grudnia 2011 r. (po 18 dniach), kiedy skarżący, na podstawie art. 48 ust. 2 ustawy o TK, wystąpił z wnioskiem o wyznaczenie dla niego pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Dalszy bieg terminu rozpoczął się w momencie otrzymania przez pełnomocnika skarżącego informacji, że został wyznaczony pełnomocnikiem z urzędu do sporządzenia skargi. Miało to miejsce 7 marca 2012 r. Od tego momentu do upływu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie pozostały 72 dni. Skarga została natomiast nadana w placówce pocztowej dopiero 8 czerwca 2012 r., a więc po 93 dniach. Przewidziany w art. 46 ust. 1 ustaw o TK termin został więc przekroczony. Bez znaczenia jest przy tym poczyniona przez pełnomocnika skarżącego uwaga, że 7 czerwca 2012 r. (dzień poprzedzający wniesienie skargi) był dniem ustawowo wolnym od pracy. Miałoby to bowiem znaczenie jedynie w sytuacji, gdyby 7 czerwca 2012 r. był dniem, w którym upływał termin do wniesienia skargi. Termin ten upłynął natomiast 18 maja 2012 r.
Na marginesie powyższych ustaleń Trybunał zaznacza, że jedynie w wypadku, gdyby przedmiotem skargi był brak możliwości zaskarżenia zarządzenia sądu o nieprzyjęciu skargi na decyzję funkcjonariuszy służby więziennej, należałoby przyjąć, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie od daty doręczenia skarżącemu pisma Sądu Okręgowego w Warszawie o braku możliwości wniesienia zażalenia, co miało miejsce 16 grudnia 2011 r. (por. np. postanowienia TK z dnia 15 grudnia 2009 r., Ts 173/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 25 oraz 6 lipca 2011 r., Ts 154/10, OTK ZU nr 4/B/2011, poz. 318). Również w takim wypadku termin do wniesienia skargi byłby jednak przekroczony.
Przekroczenie ustawowego terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej stanowi, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK, samoistną przesłankę odmowy nadania skardze dalszego biegu.
Jedynie na marginesie powyższego Trybunał wskazuje, że odmowę nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu uzasadnia również to, że część podniesionych w skardze zarzutów dotyczy naruszenia przepisów Konstytucji, które nie mogą stanowić samodzielnych wzorców kontroli przepisów zaskarżonych w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej, a inne są oczywiście bezzasadne.
Skarżący zarzuca zaskarżonej regulacji niezgodność, między innymi, z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, wynikającą z art. 2, zasadą wolności człowieka gwarantowaną przez art. 31 oraz prawem do równego traktowania gwarantowanym przez art. 32 Konstytucji. Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego żaden z wymienionych przepisów nie może w tym zakresie stanowić samodzielnego wzorca w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej (zob. np. postanowienia TK z dnia: 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53; 15 grudnia 2009 r., Ts 5/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 13 i 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225 oraz wyroki TK z dnia 20 grudnia 1999 r., K 4/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 165; 22 listopada 2004 r., SK 64/03, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 107 i 10 lipca 2007 r., SK 50/06, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 75).
W pozostałym zakresie skarga konstytucyjna jest natomiast oczywiście bezzasadna. W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 40 oraz art. 41 Konstytucji należy bowiem wskazać, że przepisy te nie mogą stanowić adekwatnych wzorców kontroli zaskarżonych przepisów. Zaskarżona regulacja nie dotyczy bowiem sposobu traktowania osób pozbawionych wolności, a jedynie możliwości i trybu zaskarżenia decyzji wydanych w postępowaniu wykonawczym. Oczywiście bezzasadny jest więc zarzut, że ingeruje ona w godność jednostki, nietykalność i wolność osobistą lub naruszające zakaz tortur oraz okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania. Nieuzasadnione jest także twierdzenie skarżącego, że zaskarżone przepisy naruszają art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji. Opiera się ono bowiem na uznaniu, że przepisy te nie gwarantują możliwości zaskarżenia w trybie art. 7 § 1 k.k.w. decyzji o użyciu środków przymusu bezpośredniego podjętej przez funkcjonariuszy służby więziennej. Skarżący nie bierze jednak pod uwagę istnienia środków prawnych innych niż skarga na decyzję organów postępowania wykonawczego, z których osoba pozbawiona wolności może skorzystać, gdy chce zakwestionować legalność i prawidłowość działań podejmowanych przez funkcjonariuszy służby więziennej, w szczególności możliwości złożenia skargi w trybie nadzoru penitencjarnego. Kontrola legalności i prawidłowości wykonywania kary pozbawienia wolności, w tym podejmowania wobec osób przebywających w zakładach karnych czynności polegających na użyciu siły fizycznej i środków przymusu bezpośredniego, mieści się bowiem w zakresie nadzoru penitencjarnego sprawowanego na podstawie art. 32 i nast. k.k.w. oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobu, zakresu i trybu sprawowania nadzoru penitencjarnego (Dz. U. Nr 152, poz. 1496, ze zm.). Zgodnie z art. 33 § 2 k.k.w. badanie skarg osób pozbawionych wolności w tym zakresie należy do kompetencji sędziego penitencjarnego. Nie znajduje więc uzasadnienia zarzut skarżącego, że w sytuacji nieprawidłowego – zdaniem osoby pozbawionej wolności – zastosowania przez funkcjonariuszy służby więziennej przymusu bezpośredniego osoba taka nie ma możliwości odwołania się do sądu. W świetle powyższych ustaleń nie znajduje także uzasadnienia zarzut, jakoby zaskarżone przepisy zamykały skarżącemu drogę do ochrony swojej godności i tym samym naruszały art. 30 Konstytucji lub godziły w Preambułę Konstytucji.
Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
POSTANOWIENIE
z dnia 4 grudnia 2012 r.
Sygn. akt Ts 139/12
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Dariusza P. w sprawie zgodności:
art. 429 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) w związku z art. 2 w związku z art. 7 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.) z art. 2, art. 30, art. 31, art. 32 ust. 1, art. 40, art. 41 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 78 w związku z Preambułą Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 8 czerwca 2012 r. (data nadania) Dariusz P. (dalej: skarżący) wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 429 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w związku z art. 2 w związku z art. 7 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.; dalej: k.k.w.) z art. 2, art. 30, art. 31, art. 32 ust. 1, art. 40, art. 41 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 78 w związku z Preambułą Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została złożona na tle następującego stanu faktycznego. Zarządzeniem z dnia 1 grudnia 2011 r. (sygn. akt XI Kow 2442/11/S) Sąd Okręgowy w Warszawie – XI Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonaniem Orzeczeń Karnych odmówił przyjęcia skargi skarżącego na decyzję o zastosowaniu wobec niego środków przymusu bezpośredniego. Powodem wydania takiego rozstrzygnięcia było ustalenie, że decyzja ta została podjęta przez dowódcę zmiany, a więc nie przez którykolwiek z organów wymienionych w art. 2 pkt 3-6 i 10 k.k.w., od których decyzji na podstawie art. 7 § 1 k.k.w. przysługuje skarga do sądu.
Zdaniem skarżącego zaskarżone przepisy są niezgodne z powołanymi wzorcami konstytucyjnymi, gdyż pozbawiają osobę, wobec której wydano decyzję o zastosowaniu środków przymusu bezpośredniego, prawa do sądu i prawa do zaskarżania orzeczeń i decyzji. Przepisy te, ustanawiając zamknięty katalog organów, od których decyzji przysługuje w postępowaniu wykonawczym skarga do sądu, nie pozwalają na zaskarżenie podjętej przez funkcjonariuszy służby więziennej decyzji o zastosowaniu siły wobec osób przebywających w zakładzie karnym. W konsekwencji pozostawiają bez kontroli sądowej naruszenia nietykalności cielesnej oraz godności skazanych. Pozostają także w sprzeczności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, gdyż nie służą ochronie praw i wolności jednostki oraz nie realizują zasady sprawiedliwości.
Dodatkowo, 26 czerwca 2012 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęło pismo skarżącego, w którym zawiadamiał on, że wniósł zażalenie na zarządzenie Sądu Okręgowego w Warszawie – XI Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonaniem Orzeczeń Karnych z dnia 1 grudnia 2011 r. i został poinformowany przez ten sąd, iż zażalenie takie mu nie przysługuje. Skarżący wyraził w tym piśmie przekonanie, że złożenie tego zażalenia jest istotne dla oceny dopuszczalności skargi konstytucyjnej i wobec powyższego wniósł o wezwanie swojego pełnomocnika do uzupełnienia braku skargi konstytucyjnej przez przesłanie potwierdzenia tego faktu.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 czerwca 2012 r. pełnomocnik skarżącego został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: wyjaśnienie, czy skarżący brał udział w posiedzeniu Sądu Okręgowego w Warszawie – XI Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonaniem Orzeczeń Karnych w sprawie o sygn. akt XI Kow 2442/11/S, na którym wydano zarządzenie z dnia 1 grudnia 2011 r. o nieprzyjęciu skargi na decyzję o zastosowaniu wobec niego środków przymusu bezpośredniego, czy też zarządzenie to zostało mu doręczone później, oraz podanie daty doręczenia skarżącemu tego zarządzenia; wyjaśnienie, czy skarżący wniósł zażalenie na powyższe zarządzenie Sądu Okręgowego w Warszawie – XI Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonaniem Orzeczeń Karnych; podanie daty wystąpienia przez skarżącego z wnioskiem o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej; podanie daty doręczenia pełnomocnikowi skarżącego pisma o wyznaczeniu go pełnomocnikiem z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej; doręczenie kopii dowodu nadania skargi konstytucyjnej w placówce pocztowej z podaniem daty jej nadania oraz dokładne określenie sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego, wyrażonych w art. 2, art. 30, art. 31, art. 32 ust. 1, art. 40 oraz art. 41 ust. 1 Konstytucji, przez zaskarżone przepisy art. 429 § 1 k.pk.. w związku z art. 2 w związku z art. 7 k.k.w.
Pełnomocnik skarżącego ustosunkował się do powyższego zarządzenia w pismie z 9 lipca 2012 r. Wyjaśnił, że skarżący był obecny na posiedzeniu Sądu Okręgowego w Warszawie, na którym ogłoszono zarządzenie z dnia 1 grudnia 2011 r. w jego sprawie oraz że skarżący złożył na to postanowienie zażalenie. Pismem z dnia 15 grudnia 2011 r. został jednak poinformowany, że zażalenie takie mu nie przysługuje. Jak ustalił Trybunał Konstytucyjny, działając z urzędu, pismo to zostało doręczone skarżącemu 16 grudnia 2011 r. Ponadto pełnomocnik skarżącego wskazał, że skarżący wystąpił z wnioskiem o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej 19 grudnia 2011 r. (data złożenia pisma w administracji aresztu śledczego), a pełnomocnik skarżącego otrzymał pismo o wyznaczeniu go na pełnomocnika z urzędu 7 marca 2012 r. W złożonym piśmie wyjaśniono także, że skarga konstytucyjna została nadana 8 czerwca 2012 r. oraz podkreślono, że 7 czerwca 2012 r. był dniem ustawowo wolnym od pracy. Pełnomocnik skarżącego wskazał również, że w ocenie skarżącego użycie środków przymusu bezpośredniego zawsze związane jest z naruszeniem godności i wolności człowieka. Brak możliwości zaskarżenia decyzji o użyciu takiego przymusu pozbawia więc skarżącego możliwości obrony swoich praw wynikających z art. 30, art. 31, art. 32 ust. 1, art. 40 oraz art. 41 ust. 1 Konstytucji. Obrona tych praw wymaga bowiem, aby to sąd rozstrzygał ostatecznie o tym, czy środki przymusu zastosowano w sposób zgodny z prawem. Niepodlegające takiej kontroli użycie siły wobec skarżącego naruszyło – jego zdaniem – jego prawo do skutecznej ochrony swojej godności oraz wolność osobistą. Doprowadziło także do jego nierównego traktowania w stosunku do osób przebywających na wolności, które w wypadku nieuzasadnionego ograniczenia ich godności lub wolności przez funkcjonariuszy publicznych dysponowałyby środkami prawnymi prowadzącymi do ochrony swoich praw. W opinii skarżącego użycie wobec niego przymusu bezpośredniego stanowiło także poniżające i nieludzkie traktowanie oraz naruszyło jego nietykalność cielesną. Ponadto, w piśmie przesłanym w celu usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej stwierdzono, że pozbawienie możliwości odwołania się przez obywatela do niezawisłego sądu narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl art. 46 ust. 1 tej ustawy skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK stanowi natomiast, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia. Ponadto, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, znajdującego, na podstawie art. 49 tejże ustawy, zastosowanie do wstępnego rozpoznania skarg konstytucyjnych, Trybunał odmawia nadania skardze dalszego biegu, gdy jest ona oczywiście bezzasadna.
Zasadniczym powodem odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest ustalenie, że została ona złożona z naruszeniem ustawowego terminu do jej wniesienia.
Jak wynika z treści skargi, jej przedmiotem jest art. 429 § 1 k.p.k. w związku z art. 2 w związku z art. 7 k.k.w., przy czym zarzuty skarżącego dotyczą tego, że przepisy te ograniczają możliwość wniesienia skargi na decyzje wydane w postępowaniu wykonawczym jedynie do decyzji organów wymienionych w art. 2 pkt 3–6 i 10 k.k.w. i w konsekwencji nie przewidują możliwości zaskarżenia do sądu decyzji wydanych przez dowódcę zmiany. Ostatecznym, niepodlegającym zaskarżeniu w trybie zwykłych środków zaskarżenia rozstrzygnięciem w tej sprawie jest zarządzenie Sądu Okręgowego w Warszawie – XI Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonywaniem Orzeczeń Karnych z dnia 1 grudnia 2011 r. Od daty doręczenia skarżącemu tego rozstrzygnięcia, a więc od 1 grudnia 2011 r., rozpoczął się bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie. Uległ on zawieszeniu 19 grudnia 2011 r. (po 18 dniach), kiedy skarżący, na podstawie art. 48 ust. 2 ustawy o TK, wystąpił z wnioskiem o wyznaczenie dla niego pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Dalszy bieg terminu rozpoczął się w momencie otrzymania przez pełnomocnika skarżącego informacji, że został wyznaczony pełnomocnikiem z urzędu do sporządzenia skargi. Miało to miejsce 7 marca 2012 r. Od tego momentu do upływu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie pozostały 72 dni. Skarga została natomiast nadana w placówce pocztowej dopiero 8 czerwca 2012 r., a więc po 93 dniach. Przewidziany w art. 46 ust. 1 ustaw o TK termin został więc przekroczony. Bez znaczenia jest przy tym poczyniona przez pełnomocnika skarżącego uwaga, że 7 czerwca 2012 r. (dzień poprzedzający wniesienie skargi) był dniem ustawowo wolnym od pracy. Miałoby to bowiem znaczenie jedynie w sytuacji, gdyby 7 czerwca 2012 r. był dniem, w którym upływał termin do wniesienia skargi. Termin ten upłynął natomiast 18 maja 2012 r.
Na marginesie powyższych ustaleń Trybunał zaznacza, że jedynie w wypadku, gdyby przedmiotem skargi był brak możliwości zaskarżenia zarządzenia sądu o nieprzyjęciu skargi na decyzję funkcjonariuszy służby więziennej, należałoby przyjąć, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie od daty doręczenia skarżącemu pisma Sądu Okręgowego w Warszawie o braku możliwości wniesienia zażalenia, co miało miejsce 16 grudnia 2011 r. (por. np. postanowienia TK z dnia 15 grudnia 2009 r., Ts 173/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 25 oraz 6 lipca 2011 r., Ts 154/10, OTK ZU nr 4/B/2011, poz. 318). Również w takim wypadku termin do wniesienia skargi byłby jednak przekroczony.
Przekroczenie ustawowego terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej stanowi, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK, samoistną przesłankę odmowy nadania skardze dalszego biegu.
Jedynie na marginesie powyższego Trybunał wskazuje, że odmowę nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu uzasadnia również to, że część podniesionych w skardze zarzutów dotyczy naruszenia przepisów Konstytucji, które nie mogą stanowić samodzielnych wzorców kontroli przepisów zaskarżonych w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej, a inne są oczywiście bezzasadne.
Skarżący zarzuca zaskarżonej regulacji niezgodność, między innymi, z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, wynikającą z art. 2, zasadą wolności człowieka gwarantowaną przez art. 31 oraz prawem do równego traktowania gwarantowanym przez art. 32 Konstytucji. Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego żaden z wymienionych przepisów nie może w tym zakresie stanowić samodzielnego wzorca w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej (zob. np. postanowienia TK z dnia: 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53; 15 grudnia 2009 r., Ts 5/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 13 i 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225 oraz wyroki TK z dnia 20 grudnia 1999 r., K 4/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 165; 22 listopada 2004 r., SK 64/03, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 107 i 10 lipca 2007 r., SK 50/06, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 75).
W pozostałym zakresie skarga konstytucyjna jest natomiast oczywiście bezzasadna. W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 40 oraz art. 41 Konstytucji należy bowiem wskazać, że przepisy te nie mogą stanowić adekwatnych wzorców kontroli zaskarżonych przepisów. Zaskarżona regulacja nie dotyczy bowiem sposobu traktowania osób pozbawionych wolności, a jedynie możliwości i trybu zaskarżenia decyzji wydanych w postępowaniu wykonawczym. Oczywiście bezzasadny jest więc zarzut, że ingeruje ona w godność jednostki, nietykalność i wolność osobistą lub naruszające zakaz tortur oraz okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania. Nieuzasadnione jest także twierdzenie skarżącego, że zaskarżone przepisy naruszają art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji. Opiera się ono bowiem na uznaniu, że przepisy te nie gwarantują możliwości zaskarżenia w trybie art. 7 § 1 k.k.w. decyzji o użyciu środków przymusu bezpośredniego podjętej przez funkcjonariuszy służby więziennej. Skarżący nie bierze jednak pod uwagę istnienia środków prawnych innych niż skarga na decyzję organów postępowania wykonawczego, z których osoba pozbawiona wolności może skorzystać, gdy chce zakwestionować legalność i prawidłowość działań podejmowanych przez funkcjonariuszy służby więziennej, w szczególności możliwości złożenia skargi w trybie nadzoru penitencjarnego. Kontrola legalności i prawidłowości wykonywania kary pozbawienia wolności, w tym podejmowania wobec osób przebywających w zakładach karnych czynności polegających na użyciu siły fizycznej i środków przymusu bezpośredniego, mieści się bowiem w zakresie nadzoru penitencjarnego sprawowanego na podstawie art. 32 i nast. k.k.w. oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobu, zakresu i trybu sprawowania nadzoru penitencjarnego (Dz. U. Nr 152, poz. 1496, ze zm.). Zgodnie z art. 33 § 2 k.k.w. badanie skarg osób pozbawionych wolności w tym zakresie należy do kompetencji sędziego penitencjarnego. Nie znajduje więc uzasadnienia zarzut skarżącego, że w sytuacji nieprawidłowego – zdaniem osoby pozbawionej wolności – zastosowania przez funkcjonariuszy służby więziennej przymusu bezpośredniego osoba taka nie ma możliwości odwołania się do sądu. W świetle powyższych ustaleń nie znajduje także uzasadnienia zarzut, jakoby zaskarżone przepisy zamykały skarżącemu drogę do ochrony swojej godności i tym samym naruszały art. 30 Konstytucji lub godziły w Preambułę Konstytucji.
Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.