Pełny tekst orzeczenia

160/2/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 21 marca 2013 r.
Sygn. akt Ts 168/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Biernat – przewodniczący
Leon Kieres – sprawozdawca
Marek Kotlinowski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 grudnia 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Elżbiety K.,

p o s t a n a w i a:


nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 1 czerwca 2011 r. Elżbieta K. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 4245 § 1 pkt 2 i 5 w związku z art. 4244 w związku z art. 4248 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 77 Konstytucji oraz art. 4241a § 1 w związku z art. 4241b k.p.c. z art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 Konstytucji.
Zdaniem skarżącej zakwestionowane regulacje naruszają prawo dostępu do sądu i uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia przez ukształtowanie procedury sądowej niezgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności, w zakresie, w jakim przewidują odrzucenie – bez wezwania do uzupełnienia braków formalnych – skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, niespełniającej wymagań określonych w art. 4245 § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. (art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 77 Konstytucji). Z kolei art. 4241a § 1 w związku z art. 4241b k.p.c. naruszają – w ocenie skarżącej – prawo jednostki do dochodzenia odszkodowania za szkodę powstałą w wyniku niezgodnego z prawem działania przy wykonywaniu władzy publicznej, wyłączając możliwość złożenia skargi w odniesieniu do szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem orzeczenie Sądu Najwyższego (art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 Konstytucji).
Sędzia Trybunału Konstytucyjnego wezwał skarżącą do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej (zarządzenie z 12 października 2011 r.) W ustawowym terminie pełnomocnik skarżącej odniósł się na piśmie do powyższego zarządzenia.
Postanowieniem z 13 grudnia 2012 r. Trybunał odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W odniesieniu do zarzutu niezgodności art. 4245 § 1 pkt 2 i 5 w związku z art. 4244 w związku z art. 4248 § 1 k.p.c. z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i w związku z art. 77 Konstytucji Trybunał stwierdził, że skarżąca nie wykorzystała przysługującej jej w toku postępowania drogi prawnej (nie wniosła sprzeciwu od nakazu zapłaty z 2 sierpnia 2007 r., sygn. akt II Nc 1589/07). Natomiast w pozostałym zakresie Trybunał uznał zarzuty skargi za oczywiście bezzasadne. Nawet stwierdzenie niezgodności normy prawnej wywodzonej przez skarżącą z zakwestionowanych w omawianym zakresie przepisów nie mogłoby bowiem wywołać pożądanego skutku w postaci umożliwienia stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Sądu Najwyższego, w sytuacji gdy przez jego wydanie nie wyrządzono szkody.
Na powyższe postanowienie pełnomocnik skarżącej wniósł w ustawowym terminie zażalenie. W złożonym środku odwoławczym skarżąca nie zgodziła się z twierdzeniem Trybunału, że brak wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty był wynikiem jej niestaranności. Jak wskazała, nie mogła skorzystać z ustawowego środka zaskarżenia, gdyż nakaz zapłaty nie został jej skutecznie doręczony. Skarżąca zakwestionowała także trafność powołania się w zaskarżonym postanowieniu na stanowisko Trybunału wyrażone w wyroku z 12 lipca 2011 r. (SK 49/08, OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 55). W jej ocenie rozstrzygnięcie to dotyczyło innego przepisu niż zaskarżone w skardze unormowanie, a poza tym inne były podstawy zaskarżenia. Jednocześnie, powołując się na argumentację zawartą w skardze skarżącej o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia, którą Sąd Najwyższy odrzucił postanowieniem z 28 stycznia 2011 r. (sygn. akt I CNP 50/10), skarżąca podważyła stanowisko TK, zgodnie z którym miałaby wiązać powstanie szkody z orzeczeniem Sądu Okręgowego w Warszawie, Wydział V Cywilny – Odwoławczy z 8 stycznia 2009 r. (sygn. akt V Cz 3596/08), nie zaś z wydaniem orzeczenia przez Sąd Najwyższy.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 i z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.
Trybunał Konstytucyjny w niniejszym składzie stwierdza, że postanowienie o odmowie nadania rozpatrywanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest prawidłowe, a sformułowane w zażaleniu zarzuty nie podważają ustaleń dokonanych w zakwestionowanym postanowieniu i tym samym nie zasługują na uwzględnienie.
Odnosząc się do pierwszej z podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, skarżąca podniosła, że źródłem naruszenia przysługujących jej praw – wbrew stanowisku Trybunału – nie był brak należytej staranności i niewniesienie sprzeciwu od nakazu zapłaty, lecz brak skutecznego prawnie doręczenia tego pisma sądowego. Mając na uwadze powyższe, Trybunał przypomina, że w dniu 16 września 2008 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie, II Wydział Cywilny wydał postanowienie (sygn. akt II C 488/08), na podstawie którego oddalił wniosek skarżącej o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu oraz odrzucił sprzeciw skarżącej od nakazu zapłaty. Skarżąca wniosła zażalenie na powyższe postanowienie, które zostało oddalone przez Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział V Cywilny (postanowienie z 8 stycznia 2009 r., sygn. akt V Cz 3596/08). W związku z tym należy przyjąć, że sądy dwóch instancji orzekające w sprawie skarżącej stwierdziły brak podstaw do przywrócenia terminu, tzn. uznały, że przyczyny niedotrzymania terminu wynikały z okoliczności zawinionych przez skarżącą. W konsekwencji stwierdziły, że nakaz zapłaty został skarżącej skutecznie doręczony.
Jak wynika z dotychczasowego orzecznictwa Trybunału, ocena stanu faktycznego dokonana w sprawie skarżącej przez sąd powszechny pozostaje poza zakresem kognicji sądu konstytucyjnego (zob. przykładowo wyrok TK z 14 lipca 2004 r., SK 8/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 65). Nie jest również rolą Trybunału badanie, czy ocena ta była w danej sprawie była zasadna (zob. postanowienie TK z 13 czerwca 2005 r., SK 24/03, OTK ZU nr 6/A/2005, poz. 72). W konsekwencji, wskazana przez skarżącą odmienna od jej własnej, ocena stanu faktycznego dokonana w niniejszej sprawie przez sąd orzekający w zakresie uznania doręczenia nakazu zapłaty za skuteczne nie może stanowić uzasadnienia naruszenia konstytucyjnych praw i wolności w tym zakresie (zob. przykładowo postanowienie TK z 26 lipca 2010 r., Ts 318/09, OTK ZU nr 3/B/2011, poz. 236).
Wobec powyższego Trybunał stwierdza, że zarzut skarżącej, iż w zwykłym toku postępowania naruszono jej prawo do sądu przez uniemożliwienie wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty, nie podważa ustaleń dokonanych w zakwestionowanym postanowieniu.
Odnosząc się do drugiej z podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, skarżąca podniosła, że – wbrew stanowisku Trybunału – nie łączy powstania szkody z orzeczeniem Sądu Okręgowego w Warszawie – Wydział V Cywilny (postanowienie z 8 stycznia 2009 r., sygn. akt V Cz 3596/08), lecz z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2011 r. (sygn. akt I CNP 50/10), i powołała się na argumenty przedstawione w skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
W ocenie Trybunału zarówno treść skargi konstytucyjnej wniesionej przez skarżącą, jak też przyjęta w polskim systemie prawnym konstrukcja skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przeczą twierdzeniom zawartym w zażaleniu. Zgodnie z art. 4241 § 1 k.p.c. można żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie były i nie są możliwe. Skoro skarżąca wystąpiła do Sądu Najwyższego ze skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie, to oznacza, że wiązała powstanie szkody z wydaniem tego orzeczenia. W skardze tej skarżąca podniosła, że postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie zostało wydane z rażącym naruszeniem prawa, które pozostaje w związku ze szkodą powstałą u pozwanej na skutek tego rozstrzygnięcia. Wydając postanowienie, Sąd Okręgowy naruszył prawo procesowe, konstytucyjne oraz doprowadził do utrzymania w mocy dotkliwego naruszenia prawa materialnego, które to naruszenia wywołały u skarżącej dotkliwą szkodę (zob. s. 7 skargi konstytucyjnej). Tym samym zarzuty zażalenia w powyższym zakresie należało uznać za nietrafne.
Niezależnie od powyższego Trybunał podkreśla, że gdyby skarżąca wiązała powstanie szkody z orzeczeniem wydanym w jej sprawie przez Sąd Najwyższy, to powinna była wnieść skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem tego orzeczenia. Dopiero orzeczenie o braku dopuszczalności wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem postanowienia Sądu Najwyższego byłoby orzeczeniem o konstytucyjnych prawach i wolnościach skarżącej – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – wydanym na podstawie zakwestionowanych w skardze konstytucyjnej tj. art. 4241a § 1 w związku z art. 4241b k.p.c. Nawet jeżeli w przekonaniu skarżącej zakwestionowane przepisy uniemożliwiają wniesienie środka odwoławczego, to okoliczność ta wynika jedynie z ich brzmienia i nie jest poparta treścią ostatecznego orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 47 ustawy o TK. Oczywiste jest zatem, że podstawą orzekania sądu w sprawie skarżącej nie mogły być kwestionowane w omawianym zakresie regulacje. Należy pamiętać, że polski model skargi konstytucyjnej wyłącza kontrolę abstrakcyjną przepisów. Trybunał wskazywał już wielokrotnie, że przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie ta regulacja prawna, która była podstawą ostatecznego orzeczenia odnoszącego się do praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego (por. postanowienia TK z: 29 marca 2000 r., Ts 163/99, OTK ZU nr 7/2000, poz. 265; 28 listopada 2000 r., Ts 140/00, OTK ZU nr 4/2001, poz. 94; 28 marca 2001 r., Ts 13/01, OTK ZU nr 4/2001, poz. 113). Prowadzi to do jednoznacznego wniosku, że art. 4241a § 1 w związku z art. 4241b k.p.c. nie mogły stanowić w sprawie skarżącej podstawy wydania orzeczenia wskazanego jako ostateczne orzeczenie o przysługujących jej prawach i wolnościach. Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w związku z art. 79 ust. 1 Konstytucji przesądza to o niedopuszczalności nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Jednocześnie Trybunał podkreśla, że odniesienie się w zaskarżonym postanowieniu do stanowiska wyrażonego w wyroku TK z 12 lipca 2011 r. (SK 49/08, OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 55) było prawnie irrelewantne i nie stanowiło podstawy odmowy nadania analizowanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Tym samym Trybunał w niniejszym składzie pozostawił zarzuty zażalenia w tym zakresie bez rozpoznania.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia.