Pełny tekst orzeczenia

178/2/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 27 marca 2013 r.

Sygn. akt Ts 268/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat – przewodniczący

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz – sprawozdawca

Piotr Tuleja,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 lipca 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Jadwigi Jolanty K.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



1. W skardze konstytucyjnej Jadwigi Jolanty K. (dalej: skarżąca), sporządzonej przez adwokata i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 9 września 2011 r. (data prezentaty), zarzucono niezgodność: (1) art. 14 dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o zaciąganiu nowych i określaniu wysokości nie umorzonych zobowiązań pieniężnych (Dz. U. Nr 45, poz. 332, ze zm.; dalej: dekret z 1949 r.) z art. 21, art. 32, art. 45 ust. 1 i art. 64 Konstytucji, art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: Konwencja), art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175; dalej: Protokół) oraz art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 i art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167; dalej: MPPOiP); (2) art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) z art. 2, art. 21, art. 31, art. 32 i art. 64 Konstytucji, art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu; (3) art. 4011 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 21, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 64, art. 77 i art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji, art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu oraz art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 i art. 26 MPPOiP.

W ocenie skarżącej zakwestionowane art. 14 dekretu z 1949 r. oraz art. 5 k.c. prowadzą do niezgodnego z powołanymi w petitum skargi przepisami Konstytucji oraz wskazanych aktów prawa międzynarodowego różnicowania pozycji prawnych posiadaczy przedwojennych papierów wartościowych Skarbu Państwa „z uwagi na miejsce zamieszkania, siedzibę za granicą, pochodzenie narodowe i obywatelstwo właścicieli tych papierów wartościowych, bez zapewnienia jakiegokolwiek realnego prawa do sądu”. Natomiast co do art. 4011 k.p.c. skarżąca podniosła, że przepis ten „w żaden sposób nie może być odczytywany jako norma prawna o charakterze materialnym, pozwalająca na faktyczne pozbawienie praw majątkowych osób dotkniętych przepisem niezgodnym z Konstytucją czy ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi”. W pozostałej części uzasadnienia skargi skarżąca poprzestała w istocie na polemice z motywami rozstrzygnięć sądów meriti w jej sprawie.



2. Postanowieniem z 24 lipca 2012 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



2.1. W pierwszej kolejności Trybunał przypomniał, że z art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika, iż skarga konstytucyjna przysługuje tylko w wypadku, gdy zostały naruszone wolności lub prawa określone w Konstytucji. W związku z tym wskazane przez skarżącą art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu oraz art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 i art. 26 MPPOiP nie mogły stanowić wzorca kontroli w niniejszej sprawie, co – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – skutkowało, ze względu na niedopuszczalność orzekania, odmówią nadania dalszego biegu rozpoznawanej skardze w zakresie badania zgodności: (1) art. 14 dekretu z 1949 r. z art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu oraz art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 i art. 26 MPPOiP; (2) art. 5 k.c. z art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji oraz art. 1 Protokołu; (3) art. 4011 k.p.c. z art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu oraz art. 2, art. 14 ust. 1 i art. 26 MPPOiP.



2.2. Przechodząc do podniesionego w skardze zarzutu niekonstytucyjności art. 5 k.c., Trybunał zwrócił uwagę, że przepis ten był już przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z 17 października 2000 r. o sygn. SK 5/99 (OTK ZU nr 7/2000, poz. 254) orzekł, iż jest on zgodny z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 w związku z art. 20 Konstytucji. Tym samym, w rozpoznawanej sprawie, w zakresie badania zgodności art. 5 k.c. z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji, występowała ujemna przesłanka procesowa (ne bis in idem), skutkująca odmową nadania dalszego biegu skardze – we wskazanym zakresie – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK.



2.3. W przypadku badania zgodności art. 5 k.c. z art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 2 Konstytucji Trybunał wskazał, że rzeczone przepisy ustawy zasadniczej – tak jak zostały powołane w rozpoznawanej sprawie – nie mogą stanowić samoistnych wzorców kontroli w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną. Treść art. 21 ust. 1 Konstytucji sama przez się nie formułuje bowiem praw lub wolności i jest konkretyzowana przez art. 64 ustawy zasadniczej (por. wyroki TK z: 25 lutego 1999 r., K 23/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 25; 30 października 2001 r., K 33/00, OTK ZU nr 7/2011, poz. 217 oraz 11 września 2006 r., P 14/06, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 102). Z kolei art. 31 ust. 3 Konstytucji nie wyraża w sposób pełny odrębnych wolności lub praw, a czyni to jedynie w sposób cząstkowy i uzupełniający, ściśle związany z innymi normami konstytucyjnymi. Jak wynika z tytułu podrozdziału, w którym został umiejscowiony, wyraża on zasadę ogólną dotyczącą konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela. Zasada ta dotyczy „ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw”, nie jest więc podstawą odrębnego typu wolności lub prawa. Wynika z tego, że przepis ten nie formułuje samoistnego prawa podmiotowego o randze konstytucyjnej i zawsze musi być współstosowany z innymi normami Konstytucji (tak wyrok TK z 29 kwietnia 2003 r., SK 24/02, OTK ZU nr 4/A/2003, poz. 33; por. postanowienie pełnego składu TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60). Natomiast – w świetle stanowiska wyrażonego w postanowieniu pełnego składu TK z 24 października 2001 r. o sygn. SK 10/01 (OTK ZU nr 7/2001, poz. 225) – art. 32 ust. 2 Konstytucji w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną „winien być (…) odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej”. Stąd też – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności art. 5 k.c. z art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 2 Konstytucji ze względu na niedopuszczalność orzekania.



2.4. W odniesieniu do badania zgodności art. 5 k.c. z art. 21 ust. 2, art. 31 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że skarżąca w uzasadnieniu skargi nie wyjaśniła, w jaki sposób konstytucyjne wolności lub prawa o charakterze podmiotowym, które wywodzi z tych przepisów ustawy zasadniczej, zostały – jej zdaniem – naruszone przez zaskarżony przepis Kodeksu cywilnego, a tym samym nie wykonała ona obowiązku wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK. W konsekwencji – na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – skutkowało to odmową nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności art. 5 k.c. z art. 21 ust. 2, art. 31 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji.



2.5. Odnośnie do zaskarżonego art. 14 dekretu z 1949 r. Trybunał zauważył, że w sprawie, która legła u podstaw wniesienia rozpoznawanej skargi konstytucyjnej, powyższe unormowanie nie było podstawą wydania orzeczenia wobec skarżącej. Tym samym – na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – należało, ze względu na niespełnienie przesłanki wynikającej z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, odmówić nadania dalszego biegu skardze w zakresie badania zgodności art. 14 dekretu z 1949 r. z art. 21, art. 32, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 Konstytucji.



2.6. W przypadku zaś zakwestionowanego art. 4011 k.p.c. skarżąca w uzasadnieniu skargi dotyczącym tego przepisu – zresztą, tak jak w odniesieniu do art. 14 dekretu z 1949 r. oraz art. 5 k.c. – przedstawiała w istocie swoistą polemikę z motywami rozstrzygnięć sądów obu instancji zapadłych w jej sprawie. Z tego też powodu należało – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – odmówić nadania dalszego biegu skardze w zakresie badania konstytucyjności art. 4011 k.p.c.



2.7. Trybunał Konstytucyjny zauważył także, iż przeciwko rozpoznaniu merytorycznemu analizowanej skargi konstytucyjnej przemawiała następująca okoliczność.

W sprawie skarżącej Skarb Państwa – Minister Finansów, nie negując swojego zobowiązania odnośnie do obligacji 3% Państwowej Renty Ziemskiej I Serji oraz 3% Premjowej Pożyczki Inwestycyjnej I i II Emisji, podniósł skutecznie zarzut przedawnienia roszczeń skarżącej. Jak wynika z ustaleń Sądu Okręgowego w Warszawie, poczynionych w sprawach II C 636/06 oraz I C 527/08, skarżąca wystąpiła z odpowiednim powództwem przeciwko Skarbowi Państwa dopiero po upływie terminów przedawnienia jej roszczeń. Niezależnie od tego, czy terminy te obliczane byłyby od 1985 r. (dla wierzytelności z 3% Premjowej Pożyczki Inwestycyjnej I i II Emisji) oraz od 1992 r. (dla wierzytelności z 3% Państwowej Renty Ziemskiej I Serji), a przez to upływałyby – odpowiednio – w 1995 r. i 2002 r., czy też w pierwszym przypadku przyjmowanoby istnienie siły wyższej spowodowanej sytuacją polityczną w Polsce w latach 19451989, a przez to początek obliczania tego terminu następowałby w 1990 r. i upływał w 2000 r., należy zauważyć, że w obu wariantach czasowych (w których Skarb Państwa nie mógł był skutecznie powołać się na zarzut przedawnienia roszczeń) skarżąca nie podejmowała żadnych kroków zmierzających do wyegzekwowania swoich wierzytelności.

W ocenie Trybunału świadczyło to o tym, że do naruszenia praw lub wolności skarżącej doprowadziło m.in. nieskorzystanie przez nią ze swoich uprawnień. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie stwierdzał w swym orzecznictwie, że skoro instytucja skargi konstytucyjnej ma charakter subsydiarnego środka ochrony podstawowych praw i wolności zagwarantowanych w Konstytucji, toteż przy rozpatrywaniu skargi konstytucyjnej szczególnie istotne wydaje się zwrócenie uwagi na zabezpieczenie interesów prawnych skarżącego. Możliwe jest to jednak dopiero po wykazaniu przez niego choćby minimalnej staranności w trosce o zabezpieczenie tychże interesów. Poziom tej staranności został wyznaczony przez określenie wymogów dopuszczalności wniesienia skargi konstytucyjnej. Trybunał wielokrotnie podkreślał, że skarga ta nie może być wykorzystywana jako instrument służący korygowaniu zaniedbań popełnionych w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie (por. postanowienie TK z 16 października 2002 r., SK 43/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77). Subiektywne przeświadczenie skarżącej, że podjęcie odpowiednich kroków prawnych przeciwko Skarbowi Państwa przed 10 maja 2008 r. (tj. przed datą utraty mocy obowiązującej art. 12 ust. 1 ustawy z 1990 r. – w zakresie, w jakim przepis ten ograniczał dostęp do waloryzacji sądowej, zagwarantowanej w art. 3581 § 3 k.c., w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych powstałych przed 30 października 1950 r., wynikających z obligacji emitowanych przez Skarb Państwa – na podstawie cz. II wyroku TK o sygn. SK 49/05) było niemożliwe, per se nie może stanowić o dopuszczalności skargi konstytucyjnej w świetle obiektywnej przesłanki wynikającej z art. 190 ust. 4 w związku z art. 79 ust. 1 Konstytucji. Orzeczenie przez Trybunał Konstytucyjny – o co wnosi skarżąca – niekonstytucyjności zakwestionowanych w skardze przepisów (abstrahując od ustaleń poczynionych w poprzednich punktach niniejszego uzasadnienia) miałoby znaczenie w sprawie skarżącej wyłącznie w sytuacji, w której Skarb Państwa nie mógłby skutecznie podnieść zarzutu przedawnienia roszczeń. Ponieważ jednak skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia uniemożliwia nawet zasądzenie nominalnych kwot, na jakie opiewały posiadane przez skarżącą papiery wartościowe, a tym bardziej zamyka drogę do sądowej waloryzacji świadczeń należnych (art. 3581 § 3 k.c.), przekłada się to w analizowanej sprawie na bezprzedmiotowość skargi. Skoro bowiem skarżąca nie zakwestionowała stosownych przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących przedawnienia (bynajmniej nie jest nim art. 5 k.c.) w zakresie, w jakim odnoszą się do wierzytelności z przedwojennych papierów wartościowych emitowanych lub gwarantowanych przez Skarb Państwa, ani też nie zaskarżyła odpowiednich przepisów dotyczących waloryzacji sądowej, to tym samym ewentualne orzeczenie negatoryjne Trybunału nie zmieniałoby położenia prawnego skarżącej, które po części zostało ukształtowane jej zachowaniem w sprawie poprzedzającej wniesienie skargi konstytucyjnej.



2.8. Odpis postanowienia z 24 lipca 2012 r. został doręczony pełnomocnikowi skarżącej 1 sierpnia 2012 r.



3. Pismem procesowym, sporządzonym przez adwokata i wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 7 sierpnia 2012 r. (data nadania), skarżąca złożyła zażalenie na postanowienie Trybunału z 24 lipca 2012 r., zarzucając mu: (1) obrazę przepisów art. 36 ust. 1-3 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 i art. 49 ustawy o TK „poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na wydaniu postanowienia o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu bez wywiązania się z ustawowego obowiązku wcześniejszego wezwania skarżącej do uzupełnienia warunków formalnych skargi konstytucyjnej”; (2) „błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia, polegający na bezzasadnym przyjęciu przez Trybunał Konstytucyjny, że roszczenie Jadwigi K. jest w całości roszczeniem przedawnionym, co przemawia przeciwko merytorycznemu rozpoznaniu skargi konstytucyjnej, gdy roszczenie Jadwigi K. obejmuje między innymi roszczenie wynikające z jednej obligacji Państwowej Renty Ziemskiej, serii II, numer 031534 o nominale 1000 zł o terminie wykupu 1995, które jest roszczeniem nieprzedawnionym”; (3) „błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia oraz naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK poprzez jego zastosowanie, polegające na bezpodstawnym uznaniu w zakresie zaskarżonego art. 4011 k.p.c., że Jadwiga K. nie wskazała, jakie konstytucyjne wolności i prawa o charakterze podmiotowym, które wywodziła z przepisów Konstytucji zostały naruszone przez zaskarżony przepis, podczas gdy w skardze konstytucyjnej wskazane zostały bardzo szczegółowo konstytucyjne wolności i prawa o charakterze podmiotowym, które wywodziła z przepisów Konstytucji, a które zostały naruszone przez zaskarżony przepis”; (4) obrazę przepisów art. 36 ust. 1 i 3 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 1 i art. 49 ustawy o TK „poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na odmowie nadania dalszego biegu skardze w zakresie badania zgodności art. 14 ust. 1 i 2 dekretu [z 1949 r.] (…) z przepisami art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1, 2 i 3 Konstytucji RP, wobec uznania, że powyższe unormowania nie były podstawą wydania orzeczenia wobec skarżącej, podczas gdy stanowiły taką podstawę”; (5) „obrazę prawa materialnego i procesowego, tj. art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym poprzez ich niewłaściwe zastosowanie oraz obrazę prawa materialnego, a mianowicie art. 9 Konstytucji, art. 91 ust. 1, 2 i 3 Konstytucji w związku z art. 6 ust. 1 Konwencji (…), art. 14 Konwencji (…), art. 2 ust. 1 i art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz art. 14 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych poprzez ich niezastosowanie, polegające na odmówieniu nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności: – art. 14 dekretu [z 1949 r.] z art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu oraz art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 i art. 26 MPPOiP, – art. 5 k.c. z art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji oraz art. 1 Protokołu, – art. 4011 k.p.c. z art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu oraz art. 2, art. 14 ust. 1 i art. 26 MPPOiP, pomimo tego, że przepisy wskazanych powyżej umów międzynarodowych stanowią część krajowego porządku prawnego, zaś skoro Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego, to każdy obywatel ma prawo do skorzystania z tych umów również w ramach skargi konstytucyjnej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w związku z art. 36 ust. 6 i 7 w związku z art. 49 ustawy o TK). Na etapie rozpatrzenia zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.



2. Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie uznaje, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a argumenty podniesione w zażaleniu nie podważyły ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.



3. Odnosząc się do pierwszego zarzutu zażalenia Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że opiera się on na podstawowym zastrzeżeniu wobec odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu bez uprzedniego wezwania skarżącej w trybie art. 36 ust. 2 w związku z art. 49 ustawy o TK do usunięcia braków formalnych skargi. Należy w związku z tym podkreślić, że nie w każdej sprawie występuje możliwość (konieczność) wezwania do uzupełnienia braków formalnych wniesionej skargi konstytucyjnej (por. postanowienie TK z 19 października 2010 r., Ts 257/08, OTK ZU nr 5/B/2010, poz. 336). W sprawie skarżącej za odmową nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej zadecydowały przede wszystkim nieusuwalne wady skargi, które uniemożliwiały merytoryczne rozpoznanie tego środka prawnego. Po pierwsze – zakwestionowany w skardze art. 5 k.c. był już przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z 17 października 2000 r. o sygn. SK 5/99 (OTK ZU nr 7/2000, poz. 254) orzekł, iż jest on zgodny z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 w związku z art. 20 Konstytucji; tym samym, w rozpoznawanej sprawie, w zakresie badania zgodności art. 5 k.c. z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji, występowała ujemna przesłanka procesowa (ne bis in idem). Po drugie – sposób powołania art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 2 Konstytucji jako samoistnych wzorców kontroli wobec art. 5 k.c. był niedopuszczalny w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną. Po trzecie – zaskarżony art. 14 dekretu z 1949 r. nie był podstawą wydania orzeczenia wobec skarżącej. Po czwarte – uzasadnienie zarzutów niekonstytucyjności art. 5 k.c., art. 14 dekretu z 1949 r. oraz art. 4011 k.p.c. stanowiło w istocie polemikę z motywami rozstrzygnięć sądów powszechnych, orzekających w sprawie skarżącej, czyli nosiło znamiona skargi na stosowanie prawa, której rozpoznanie nie mieści się w kognicji polskiego sądu konstytucyjnego. Po piąte – niedopuszczalność w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną kontroli zgodności zakwestionowanych aktów normatywnych z przepisami prawa międzynarodowego. Po szóste wreszcie – bezprzedmiotowość skargi konstytucyjnej, spowodowana tym, że hipotetyczne orzeczenie przez Trybunał Konstytucyjny – o co wnosiła skarżąca – niekonstytucyjności zakwestionowanych w skardze przepisów (abstrahując od powyższych ustaleń) nie miałoby znaczenia w sprawie skarżącej. Skoro bowiem skarżąca nie zakwestionowała stosownych przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących przedawnienia (bynajmniej nie jest nim art. 5 k.c.) w zakresie, w jakim odnoszą się do wierzytelności z przedwojennych papierów wartościowych emitowanych lub gwarantowanych przez Skarb Państwa, ani też nie zaskarżyła odpowiednich przepisów dotyczących waloryzacji sądowej, to tym samym ewentualne orzeczenie negatoryjne Trybunału nie zmieniałoby położenia prawnego skarżącej, które po części zostało ukształtowane jej zachowaniem w sprawie poprzedzającej wniesienie skargi konstytucyjnej, tj. wystąpieniem z roszczeniem przeciwko Skarbowi Państwa odnośnie do obligacji 3% Państwowej Renty Ziemskiej I Serji oraz 3% Premjowej Pożyczki Inwestycyjnej I i II Emisji dopiero po upływie terminów przedawnienia tych papierów wartościowych.

Z powyższych powodów zarzut skarżącej nie podlega uwzględnieniu.



4. Przechodząc do drugiego zarzutu zażalenia należy stwierdzić, że jest on bezzasadny w stopniu oczywistym, gdyż wynika z nieuważnej lektury uzasadnienia zaskarżonego postanowienia. W punkcie 6 uzasadnienia tego orzeczenia Trybunał wyraźnie bowiem zaznaczył, że roszczenie skarżącej względem Skarbu Państwa uległo przedawnieniu nie w całości, ale wyłącznie w odniesieniu do obligacji 3% Państwowej Renty Ziemskiej I Serji oraz 3% Premjowej Pożyczki Inwestycyjnej I i II Emisji. W żadnym punkcie uzasadnienia postanowienia Trybunał Konstytucyjny nie uznał natomiast, że wierzytelność skarżącej wobec Skarbu Państwa z tytułu posiadanych przez nią obligacji 3% Państwowej Renty Ziemskiej II Serji była przedawniona.



5. Odnośnie do trzeciego zarzutu zażalenia Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że – wbrew temu, co sugeruje skarżąca – w zaskarżonym postanowieniu podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze w zakresie badania konstytucyjności art. 4011 k.p.c. było, co jednoznacznie wynika z wywodu poczynionego na s. 37-41 uzasadnienia skargi konstytucyjnej, zakwestionowanie przez skarżącą nie tyle wskazanego przepisu procedury cywilnej, ile polemika z argumentacją sądu meriti, orzekającego w sprawie skarżącej. Należy w tym miejscu po raz kolejny przypomnieć, że w świetle wyraźnej dyspozycji art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna w polskim porządku prawnym może dotyczyć wyłącznie aktu normatywnego, na podstawie którego ostatecznie orzeczono o konstytucyjnych prawach lub wolnościach jednostki; poza kognicją Trybunału Konstytucyjnego jest natomiast ocena konstytucyjności indywidualnych rozstrzygnięć sądowych lub administracyjnych.

W świetle powyższego zarzut skarżącej należało uznać jako bezzasadny.



6. Ustosunkowując się do czwartego zarzutu zażalenia, Trybunał przypomina skarżącej, że w modelu skargi konstytucyjnej, obowiązującym w polskim porządku prawnym, legitymowanym do wniesienia tego środka ochrony wolności i praw jest jedynie ten, którego prawa lub wolności zostały naruszone w sposób osobisty i bezpośredni. Podstawowego znaczenia nabiera więc funkcjonalne powiązanie skargi konstytucyjnej z konkretnym postępowaniem, skarga konstytucyjna nie jest bowiem środkiem prawnym o charakterze powszechnym (actio popularis). Konsekwencją powyższego jest również konieczność uczynienia jej przedmiotem wyłącznie takich przepisów, które – stanowiąc normatywną podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej – doprowadziły do naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności przysługujących właśnie skarżącemu, nie zaś innym podmiotom (por. np. wyroki TK z 11 marca 2003 r., SK 8/02, OTK ZU nr 3/A/2003, poz. 20 oraz 15 kwietnia 2003 r., SK 4/02, OTK ZU nr 4/A/2003, poz. 31; postanowienie TK z 1 października 2003 r,. SK 29/02, OTK ZU nr 8/A/2003, poz. 87). Zaskarżony art. 14 dekretu z 1949 r. stanowi, że „umowa zawarta przez Państwo, po dniu wejścia w życie niniejszego dekretu, może przewidzieć ustalenie należności w sposób odmienny niż przepisany w art. 7 i 8, jeżeli tak w czasie powstania, jak i w czasie wymagalności zobowiązania wierzyciel jest cudzoziemcem w rozumieniu art. 1 ust. 3 dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 26 kwietnia 1936 r. w sprawie obrotu pieniężnego z zagranicą oraz obrotu zagranicznymi i krajowymi środkami płatniczymi (Dz. U. R. P. z 1938 r. Nr 86, poz. 584)” (ust. 1), a także iż postanowienie to „stosuje się również do umów zawartych przez inne podmioty prawa publicznego i prywatnego za zgodą lub z upoważnienia Ministra Skarbu” (ust. 2; obecnie: Ministra Finansów – stosownie do art. 1 ustawy z dnia 7 marca 1950 r. o przekształceniu urzędu Ministra Skarbu w urząd Ministra Finansów, Dz. U. Nr 10, poz. 101). Zarówno treść zaskarżonego przepisu, jak i motywy rozstrzygnięć sądowych w sprawie skarżącej, wyraźnie wskazują, że art. 14 dekretu z 1949 r. nie stanowił podstawy orzekania wobec skarżącej, a tym samym skarga – we wskazanym zakresie – nie spełniała dyspozycji art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Z tego też powodu zarzut skarżącej nie podlega uwzględnieniu.



7. Odnosząc się do piątego zarzutu zażalenia Trybunał podkreśla, że zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga do Trybunału Konstytucyjnego może być wniesiona tylko w razie naruszenia konstytucyjnej wolności lub prawa. Nie można zatem przyjąć, że właściwy wzorzec kontroli w sprawach skargowych stanowią umowy międzynarodowe, których stroną jest Rzeczpospolita Polska. Nie ma przy tym znaczenia, czy z umów powołanych przez skarżącą wynikają dla niej jakieś prawa; nawet gdyby wynikały, to nie byłyby chronione – z woli samego ustrojodawcy – w trybie skargi konstytucyjnej. Poza sporem pozostaje bowiem twierdzenie, że warunkiem dopuszczalności skargi do Trybunału Konstytucyjnego jest naruszenie „konstytucyjnego prawa lub wolności”. Miejsce uregulowania danego prawa lub wolności w systematyce Konstytucji nie ma znaczenia prawnego, decydujący jest natomiast fakt uregulowania w ustawie zasadniczej (por. wyrok TK z 8 czerwca 1999 r., SK 12/98, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144). Skarga nie może zatem służyć w razie naruszenia praw przyznanych ustawami czy wynikających z umów międzynarodowych (por. M. Masternak-Kubiak, Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym. Komentarz, Warszawa 1998, s. 47, 48).

Powyższe przemawia za nieuwzględnieniem zarzutu zażalenia.



Z przedstawionych wyżej powodów Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 36 ust. 7 w związku z art. 49 ustawy o TK – postanowił nie uwzględnić zażalenia.