Pełny tekst orzeczenia

420/5/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 26 września 2012 r.

Sygn. akt Ts 251/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Piotr Tuleja – przewodniczący

Andrzej Wróbel – sprawozdawca

Mirosław Granat,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 sierpnia 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Wojciecha G.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 29 września 2010 r. Wojciech G. (dalej: skarżący) zarzucił, że art. 189 oraz art. 3989 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) są niezgodne z art. 45 ust. 1, art. 51 ust. 4 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Postanowieniem z 1 sierpnia 2011 r. (doręczonym pełnomocnikowi 23 sierpnia 2011 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał stwierdził, że w zakresie zakwestionowanego art. 189 k.p.c. skarga konstytucyjna została wniesiona z przekroczeniem terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W odniesieniu do art. 3989 § 1 pkt. 1 k.p.c. Trybunał, powołując się na swoje dotychczasowe orzecznictwo, przyjął, że skarga dotyczy sfery stosowania tej normy przez Sąd Najwyższy. Przypomniał również, że występowanie zwrotów i pojęć niedookreślonych jest cechą charakterystyczną współczesnego prawodawstwa. Zwroty te są zgodne z Konstytucją, jeśli ich stosowaniu towarzyszą odpowiednie gwarancje procesowe. Ponadto, Trybunał wskazał, że z postanowień Konstytucji nie można wywodzić prawa podmiotowego do rozpoznania skargi kasacyjnej. Podkreślił, że w przypadku postępowań nadzwyczajnych, do których należy postępowanie ze skargi kasacyjnej, obowiązują mniej rygorystyczne gwarancje procesowe, oraz że ustalenie przesłanek przyjęcia do rozpoznania skargi z użyciem zwrotów ocennych utrzymuje się w granicach przyznanej ustawodawcy swobody legislacyjnej.

W zażaleniu z 29 sierpnia 2011 r. (data nadania) skarżący, powtarzając w większości zarzuty sformułowane w skardze konstytucyjnej, zaskarżył postanowienie w całości. Wniósł o jego uchylenie i przekazanie skargi do rozpoznania na rozprawie. W uzasadnieniu skarżący podniósł, że skarga spełniała wszystkie wymogi formalne, w szczególności wskazano w niej niekonstytucyjne przepisy, określono konstytucyjne prawa i wolności, a także wyjaśniono sposób ich naruszenia. Raz jeszcze podkreślił, że „sądy wszystkich instancji odmówiły merytorycznego rozpatrzenia sprawy o sprostowanie i usuniecie nieprawdziwych informacji zebranych w sposób sprzeczny z obowiązującymi przepisami (…) tym samym nie rozpatrzono sprawy o sprostowanie przez żaden Sąd, czym naruszono art. 45 ust. 1 Konstytucji jak i art. 51 ust. 4 Konstytucji (…) przesłankę w postaci istnienia »interesu prawnego« Sądy ustaliły z całkowitym pominięciem reguł wykładni, a przez to zasad wyrażonych w Konstytucji”. Odnosząc się do przekroczenia terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej w zakresie art. 189 k.p.c., skarżący wskazał na nieprecyzyjność art. 46 ustawy o TK, który z jednej strony stanowi o konieczności wyczerpania drogi prawnej, z drugiej zaś wprowadza wymóg liczenia terminu do wniesienia skargi od dnia doręczenia np. prawomocnego wyroku. Zdaniem skarżącego zwrot „droga prawna” ma szerszy zakres niż „droga sądowa”, a w ramach drogi sądowej uprawnione jest – w jego ocenie – wyróżnienie postępowania przed Sądem Najwyższym, zwłaszcza zainicjowanego skargą kasacyjną. Skarżący kwestionuje przy tym racjonalność jednoczesnego prowadzenia sprawy przed Trybunałem Konstytucyjnym i przed Sądem Najwyższym.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w zw. z art. 36 ust. 6-7 i z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał w obecnym składzie stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że skarżący nie wyjaśnił, na czym polega nieprecyzyjność art. 46 ust. 1 ustawy o TK, a w szczególności brak spójności pomiędzy wymogiem wyczerpania drogi prawnej i określonym w tym przepisie początkiem biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. Należy przypomnieć, że zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą Trybunału Konstytucyjnego (zob. np. postanowienia TK z: 9 kwietnia 2008 r., Ts 284/06, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 61; 5 listopada 2009 r., Ts 245/08, OTK ZU nr 6/B/2009, poz. 464; 17 grudnia 2009 r., Ts 145/08, OTK ZU nr 6/B/2009, poz. 455) istnieje konieczność dokonywania wykładni zwrotów „prawomocny wyrok” i „wyczerpanie drogi prawnej” przy uwzględnieniu kontekstu normatywnego, w jakim one funkcjonują. W orzecznictwie Trybunału podkreśla się zatem, że wykładnia zwrotu „prawomocny wyrok” nie może być dokonywana w oderwaniu od pierwszej części art. 46 ust. 1 ustawy o TK, z której wynika, iż ma to być prawomocny wyrok, uzyskany na skutek wyczerpania drogi prawnej. Do wyczerpania drogi prawnej dochodzi zaś już w momencie wydania prawomocnego orzeczenia w konsekwencji skorzystania z przysługujących skarżącemu zwykłych środków odwoławczych. Wniesienie innych środków zaskarżenia, tzw. nadzwyczajnych środków (np. kasacja w sprawach karnych, skarga o wznowienie postępowania, czy też skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia), wykracza poza ramy „drogi prawnej”, o której mowa we wspomnianym przepisie ustawy o TK.

W świetle niniejszych ustaleń należy stwierdzić, że do wyczerpania drogi prawnej w sprawach rozpoznawanych w trybie postępowania cywilnego dochodzi w momencie uzyskania orzeczenia sądu drugiej instancji, temu rozstrzygnięciu przysługuje walor prawomocności, niezależnie od tego, czy uprawniony podmiot wniósł skargę kasacyjną, czy też nie. Nie mają zatem znaczenia dla liczenia terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej podejmowane przez skarżącego próby wzruszenia wyroku sądu drugiej instancji, czy też uzyskania orzeczenia uznającego jego niezgodność z prawem – nie służą one bowiem wyczerpaniu drogi prawnej. Zasadnie zatem w zaskarżonym postanowieniu przyjęto, że początek trzymiesięcznego terminu do wniesienia skargi, w zakresie, w jakim jej przedmiotem uczyniono art. 189 k.p.c., określający materialnoprawne przesłanki zasadności powództwa, w którym powód domaga się sądowego ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, winien być liczony od daty doręczenia orzeczenia sądu drugiej instancji jako prawomocnego wyroku uzyskanego po wyczerpaniu drogi prawnej. Orzeczenie to zostało doręczone skarżącemu – jak sam zauważa – 14 lipca 2009 r., zaś skarga konstytucyjna została złożona do Trybunału Konstytucyjnego 29 września 2010 r., a zatem przekroczenie terminu do wniesienia skargi w zakresie art. 189 k.p.c. nie budzi wątpliwości.

Należy również zwrócić uwagę, że w sytuacji jednoczesnego złożenia przez skarżącego skargi konstytucyjnej oraz skargi kasacyjnej Trybunał – na podstawie art. 49 w związku z art. 20 ustawy o TK i art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. – zawiesza postępowanie do czasu zakończenia postępowania przed Sądem Najwyższym. (zob. np. postanowienia z: 28 czerwca 2006 r., Ts 115/06, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 201 oraz 17 kwietnia 2008 r., Ts 90/08, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 166).

Odnosząc się natomiast do zarzutów dotyczących podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 3989 § 1 pkt 1 k.p.c., Trybunał w obecnym składzie stwierdza, że skarżący nie przedstawił żadnych argumentów podważających prawidłowość zajętego przez Trybunał stanowiska. Zarzuty zażalenia koncentrują się wyłącznie na dokonanej przez sądy powszechne i Sąd Najwyższy subsumpcji stanu faktycznego i odmowie „merytorycznego rozpatrzenia sprawy o sprostowanie i usunięcie nieprawdziwych informacji”.



Mając zatem na względzie, że zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 7 ustawy o TK orzekł jak w sentencji.