Pełny tekst orzeczenia

89/8/A/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 7 października 2010 r.
Sygn. akt SK 49/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Ewa Łętowska – przewodniczący
Wojciech Hermeliński – sprawozdawca
Marek Mazurkiewicz
Mirosław Wyrzykowski
Bohdan Zdziennicki,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 7 października 2010 r., wniosku Wiktora Zięby o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 kwietnia 2007 r., sygn. SK 49/05,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417 oraz z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375) odmówić wyjaśnienia wątpliwości co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 kwietnia 2007 r., sygn. SK 49/05 (OTK ZU nr 4/A/2007, poz. 39).

UZASADNIENIE

I

1. Skargą konstytucyjną z 7 lutego 2005 r. skarżący Wiktor Zięba zakwestionował zgodność:
1) art. III i art. XIX ustawy z dnia 18 lipca 1950 r. – Przepisy wprowadzające przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz. U. Nr 34, poz. 312) z art. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 Konstytucji;
2) art. XXXV ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94, ze zm.) z art. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 Konstytucji;
3) art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21, art. 32 ust. 1 w związku z art. 37 ust. 1, art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 oraz art. 2 Konstytucji;
4) art. 5, art. 6, art. 7, art. 8 i art. 11 dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o zaciąganiu nowych i określaniu wysokości nieumorzonych zobowiązań pieniężnych (Dz. U. Nr 45, poz. 332, ze zm.) z art. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 Konstytucji;
5) art. 6 i art. 8 ustawy z dnia 28 października 1950 r. o zmianie systemu pieniężnego (Dz. U. Nr 50, poz. 459, ze zm.) z art. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 Konstytucji.

2. Wyrokiem z 24 kwietnia 2007 r., sygn. SK 49/05 (OTK ZU nr 4/A/2007, poz. 39), Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
1. Art. III i art. XIX ustawy z dnia 18 lipca 1950 r. – Przepisy wprowadzające przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz. U. Nr 34, poz. 312) są zgodne z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Art. XXXV ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94, ze zm.) jest zgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 i art. 2 Konstytucji.
3. Art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) w zakresie, w jakim ogranicza dostęp do waloryzacji sądowej, zagwarantowanej w art. 3581 § 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.), w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych powstałych przed 30 października 1950 r., wynikających z obligacji emitowanych przez Skarb Państwa:
a) jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji,
b) nie jest niezgodny z art. 21 i art. 37 ust. 1 oraz z art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 i art. 2 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 12 ust. 1 ustawy powołanej w punkcie 3, w zakresie tam wskazanym, traci moc obowiązującą z upływem dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny postanowił na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie ze względu na niedopuszczalność orzekania.

3. W piśmie z 20 kwietnia 2010 r. skarżący Wiktor Zięba wystąpił, w trybie art. 74 ustawy o TK, z wnioskiem o rozstrzygnięcie postanowieniem wątpliwości co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 kwietnia 2007 r., sygn. SK 49/05. Wątpliwości przedstawione w tym piśmie sprecyzował w kolejnych pismach: z 24 kwietnia 2010 r. oraz z 10 maja 2010 r.
Zastrzeżenia skarżącego budzą kwestie związane ze skutkami prawnymi wskazanego powyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Skarżący podnosi, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego wskazuje dwie możliwości przywrócenia praw gwarantowanych posiadaczom przedwojennych obligacji Skarbu Państwa. Pierwszą z nich jest uchwalenie ustawy regulującej warunki wykupu takich obligacji. Drugą – sądowa waloryzacja dochodzonych z tego tytułu roszczeń. Wobec nieuchwalenia ustawy, która regulowałaby te kwestie, pozostaje jedynie druga ze wskazanych dróg. W tym kontekście skarżący podniósł, że: „Wykładnia prawa w wyroku Trybunału Konstytucyjnego jest oczywista, ale zupełnie inną wykładnię znajdujemy w wyroku Sądu Najwyższego III CZP 75/09 oraz podanych w nim wyrokach Sądu Najwyższego (…)”.
Skarżący podkreślił, że główne wątpliwości po wyroku w sprawie o sygn. SK 49/05 budzi zagadnienie, czy waloryzacja sądowa „powinna się odbywać z pominięciem przepisów dekretu z dnia 27 lipca 1949 roku (Dz. U. Nr 45, poz. 332) oraz przepisów ustaw denominacyjnych”. Skarżący w nawiązaniu do wyroku SN zapadłego w sprawie, która toczyła się pod sygn. akt III CZP 75/09, oraz do wyroku SA w Warszawie, który zapadł w sprawie, która toczyła się pod sygn. akt I ACa 256/09, zarzucił, że przyjęta w nich interpretacja jest sprzeczna „z uzasadnieniem wyroku SK 49/05 oraz skutkami orzeczenia”.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 74 ust. 1 ustawy o TK, skład orzekający, który wydał orzeczenie, rozstrzyga na posiedzeniu niejawnym wątpliwości co do jego treści. Z wnioskiem, składanym w trybie art. 74 ust. 1 ustawy o TK, wystąpić może podmiot uprawniony w rozumieniu art. 27 ustawy o TK, tj. jeden z uczestników postępowania przed TK.
W niniejszej sprawie wskazana powyżej przesłanka, od której spełnienia zależy wszczęcie przed Trybunałem Konstytucyjnym postępowania zmierzającego do wyjaśnienia wątpliwości dotyczących treści wydanego orzeczenia, została spełniona. Z wnioskiem o dokonanie wykładni wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 kwietnia 2007 r., sygn. SK 49/05 (OTK ZU nr 4/A/2007, poz. 39), wydanego w następstwie rozpatrzenia skargi konstytucyjnej, wystąpił podmiot, który złożył skargę (art. 27 pkt 1 ustawy o TK).
Wniosek złożony w trybie art. 74 ust. 1 ustawy o TK ma zmierzać do rozstrzygnięcia wątpliwości co do treści zapadłego orzeczenia.
Trybunał Konstytucyjny wskazywał już w swoim orzecznictwie, że potrzeba rozstrzygnięcia wątpliwości co do treści zapadłego orzeczenia w trybie wskazanego powyżej przepisu ustawy o TK może być spowodowana nie dość precyzyjnym sformułowaniem orzeczenia, jego wadliwym rozumieniem przez uczestnika postępowania, sprzecznymi stanowiskami uczestników co do jego treści lub wątpliwościami co do wykonania (określonych bezpośrednich skutków prawnych) orzeczenia. Wątpliwości te powinny mieć istotny, tj. poważny i obiektywny charakter (zob. m.in. postanowienia TK z: 21 marca 2000 r., sygn. K 4/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 65; 14 kwietnia 2004 r., sygn. SK 32/01, OTK ZU nr 4/A/2004, poz. 35; 4 września 2007 r., sygn. SK 47/06, OTK ZU nr 8/A/2007, poz. 99 oraz z 22 kwietnia 2009 r., sygn. U 1/08, OTK ZU nr 4/A/2009, poz. 63).
Sentencja wyroku TK z 24 kwietnia 2007 r., sygn. SK 49/05, jest ujęta precyzyjnie i nie powinna budzić wątpliwości skarżącego.
W uzasadnieniu wskazanego powyżej wyroku Trybunał Konstytucyjny sprecyzował jego skutki. W tym zakresie stwierdził w szczególności, że nie jest tak, iżby skutkiem orzeczenia przez Trybunał niezgodności przepisów wydrążających prawa majątkowe z treści była swoista „reaktywacja” tych praw, tj. ich powstanie na nowo w sytuacji, gdy zgodnie z obowiązującymi dotychczas przepisami wygasły, bądź też przekreślenie skutków upływu terminu przedawnienia. Kwestia możliwości i zakresu, a w szczególności wysokości zadośćuczynienia osobom będącym posiadaczami takich papierów wartościowych należy do prawodawcy, którego Trybunał Konstytucyjny nie może zastępować.
Odroczenie utraty mocy obowiązującej przepisu uznanego za niezgodny z Konstytucją stwarzało ustawodawcy możliwość ustanowienia przepisów porządkujących sytuację posiadaczy przedwojennych obligacji Skarbu Państwa.
Określając skutki wyroku zapadłego w sprawie o sygn. SK 49/05, Trybunał Konstytucyjny wskazał, że stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny niekonstytucyjności art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) spowoduje, że bezskuteczny upływ odroczonej utraty mocy obowiązującej tego przepisu stworzy posiadaczom obligacji skarbowych dostęp do gwarantowanej przez art. 3581 § 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) waloryzacji dochodzonych przez nich roszczeń. Nieuchwalenie takich przepisów w okresie odroczonej utraty mocy obwiązującej zakwestionowanego przepisu spowoduje, że posiadacze takich obligacji, czekający na możliwość realizacji swych uprawnień, będą mogli wystąpić na drogę sądową z powództwem o zapłatę ich roszczeń, w wysokości określonej z zastosowaniem waloryzacji. Podkreślił przy tym, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie wskazuje jednak sądom zakresu, kierunku czy rozmiarów takiej waloryzacji.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 kwietnia 2007 r., sygn. SK 49/05, nie powinien zatem budzić wątpliwości również co do sposobu jego wykonania, a więc wywołania określonych skutków prawnych.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że intencją skarżącego jest nie tyle zainicjowanie postępowania zmierzającego do wyjaśnienia wątpliwości co do treści wyroku TK zapadłego w sprawie o sygn. SK 49/05, ale ocena prawidłowości interpretacji przyjętej we wskazanych przez skarżącego wyrokach cywilnoprawnych, a w szczególności w wyroku Sądu Najwyższego, sygn. akt III CZP 75/09, oraz podanych w nim wyrokach Sądu Najwyższego, jak również w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie, sygn. akt I ACa 256/09. Sam skarżący w piśmie z 20 kwietnia 2010 r. wskazał wszak, że wykładnia prawa w wyroku Trybunału Konstytucyjnego jest oczywista, a problem polega na tym, że inną wykładnię przyjął Sąd Najwyższy w wyroku zapadłym w sprawie, która toczyła się pod sygn. akt III CZP 75/09, oraz w podanych w nim wyrokach Sądu Najwyższego. W istocie zatem skarżący Wiktor Zięba oczekuje od Trybunału Konstytucyjnego dokonania oceny prawidłowości wskazanych przez siebie wyroków cywilnoprawnych. Wykracza to poza kognicję Trybunału Konstytucyjnego.

Z tych wszystkich względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.